به گزارش آسیانیوز ایران ؛ مستند «جاده فیروزکوه _۷۹» ساختهٔ ایمان ایلکا از دل یک کشف آرشیوی شکل گرفت: مجموعهای از نگاتیوها و عکسهای ایرانِ اوایل قرن بیستم که «فردریک گاردنر کلپ» زمینشناس آمریکایی طی سفرهای میدانیاش ثبت کرده است. این مجموعه که امروز در آرشیو دیجیتال دانشگاه ویسکانسین–میلواکی نگهداری میشود، نماهایی بیبدیل از راهها و شهرهای شمال و شمالشرقی پایتخت به دست میدهد؛ از اتاق کلپ در ساری تا دورنماهای راهی که بعدها به نام «جاده ۷۹/فیروزکوه» شناخته شد.
ایلکا در روایت خود، روی یک «تصویر-موتیف» مکث میکند: پل بر رودخانهٔ نمرود در مسیر بازگشت از مازندران به تهران؛ جایی که خروش آب و جسارت سازه، استعارهای از ارادهٔ مردم برای گشودن راه بر پهنهٔ طبیعت میشود. این قابها، علاوه بر ارزش زیباییشناختی و مستند، برای راهشناسان و تاریخنگاران حملونقل نیز دادههای دستاول فراهم میآورد؛ از نوع مصالح و الگوی ابعادی تا قرارگیری پل در توپوگرافی تنگهها.
در لایهٔ راهشناسی، فیلم مخاطب را به «جاده ۷۹» میبرد؛ مسیر راهبردی تهران–قائمشهر که از دامنههای جنوبی البرز بالا میرود و در سوادکوه پایین میآید. منابع فنی طول کل این محور را حدود ۲۴۷ کیلومتر ثبت کردهاند و آن را یکی از قدیمیترین راههای اتصال پایتخت به مازندران پس از چالوس و هراز میدانند؛ راهی که ۱۶ سال ساخت آن به طول انجامیده و امروز نیز شریان تردد بار و مسافر میان دو استان است.
قلعه باستانی فیروزکوه
فیلم، جغرافیای انسانیِ راه را نیز میکاود: دماوند، فیروزکوه، پلسفید، زیراب، شیرگاه و قائمشهر بهمثابه ایستگاههای حافظه. در حوالی فیروزکوه، «تنگه واشی» و کتیبهٔ قاجاری فتحعلیشاه – یکی از سه کتیبهٔ شاخص این دوره – بهعنوان نشانههای میراثی مسیر معرفی میشوند؛ نقشبرجستهای با ابعاد تقریبی «۶ در ۷ متر» که صحنهٔ شکار سلطنتی را در دل سنگ روایت میکند و با قرارگیری میان دیوارههای باریک، از آسیب باد و باران در امان مانده است.
«جاده فیروزکوه _۷۹» در پرداخت روایی، همزمان سه خط را موازی میبرد: خط آرشیو (عکسهای کلپ و قیاس منظرها)، خط میدانی (پیمایش مسیر و ثبت اکنونِ راه)، و خط میراث (پلها، تنگهها، کتیبهها). حاصل، پرترهای است مستند از راهی که فراتر از یک محور عبوری، «منظرِ فرهنگی» میان تهران و مازندران است؛ مسیری که دادوستد اقتصادی، کوچ فصلی، و تجربهٔ سفرِ چند نسل ایرانی را به هم پیوند داده است.
اهمیت فیلم در این است که «راه» را بهمثابه موضوعی میانرشتهای میبیند: تاریخ مهندسی (پلها و قوسها)، جغرافیای طبیعی (گردنهٔ گدوک و رقوم ارتفاعی)، مردمنگاری روستاهای مسیر، و سیاستگذاری حملونقل. در روزگاری که روایتهای شفاهی و آلبومهای خانوادگی از جادهها در حال فراموشی است، اتصالِ تصویرِ صدسالهٔ کلپ به واقعیت امروز، به بازشناسیِ ارزشهای راههای تاریخی کمک میکند و میتواند مبنای حفاظتِ منظرهای جادهای و ایمنی میراثی پلها باشد.
در پایان، «جاده فیروزکوه _۷۹» یادآور این نکته است که هر محور مواصلاتی، صرفاً یک خط روی نقشه نیست؛ مجموعهای از خاطره، کار و سفر است. بازخوانی عکسهای قدیمی و حاشیهنویسی علمی بر آنها، نه فقط حس نوستالژی بلکه امکان پژوهش برای مورخان شهر و راه را فراهم میسازد؛ بهویژه در مسیری که هنوز هم یکی از مهمترین دروازههای تهران به شمال کشور است.