آسیانیوز ایران؛ سرویس اجتماعی:
در سال‌های اخیر، با گسترش فناوری و دسترسی بیشتر مردم به اینترنت، شاهد ظهور و رشد رادیو و تلویزیون‌های اینترنتی در فضای مجازی ایران بوده‌ایم. این رسانه‌های نوین که به تقلید از نمونه‌های خارجی راه‌اندازی شده‌اند، با نام‌هایی مانند "تلویزیون اینترنتی" یا "رادیوی اینترنتی" فعالیت می‌کنند. اما سوال اصلی اینجاست که آیا راه‌اندازی این رسانه‌ها در ایران آزاد شده است یا همچنان تحت محدودیت‌های قانونی قرار دارد؟ در گذشته، فعالیت این نوع رسانه‌ها با ممنوعیت‌های قانونی مواجه بود و هرگونه تلاش برای راه‌اندازی آنها با برخوردهای جدی از سوی نهادهای مسئول روبرو می‌شد. با این حال، در ماه‌های اخیر شاهد فعالیت گسترده‌تر برخی از این رسانه‌ها بدون برخورد قانونی بوده‌ایم. این موضوع باعث شده تا ابهامات زیادی در مورد قوانین حاکم بر این حوزه و نحوه برخورد با این رسانه‌ها ایجاد شود. در این گزارش، به بررسی وضعیت فعلی رادیو و تلویزیون‌های اینترنتی در ایران، قوانین مرتبط و چالش‌های پیش‌روی این رسانه‌ها پرداخته می‌شوددر ماه‌های اخیر، رادیو و تلویزیون‌های اینترنتی در فضای اینترنت کشور رو به گسترش نهاده‌اند و دقیقاً با همین نام نیز فعالیت می‌کنند تا این پرسش پیش آید که آیا راه‌اندازی این وب‌سایت‌ها ـ که در گذشته ممنوعیت قانونی داشت ـ آزاد شده یا متولیان امر چشمشان را روی برخی از این شبکه‌ها بسته‌اند و پیگیری اجرای قانون در این حوزه، موردی انجام می‌پذیرد؟
تلاش برای استفاده از فضای اینترنت برای راه‌اندازی شبکه‌های تلویزیونی و رادیویی به تقلید از دیگر کشور‌ها تازگی ندارد؛ اما حقیقت آن است که هیچ‌گاه توفیقی نداشته و همواره از این امکان جلوگیری شده است؛ یعنی نه حرکت اصلاح‌طلبان و نه برخی اصولگرایان برای راه اندازی چنین شبکه‌هایی پذیرفته نشده و با این مجموعه‌ها برخورد جدی شده است. آن گونه که قوانین نشان می‌دهد و یا دست‌کم استنباط تصمیم‌گیران مرتبط از قوانین روایت می‌کند، ایجاد رادیو و تلویزیون اینترنتی، همواره از سوی مسئولان امر، جرمی مشهود مطرح و تأکید شده که با عاملان چنین حرکتی برخورد جدی می‌شود، به گونه‌ای که حتی سال گذشته، معاون وزیر ارتباطات و فن‌آوری اطلاعات، واگذاری سرویس تلویزیون اینترنتی از سوی سازمان صدا و سیما را بدون دریافت پروانه فعالیت از کمیسیون تنظیم مقررات ارتباطات غیرقانونی اعلام کرد. البته مشخص نبود آنچه رئیس سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی عنوان شده بود، درباره IPTV بود یا مشمول وب‌سایت‌هایی که نام تلویزیون و رادیوی اینترنتی را نیز یدک می‌کشند نیز می‌شوند، ولی با توجه به گفته‌های دیگر مسئولان نهادهای متولی و ناظر پیرامون تلویزیون اینترنتی، می‌توان دریافت حتی وب‌سایت‌هایی همچون تلویزیون که به پخش زنده برنامه می‌پردازند و کنداکتور دارند نیز مشمول این قانون می‌شوند.
