آسیانیوز ایران؛ سرویس فرهنگی هنری:
جواد لگزیان - ملیگرایی همچون رودخانه خروشانی است که از قرن نوزدهم اروپا سرچشمه گرفته و تا به امروز جریان دارد. این مفهوم پیچیده که نقشه جهان را دگرگون ساخته، موضوع نشستی تخصصی در مشهد خواهد بود. نوید موسوی، استاد تاریخ و از چهرههای فعال در ترویج مطالعات تاریخی، یکشنبه ۹ آذر ماه میزبان علاقهمندان به تاریخ و مطالعات فرهنگی خواهد بود. او در این نشست به تحلیل ملیگرایی و ابعاد متفاوت آن میپردازد. سخنرانی با عنوان "چرا ملیگرایی مهم است؟: حس ملی در اروپای قرن نوزدهم و پیامدهای آن" فرصتی است برای درک عمیقتر یکی از تأثیرگذارترین مفاهیم جهان مدرن. ملیگرایی نه تنها مرزهای جغرافیایی، که هویتهای فرهنگی و سیاسی ملتها را نیز شکل داده است.
اروپای قرن نوزدهم، زادگاه ملیگرایی مدرن به شمار میرود. در این دوره، مفهوم ملت از حالت انتزاعی خارج شد و به نیرویی محرک در تحولات اجتماعی و سیاسی تبدیل گردید. نوید موسوی که پیش از این دورههای موفقی مانند "تاریخ ایران مدرن" و "شناخت تمدن غرب" را برگزار کرده، این بار به سراغ موضوعی رفته که درک آن برای فهم جهان کنونی ضروری است. ملیگرایی همچون تیغ دو لبه، هم میتواند به استقلال ملتها بینجامد و هم به بروز جنگ و درگیری. این نشست در کافه کتاب دیدار مشهد برگزار میشود. فضایی که خود محفلی برای تبادل اندیشه و گفتوگوی فرهنگی است. شرکت در این جلسه نه تنها فرصتی برای آشنایی با تاریخ ملی گرایی، که زمینهای برای درک بهتر تحولات جهان معاصر است. در جهانی که ملیگرایی بار دیگر در حال اوج گیری است، شناخت ریشههای این پدیده بیش از پیش اهمیت یافته است.
اهمیت تاریخی ملیگرایی در شکلگیری جهان مدرن
ملیگرایی یکی از بنیادیترین نیروهای شکلدهنده جهان مدرن محسوب میشود. این مفهوم در قرن نوزدهم اروپا ظهور کرد و به سرعت به دیگر نقاط جهان گسترش یافت. انقلابهای متعدد در اروپای قرن نوزدهم تحت تأثیر ملیگرایی شکل گرفتند. این انقلابها نه تنها نظامهای سیاسی، که مفهوم حاکمیت ملی را نیز دگرگون ساختند. ملیگرایی زمینهساز تشکیل دولت-ملتهای مدرن شد. این تحول، نقشه سیاسی جهان را به کلی دگرگون کرد و به تشکیل کشورهای مستقل بسیاری انجامید.
ابعاد فرهنگی و هویتی ملیگرایی
ملیگرایی در کنار جنبه سیاسی، دارای ابعاد فرهنگی عمیقی است. این مفهوم به بازتعریف هویتهای جمعی و فرهنگی ملتها کمک کرد. در قرن نوزدهم، زبان، ادبیات و folklore به عناصر مهمی در تعریف هویت ملی تبدیل شدند. این امر به احیای فرهنگهای محلی و تقویت حس تعلق خاطر انجامید. ملیگرایی از طریق ایجاد حس تعلق مشترک، به انسجام اجتماعی کمک کرد. این حس مشترک زمینهساز همبستگی ملی در برابر تهدیدات خارجی شد.
پیامدهای سیاسی ملیگرایی در عرصه بینالمللی
ملیگرایی به ایجاد نظام بینالمللی مبتنی بر حاکمیت ملی انجامید. این تحول، پایههای حقوق بینالملل مدرن را بنیان نهاد. رقابتهای ملیگرایانه در قرن نوزدهم به گسترش استعمار انجامید. کشورهای اروپایی با انگیزه ملیگرایانه به رقابت برای کسب مستعمرات پرداختند. ملیگرایی در نهایت به بروز دو جنگ جهانی انجامید. این جنگها نشان داد که ملیگرایی افراطی میتواند فاجعهآفرین باشد.
ملیگرایی و تحولات جهان معاصر
ملیگرایی در جهان معاصر اشکال جدیدی به خود گرفته است. پدیدههایی مانند پوپولیسم و راست افراطی ریشه در ملیگرایی دارند. در عصر جهانیشدن، ملیگرایی به واکنشی در برابر یکسانسازی فرهنگی تبدیل شده است. بسیاری از ملتها در پی حفظ هویت فرهنگی خود در برابر موج جهانیشدن هستند. ملیگرایی معاصر با مسائلی مانند مهاجرت و چندفرهنگیگرایی درگیر است. این تقابل، شکلهای جدیدی از ملیگرایی را پدید آورده است.
اهمیت بررسی ملیگرایی در جامعه امروز ایران
بررسی ملیگرایی برای درک تحولات تاریخی ایران ضروری است. نهضتهای مشروطه و ملی شدن نفت تحت تأثیر ملیگرایی شکل گرفتند. ملیگرایی در ایران همواره با چالشهایی روبرو بوده است. تقابل سنت و مدرنیته در ایران، بر شکلگیری ملیگرایی ایرانی تأثیر گذاشته است. درک ملیگرایی به تحلیل بهتر روابط بینالمللی ایران کمک میکند. این درک برای فهم جایگاه ایران در نظام جهانی ضروری است.