آسیانیوز ایران؛ سرویس سیاسی:
دکتر پوریا زرشناس - دکترای اقتصاد انرژی های تجدیدپذیر
آیا زمان برای نجات برجام به پایان میرسد؟ در حالی که دور چهارم مذاکرات ایران و آمریکا روز شنبه در رم برگزار میشود، اروپا با تهدید به فعالسازی مکانیسم ماشه، فشار بر تهران را افزایش داده است. عباس عراقچی، وزیر خارجه ایران، تأکید کرده که مذاکره اصلی با واشنگتن است، اما آیا توافقی حاصل میشود یا جهان به سوی بحرانی جدید پیش میرود؟ تحلیلگران هشدار میدهند: نتایج این مذاکرات میتواند بازار ارز، صادرات نفت و سرمایهگذاری خارجی ایران را زیر و رو کند.
عراقچی:مذاکره اصلی با آمریکاست!
این مذاکرات، که بهصورت غیرمستقیم و با میانجیگری عمان برگزار میشود، ادامهای بر گفتوگوهای پیشین در مسقط و رم است. پیش از این نشست، ایران در روز جمعه، ۱۲ اردیبهشت، با نمایندگان سه کشور اروپایی (بریتانیا، فرانسه و آلمان) در رم دیدار خواهد کرد تا مواضع طرفین پیش از گفتوگو با آمریکا هماهنگ شود. هدف اصلی این مذاکرات، دستیابی به توافقی برای محدودسازی برنامه هستهای ایران در ازای کاهش تحریمهای اقتصادی آمریکا است. با توجه به نزدیک شدن به موعد انقضای قطعنامه شورای امنیت سازمان ملل در مهرماه، این گفتوگوها از اهمیت ویژهای برخوردارند.
اختلافات کلیدی باقی مانده از دور سوم
در دور سوم مذاکرات که اخیراً در مسقط برگزار شد، طرفین پیشرفتهایی در زمینههای فنی و تبادل پیشنهادات مکتوب داشتند، اما همچنان اختلافات کلیدی باقی مانده است. در مجموع، دور چهارم مذاکرات ایران و آمریکا روز شنبه، ۱۳ اردیبهشت ۱۴۰۴، در رم برگزار خواهد شد. عباس عراقچی، وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی اعلام کرد پیش از دور چهارم مذاکرات با آمریکا که در رم برگزار میشود، با نمایندگان اروپا دیدار خواهد کرد. از سوی دیگر، سناتورهای جمهوریخواه با حمایت از توافق احتمالی، خواهان برچیدن غنیسازی در ایران شدند.
عراقچی چهارشنبه ۱۰ اردیبهشت در حاشیه جلسه هیات دولت با اشاره به بریتانیا، فرانسه و آلمان گفت: «به نظر من، سه کشور اروپایی به خاطر سیاستهای غلطی که اتخاذ کردند در حال حاضر نقششان کمرنگتر شده است.» وزیر خارجه جمهوری اسلامی افزود جمهوری اسلامی مایل به این قضیه نیست و «برای همین هم دور بعدی مذاکرات را آمادگی داریم با آنها در رم برگزار کنیم».
۱۸ اسفندماه ۱۴۰۳، آیت الله خامنهای، رهبر جمهوری اسلامی، در یک سخنرانی با حمله به سه کشور اروپایی حاضر در مذاکرات برجام، گفت: «شما [اروپاییها] میگویید ایران به تعهدات خودش در برجام عمل نکرده؛ خیلی خب، شما به تعهدات خودتان در برجام عمل کردید؟ شما از روز اول عمل نکردید. بالاخره بیچشم و رویی هم حدی دارد.»
ژان نوئل بارو، وزیر امور خارجه فرانسه، دوشنبه هشتم اردیبهشتماه، هشدار داد اگر منافع امنیتی کشورهای اروپایی در مذاکرات تهران و واشنگتن تامین نشود، سه کشور اروپایی در فعال کردن مکانیسم ماشه درنگ نخواهند کرد. فرانسه، بریتانیا و آلمان موسوم به E3، از طرفهای توافق هستهای سال ۲۰۱۵ موسوم به برجام با جمهوری اسلامی هستند و اختیار دارند سازوکار بازگرداندن تحریمها، موسوم به مکانیسم ماشه را در شورای امنیت فعال کنند.
عراقچی در پاسخ به سوالی راجع به وضع تحریمهای جدید ایالات متحده علیه جمهوری در آستانه دور جدید مذاکرات، گفت: «این امر مسلما پیام منفی دارد. اینکه در جریان مذاکرات طرفهای مقابل اقدامات تحریکآمیز را انجام دهند، میتواند جدیت آنان را زیر سوال ببرد.» وزارت خزانهداری آمریکا روز سهشنبه نهم اردیبهشتماه، شش نهاد و شش فرد در ایران و چین را به دلیل نقش داشتن در شبکهای که به نیابت از سپاه پاسداران در تهیه مواد اولیه سوخت موشکهای بالستیک فعالیت میکند، تحریم کرد.
سناتور جمهوریخواه: یا بمب هستهای یا حمله نظامی!
