آسیانیوز ایران؛ سرویس اجتماعی:
جنگلهای هیرکانی، میراث باستانی ایران، پس از یک ماه سوختن در آتش، بالاخره آرامش نسبی پیدا کردهاند. مقامات قضایی شهر بابل از دستگیری عامل آتشافروزی در سه نقطه از این جنگلهای ارزشمند خبر دادهاند. میثم اکبری، رئیس حوزه قضایی بخش بندپی شرقی بابل، در گفتوگو با ایرنا تأیید کرد که این فرد برای تهیه پایههای چوبی اقدام به آتشافروزی در جنگلهای هیرکانی کرده است. این اقدام عمدی خسارات جبرانناپذیری به محیط زیست وارد کرده است. آتشسوزی جنگلهای هیرکانی از ۱۰ آبان ماه آغاز شد و پس از فراز و نشیبهای متعدد، در نهایت پس از نزدیک به یک ماه مهار شد. این آتشسوزی در ارتفاعات روستای «الیت» آغاز شد و پس از ۲۴ ساعت فروکش کرد، اما ۱۴ روز بعد با شدتی بیشتر از سر گرفته شد.
جنگلهای هیرکانی با وسعت حدود ۱۰۰۰ کیلومتر در امتداد ساحل دریای خزر قرار دارند و تا کشور آذربایجان امتداد مییابند. اهمیت این جنگلها به حدی است که یونسکو در سال ۲۰۱۹ میلادی آنها را به عنوان میراث جهانی به رسمیت شناخت. بر اساس گزارشهای رسمی، دستکم ۱۰ هکتار از پوشش جنگلی هیرکانی در آتش نابود شده است، اما دهیار روستای الیت از سوختن ۴۰ هکتار از اراضی این منطقه سخن میگوید. این اختلاف آمار نشاندهنده وسعت خسارات وارده است. عملیات اطفای حریق با چالشهای متعددی روبرو بود. نبود یک «فرماندهی واحد» برای هماهنگی بین نیروهای مختلف از جمله هلالاحمر، آتشنشانی، منابع طبیعی، یگان حفاظت جنگلها و محیط زیست، موجب کندی عملیات شد. تأخیر در آغاز عملیات مؤثر نیز از دیگر مشکلات بود. به گزارش اقتصاد آنلاین، نهادهای دولتی عملیات مؤثر برای خاموش کردن آتش را تنها پس از گذشت ۱۳ روز از آغاز حریق آغاز کردند. ناکامی در اطفای حریق در نهایت باعث شد که ایران از دیگر کشورهای منطقه از جمله ترکیه درخواست کمک کند. این موضوع نشاندهنده عمق فاجعه و ناتوانی در مهار آن با امکانات داخلی بود.
ارزش زیستمحیطی و تاریخی جنگلهای هیرکانی
جنگلهای هیرکانی با قدمت ۲۵ تا ۵۰ میلیون سال، از باستانیترین جنگلهای جهان به شمار میروند. این جنگلها بازمانده دوران سوم زمینشناسی هستند و از این نظر دارای ارزش علمی بیهمتایی هستند. تنوع زیستی این جنگلها حیرتانگیز است؛ به گونهای که میزبان بیش از ۳۲۰۰ گونه گیاهی هستند. بسیاری از این گونهها بومی منطقه هستند و در هیچ جای دیگر جهان یافت نمیشوند. به رسمیت شناخته شدن این جنگلها توسط یونسکو به عنوان میراث جهانی، نشاندهنده اهمیت بینالمللی آنهاست. حفاظت از این میراث طبیعی نه تنها یک وظیفه ملی، بلکه یک مسئولیت بینالمللی است.
چالشهای مدیریتی در اطفای حریق
نبود فرماندهی واحد یکی از بزرگترین مشکلات در عملیات اطفای حریق بود. حضور سازمانهای مختلف بدون هماهنگی مرکزی، موجب سردرگمی و کاهش کارایی عملیات شد. تأخیر ۱۳ روزه در آغاز عملیات مؤثر، فرصت طلایی برای مهار آتش در مراحل اولیه را از بین برد. این تأخیر باعث گسترش آتش و افزایش خسارات شد. نداشتن تجهیزات مدرن و کافی برای اطفای حریق در جنگلهای صعبالعبور، از دیگر مشکلات بود. ایران در زمینه تجهیزات اطفای حریق جنگلی با کمبودهای جدی روبروست.
پیامدهای اقتصادی و اجتماعی آتشسوزی
نابودی ۱۰ تا ۴۰ هکتار از جنگلهای هیرکانی، خسارات اقتصادی مستقیم و غیرمستقیم زیادی به همراه دارد. از بین رفتن درختان ارزشمند و پوشش گیاهی، منابع طبیعی کشور را فقیرتر کرده است. آلودگی هوای ناشی از آتشسوزی، سلامت ساکنان محلی را به خطر انداخته است. دود غلیظ ناشی از سوختن جنگلها میتواند اثرات منفی بلندمدتی بر سلامت مردم داشته باشد. تأثیر بر صنعت گردشگری نیز از دیگر پیامدهای منفی این حادثه است. جنگلهای هیرکانی یکی از جاذبههای مهم گردشگری طبیعی در شمال ایران هستند.
اقدامات پیشگیرانه و حفاظتی
افزایش گشتهای مردمی و بسیجی در منطقه، اقدام مثبتی برای پیشگیری از حوادث مشابه است. مشارکت مردم محلی در حفاظت از جنگلها میتواند بسیار مؤثر باشد. آموزش و فرهنگسازی میان مردم محلی درباره اهمیت جنگلهای هیرکانی و روشهای پیشگیری از آتشسوزی ضروری است. بسیاری از آتشسوزیها ناشی از بیاحتیاطی یا جهل مردم است. تقویت قوانین و برخورد جدی با متخلفان نیز میتواند بازدارنده باشد. دستگیری عامل آتشافروزی گام مثبتی است، اما باید با مجازات متناسب همراه شود.
درسهایی برای آینده
- این حادثه نشان داد که ایران نیازمند سیستم یکپارچه و مدرن برای اطفای حریق جنگلی است. سرمایهگذاری در تجهیزات و آموزش نیروهای متخصص ضروری است.
- هماهنگی بینالمللی برای دریافت کمک در مواقع بحران باید در دستور کار قرار گیرد. درخواست کمک از ترکیه نشان داد که همکاریهای منطقهای میتواند مؤثر باشد.
- تدوین برنامه جامع حفاظت از جنگلهای هیرکانی با مشارکت نهادهای بینالمللی مانند یونسکو میتواند از تکرار چنین فجایعی جلوگیری کند.