راه‌اندازی رادیو و تلویزیون‌های اینترنتی آزاد شده است؟
تاکنون نیز هرگاه وب‌سایتی با این نام فعالیتش را آغاز کرده ـ سوای اینکه به صورت زنده به پخش برنامه پرداخته یا تنها کنداکتور داشته و بر پایه آن کنداکتور، غیرزنده به پخش ویدئو‌ها پرداخته ـ با برخورد جدی روبه‌رو شده و صداوسیما، خود را مدعی برخورداری از حق انحصاری در این بخش می‌داند و تلویزیون اینترنتی را خارج از مجموعه تلویزیون کشور تعبیر نمی‌کند.
با این حال در ماه‌های اخیر، برخی تلویزیون‌های اینترنتی، فعالیتشان آغاز شده و اوج گرفته و البته مشمول هیچ نوع برخوردی نیز نشده‌اند که این مسأله اسباب شگفتی ناظران شده است. برخی از شبکه‌ها بر وب‌سایت‌هایی قرار دارند که به واسطه کیفیت فعالیت‌هایشان، از برخوردهای معمول در امان مانده‌اند؛ اما آنهایی که فعالیت‌هایشان در این میدان پررنگ‌تر است و در اصطلاح چراغ خاموش نیز حرکت نمی‌کنند، گروهی دیگری هستند.
گروه دوم فعالیت بسیار وسیعی در این حوزه دارد که در نوع خود، رویدادی عجیب به شمار می‌رود. به دنبال این نوع دوم از تلویزیون‌های اینترنتی، برخی مجریان تلویزیونی حضور دارند و شاید همین برای برخی این شائبه را پیش بیاورد که در این زمینه برخورد دوگانه می‌شود و برخی در برابر این ممنوعیت، مصونیت دارند یا به عبارت بهتر، سکوت قانونی مشمول حالشان شده است. در این زمینه یکی از باشگاه‌های پایتخت نیز در دوران مدیریت سابقش، تلویزیون اینترنتی راه‌اندازی کرد؛ اما واکنشی در پی نداشت، ولی مورد تلویزیون اینترنتی همچنان پابرجاست. البته این امکان هست که راه‌اندازی رادیو و تلویزیون اینترنتی آزاد شده و هر شخصی با دریافت مجوز، می‌تواند تلویزیون اینترنتی راه اندازی کند. طبیعتاً اگر چنین امکانی هست، انتظار می‌رود برای همه وب‌سایت‌های خبری فراهم شود، ولی اگر چنین کاری غیرقانونی است، انتظار زیادی نیست که این منع فعالیت برای همگان باشد و فضای رانت در این حوزه شکل نگیرد.
نیاز به بازنگری در قوانین مرتبط با رسانه‌های اینترنتی
رشد رادیو و تلویزیون‌های اینترنتی در ایران نشان‌دهنده تغییرات عمیق در عرصه رسانه‌های دیجیتال است. با این حال، این رشد با چالش‌های قانونی و ابهامات زیادی همراه است. از یک سو، قوانین موجود فعالیت این رسانه‌ها را ممنوع اعلام کرده‌اند و صدا و سیما خود را تنها نهاد مجاز برای پخش برنامه‌های رادیویی و تلویزیونی می‌داند. از سوی دیگر، شاهد فعالیت گسترده‌تر برخی از این رسانه‌ها بدون برخورد قانونی هستیم. این موضوع باعث شده تا شائبه برخوردهای دوگانه و وجود رانت در این حوزه قوت بگیرد.
به نظر می‌رسد که نیاز به بازنگری در قوانین مرتبط با رسانه‌های اینترنتی بیش از هر زمان دیگری احساس می‌شود. اگر راه‌اندازی رادیو و تلویزیون‌های اینترنتی آزاد شده است، انتظار می‌رود که این امکان برای همه فراهم شود و نه فقط برای برخی افراد یا گروه‌های خاص. در غیر این صورت، اگر فعالیت این رسانه‌ها همچنان ممنوع است، باید برخوردهای قانونی به صورت یکسان و بدون تبعیض انجام شود.
در نهایت، شفاف‌سازی قوانین و نحوه برخورد با رسانه‌های اینترنتی می‌تواند به کاهش ابهامات و ایجاد فضای رقابتی سالم در این حوزه کمک کند. این موضوع نه تنها به نفع فعالان رسانه‌ای است، بلکه می‌تواند به رشد و توسعه رسانه‌های دیجیتال در ایران نیز کمک شایانی کند.