تام کاتن، سناتور جمهوریخواه نیز در اظهار نظری، با بیان اینکه موضوع دونالد ترامپ، رییسجمهور آمریکا، درباره مذاکرات با جمهوری اسلامی شفاف و صریح است، گفت توافق خوب، توافقی است که تمام مسیرهای دستیابی جمهوری اسلامی به سلاح هستهای را مسدود کند. کاتن تاکید کرد ایران نباید برنامه هستهای داشته باشد و به سلاح اتمی دست پیدا کند. او گفت: «تنها سوال این است که آیا آیتاللهها چنین توافقی را قبول میکنند یا نه؛ اگر قبول نکنند همین [نپذیرفتن]، همه چیز را راجع به نیت واقعی آنها نشان میدهد.»
نشست شورای امنیت سازمان ملل درباره خاورمیانه هم سهشنبه برگزار شد و برنامه هستهای جمهوری اسلامی یکی از محورهای گفتوگوها بود. دوروتی شی، نماینده آمریکا در شورای امنیت سازمان ملل، برنامه اتمی جمهوری اسلامی را «بخشی از فعالیتهای بیثباتکننده» حکومت ایران دانست. برت میلر، معاون سفیر اسرائیل در سازمان ملل در این نشست با انتقاد شدید از فعالیتهای منطقهای و برنامه هستهای جمهوری اسلامی از لزوم مقابله جامعه جهانی با حکومت ایران گفت. او تاکید کرد: «جامعه بینالملل دیگر نمیتواند در موضوع ایران از مسئولیت خودش شانه خالی کند، آشوبی که حکومت ایران در سراسر منطقه ایجاد کرده است، نتیجه سالها سکوت، تردید و سهلانگاری جامعه بینالمللی است»
آماده دیدار با اروپاییها در رم هستیم اما نقش آنها کمرنگ شده است
عباس عراقچی، وزیر امور خارجه ایران، روز چهارشنبه ۳۰ آوریل (۱۰ اردیبهشت) از برگزاری دور جدید مذاکرات ایران و آمریکا در پایتخت ایتالیا خبر داد. آقای عراقچی با بیان اینکه دور بعدی مذاکرات روز شنبه در رم برگزار خواهد شد، گفت: «میزبان مذاکرات کشور عمان است و به دلایل فنی و لجستیکی تصمیم گرفتند که دور دوم و چهارم در رم برگزار شود.» وزیر خارجه ایران در پاسخ به شایعات در خصوص «شکلگیری اختلافاتی در دور دوم مذاکرات»، گفت: «هر مذاکرهای براساس اختلافات صورت میگیرد، اگر اختلافی وجود نداشته باشد که مذاکره انجام نمیشود.» وزیر امور خارجه پس از جلسه هیات دولت: سه کشور اروپایی به نظر من به خاطر سیاستهای غلطی که اتخاذ کردند در حال حاضر نقش شان کمرنگتر شده است. سه کشور اروپایی به نظر من به خاطر سیاستهای غلطی که اتخاذ کردند در حال حاضر نقش شان کمرنگتر شده است البته ما مایل به این قضیه نیستیم برای همین هم دور بعدی مذاکرات را آمادگی داریم با آنها در رم برگزار بکنیم.
عباس عراقچی در حاشیه جلسه هیات دولت با رد ادعاها در خصوص «وقتکشی» تیم ایرانی در مذاکرات، گفت: «ما اصلا علاقمند به مذاکرات فرسایشی نبوده و به دنبال وقت تلف کردن هم نیستیم.» وی همچنین با بیان این که ایران روز جمعه قبل از دور بعدی مذاکرات با آمریکا یک جلسه با ۳ کشور اروپایی برگزار خواهد کرد، گفت: «نقش سه کشور اروپایی به دلیل سیاست های غلطی که اتخاذ کردند در حال حاضر کمرنگتر شده است، البته ما مایل به این موضوع نیستیم و به همین دلیل آمادگی داریم دور بعدی مذاکرات را با آن ها در رم برگزار کنیم.»
فعالسازی مکانیسم ماشه
همزمان دو منبع دیپلماتیک به خبرگزاری رویترز گفتهاند که نمایندگان سیاسی فرانسه، بریتانیا و آلمان روز جمعه در رم با مقامات ایرانی دیدار خواهند کرد. پیش از این سه کشور اروپایی تهدید کرده بودند که اگر مذاکرات ایران و آمریکا به توافقی منجر نشود مکانیسم ماشه را، که به معنی بازگرداندن تمامی تحریمهای سازمان ملل علیه تهران است، در تابستان کلید خواهند زد. ژان نوئل بارو، وزیر خارجه فرانسه، روز گذشته با حمایت از گفتوگوهای ایران و آمریکا گفته بود: «همانطور که میدانید هر هفته به تاریخ انقضای برجام نزدیک و نزدیکتر میشویم. از همین رو اروپائیها که همچنان در چارچوب توافق برجام باقی ماندهاند باید تا تابستان تصمیم مهمی مبنی بر بازگرداندن تحریمهایی که ۱۰ سال پیش لغو شدند، اتخاذ کنند و البته که این مهم وابسته به تعهداتی است که باید ببینیم ایران مایل به ارائه آنها است یا نه.»
