آسیانیوز ایران؛ سرویس فرهنگی هنری:
جواد لگزیان - تصور کنید در عصری زندگی میکردید که نقشه جهان، زیر سایه پرچم یک امپراتوری گسترده بود؛ امپراتوریای که ادعا میکرد «خورشید در آن هرگز غروب نمیکند». این، توصیف دورانی است که به نام ملکه ویکتوریا بر تارک تاریخ جهان نشسته است: عصر ویکتوریا.
یکشنبه ۲۳ آذر ماه ۱۴۰۴، فرصتی استثنایی برای علاقهمندان به تاریخ و مطالعات فرهنگی در مشهد فراهم شده است تا با همراهی استاد نوید موسوی، کارشناس و فعال برجسته عرصه تاریخ، به اعماق این دوره حیرتانگیر سفر کنند. دورانی که انگلستان را به ابرقدرتی بیهمتا تبدیل کرد و پیامدهای آن، جهان امروز ما را نیز شکل داده است. این جلسه که تحت عنوان «عصر ویکتوریا: قرن امپراتوری انگلستان که آفتاب در آن غروب نمیکرد» برگزار میشود، تنها یک سخنرانی ساده نیست. بلکه فضایی برای گفتوگو، بحث و تبادل نظر است. شرکتی فعال از سوی مخاطبان، میتواند این نشست را به یک کارگاه پویای تاریخی تبدیل کند. نوید موسوی، چهرهای آشنا برای دوستداران تاریخ در مشهد است. او با سابقهای درخشان در برگزاری دورههای آموزشی مانند «تاریخ ایران مدرن» و «شناخت تمدن غرب»، توانسته است مخاطبان بسیاری را جذب کند. روش او در تدریس تاریخ، فراتر از روایت صرف وقایع، و شامل تحلیل ریشهها، پیامدها و ارتباط آن با امروز است.
عصر ویکتوریا (۱۸۳۷-۱۹۰۱) فقط یک بازه زمانی نیست؛ بلکه نقطه اوج انقلاب صنعتی، اوج استعمارگری، شکلگیری مدرنیته سیاسی و اجتماعی، و دورانی از تضادهای شدید بین پیشرفت و فقر، اخلاقگرایی و استثمار است. درک این دوره، کلیدی برای فهم بسیاری از مناسبات قدرت در جهان معاصر است. در این جلسه، احتمالاً به سوالات جذابی پرداخته خواهد شد: چگونه یک جزیره کوچک توانست بر یک چهارم کره زمین و یکپنجم جمعیت آن حکمرانی کند؟ نقش شخصیت ملکه ویکتوریا در این شکوه و جلال چه بود؟ پیشرفتهای علمی و ادبی این عصر چه بود و در سوی دیگر، زندگی طبقه کارگر در شهرهای صنعتی چگونه سپری میشد؟
محل برگزاری این نشست، کافه کتاب دیدار در بلوار فلاحی مشهد است. فضایی که خود، محفلی برای اهل فرهنگ و مطالعه است و میتواند مکمل مناسبی برای محتوای غنی این جلسه باشد. هزینه ورود به این جلسه هشتاد هزار تومان است که در ازای دسترسی به محتوایی غنی و فرصت گفتوگو با استادی مجرب، رقم معقولی به نظر میرسد. برای کسانی که دغدغه فهم جهان امروز را دارند، تاریخ نه مجموعهای از زمان های خشک، که روایتی زنده و آموزنده است. جلسه «عصر ویکتوریا» با تدریس نوید موسوی، فرصتی است تا یکی از تاثیرگذارترین فصلهای تاریخ بشر را واکاوی کنیم.
اهمیت تاریخی عصر ویکتوریا؛ چرا باید این دوره را مطالعه کرد؟
عصر ویکتوریا الگوی کلاسیک امپراتوریسازی مدرن را به نمایش گذاشت. مطالعه آن، مکانیسمهای استعمار، استثمار منابع و مدیریت سرزمینهای دوردست را آشکار میسازد. بسیاری از مرزهای امروزی جهان و تنشهای منطقهای، ریشه در نقشهکشیهای همین دوران دارد. این دوره، شاهد انفجار علمی، فناوری و ادبی بود. از اختراع تلفن و قطار بخار تا رماننویسان بزرگی مانند چارلز دیکنز و خواهران برونته. درک این پیشرفتها در کنار فقر گسترده طبقه کارگر (که در رمانهای دیکنز تصویر شده)، پارادوکس بنیادی تمدن صنعتی را نشان میدهد. عصر ویکتوریا، شکلگیری مفاهیم مدرن مانند بورژوازی، پرولتاریا، خانواده ویکتوریایی (با ارزشهای خاص اخلاقی و جنسیتی)، و ملیگرایی را شاهد بود. مطالعه آن به ما کمک میکند ریشه بسیاری از نهادها و گفتمانهای امروزی غرب را بیابیم.
روش تدریس و رویکرد نوید موسوی؛ تاریخ به مثابه گفتوگو
نوید موسوی با برگزاری جلسات در فضایی مانند کافه کتاب، از رویکرد غیرآکادمیک و مردمی برای ترویج تاریخ استفاده میکند. این روش، تاریخ را از برج عاج دانشگاه خارج کرده و در دسترس عمق مردم علاقهمند قرار میدهد. تأکید بر تبادل نظر و بحث به جای سخنرانی یکسویه، نشاندهنده نگاه تعاملی و دیالکتیکی او به تاریخ است. در این نگاه، تاریخ یک حقیقت ثابت نیست، بلکه روایتی است که میتوان درباره آن بحث و آن را از زوایای مختلف دید. انتخاب موضوعاتی مانند «تمدن غرب» و «ایران مدرن» در کارنامه قبلی او، نشان میدهد دغدغه اصلیاش فهم پیوندهای تاریخی ایران و جهان و قرار دادن تاریخ ایران در بستر جهانی است. تحلیل عصر ویکتوریا نیز بیشک تأثیرات آن بر ایران (مثلاً در رقابت با روسیه یا اعطای امتیازات) را در بر خواهد گرفت.
محتوای جلسه؛ از سیاست تا زندگی روزمره
-
سیاست و حکومت
احتمالا به نقش ملکه ویکتوریا به عنوان نماد ثبات و اخلاقگرایی، و همچنین به سیاستمداران بزرگی مانند ویلیام گلادستون و بنجامین دیزرائیلی پرداخته میشود. بحث درباره دموکراسیخواهی، اصلاحات پارلمانی و گسترش حق رأی نیز مطرح خواهد بود.
-
اقتصاد و جامعه
قلب بحث، انقلاب صنعتی دوم و پیامدهای آن است: رشد شهرنشینی، شکلگیری طبقه کارگر صنعتی، قوانین کار، و جنبشهای سندیکایی. تضاد بین ثروت بیسابقه امپراتوری و فقر ویرانگر در شهرهایی مانند لندن، از موضوعات کلیدی است.
-
فرهنگ و ایدئولوژی
تحلیل ارزشهای ویکتوریایی (سختگیری اخلاقی، نقش خانواده، میهنپرستی)، نظریه داروین و تاثیر شوکآور آن، و همچنین ادبیات این دوره که هم بازتابدهنده و هم نقدکننده جامعه بود، بخش جذابی از جلسه خواهد بود.