بسیاری از محدودیتهای کلیدی که بر اساس برجام بر برنامه غنیسازی اورانیوم جمهوری اسلامی ایران اعمال شده است، ۱۰ سال پس از این توافق و در روز ۱۰ اکتبر ۲۰۲۵ برداشته میشود. آقای عراقچی روز چهارشنبه همچنین درباره نقش آژانس بینالمللی انرژی اتمی در مذاکرات گفت: «در حال حاضر آژانس هیچ نقشی در مذاکرات ندارد. اما اگر توافقی حاصل شود، راستیآزمایی در حوزه مسائل هستهای بهطور طبیعی بر عهده آژانس خواهد بود.»
روز گذشته رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بینالمللی انرژی اتمی، پس از شرکت در جلسه غیرعلنی شورای امنیت، با اشاره به مذاکرات میان ایران و آمریکا گفت: «در زمان بسیار مهمی هستیم.» آقای گروسی افزود: «من به صورت دائم با استیو ویتکاف، فرستاده ویژه آمریکا و عباس عراقچی، وزیر خارجه جمهوری اسلامی ایران در تماس هستم تا پشتیبانی فنی و ظرفیت نظارتی را که آژانس بینالمللی انرژی اتمی باید بتواند اعمال کند فراهم کنم.»
در حالی کشورهای اروپایی و در آس آن فرانسه تهدید به فعال سازی مکانیم ماشه علیه ایران میکنند که تهران اعلام کرده طرف اصلی در گفتوگوهای کنونی آمریکاست و نه اروپا. «عباس عراقچی»، وزیر خارجه ایران، اعلام کرده است که به مذاکرات خود با اروپاییها ادامه میدهیم ولی مذاکره اصلی در حال حاضر با امریکاست. ژان نوئل بارو، وزیر امور خارجه فرانسه در یک کنفرانس مشترک خبری با رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بینالمللی انرژی اتمی، گفت: اگر مذاکرات برای رسیدن به توافق درباره برنامه هستهای ایران به نتیجه نرسد و منافع امنیتی کشورهای اروپایی تامین نشود، فرانسه این اختیار را دارد که مکانیسم بازگشت سریع تحریمها (snapback) را که در اکتبر منقضی میشود، در شورای امنیت فعال کند و بدون هیچ تردیدی تحریمهای علیه ایران را مجددا اعمال خواهد کرد. او دوشنبه ۸ اردیبهشت، در یک کنفرانس مشترک خبری با رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بینالمللی انرژی اتمی، گفت: «جمهوری اسلامی بهدنبال سلاح هستهای است و از تمام تعهدات خود در مورد غنیسازی اورانیوم فراتر رفته است.»
بارو افزود: «آنچه به نفع اروپا است این است که ایران هرگز به سلاح هستهای دست پیدا نکند، و به همین دلیل ما از گفتوگوهای جاری میان آمریکا و ایران حمایت و آنها را تشویق میکنیم. ما با مارک روبیو و استیو ویتکاف هماهنگی نزدیکی داریم، چون همانطور که میدانید، هر هفته به تاریخ انقضای برجام نزدیکتر میشویم.» وزیر امور خارجه فرانسه گفت: «اروپاییهایی که همچنان در چارچوب برجام باقی ماندهاند، باید تا تابستان تصمیم مهمی بگیرند: تصمیم برای بازگرداندن تحریمهایی که ده سال پیش لغو شده بود. البته این تصمیم بستگی به تعهداتی دارد که ایران مایل به پذیرفتن آنها باشد.»
پیش از شروع گفتوگوهای ایران و آمریکا در مسقط عمان، نیز وزیر خارجه فرانسه مدعی شده بود که زمان برای دست یابی به توافق هستهای با ایران تنگ است. اگر توافق با ایران انجام نشود رویارویی نظامی محتمل است. اگر توافقی با ایران انجام نشود درگیری نظامی حتمی و قریب الوقوع به نظر میرسد! پیشتر هم بریتانیا، فرانسه و آلمان با ارسال نامهای به شورای امنیت سازمان ملل متحد اعلام کردند که برای جلوگیری از دستیابی جمهوری اسلامی ایران به سلاح اتمی در صورت لزوم آمادگی دارند مکانیسم ماشه را فعال کنند.
در همین راستا ابراهیم رضایی، سخنگوی کمیسیون امنیت ملی مجلس روز چهارشنبه ۱۴ آذر از نشست کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس با مجید تختروانچی، معاون سیاسی وزیر خارجه و کاظم غریب آبادی، معاون حقوقی و بینالمللی وزیر امور خارجه خبر داده بود. همچنین امیرسعید ایروانی، سفیر ایران در سازمان ملل متحد روز دوشنبه ۱۹ آذر با ارسال نامهای به شورای امنیت از سه کشور اروپایی خواسته بود تا «سیاست ناکارآمد و شکستخورده فشار و رویارویی خود را کنار بگذارند.»
این در حالیست که پس از دور سوم مذاکرات ایران و آمریکا در مسقط عمان نیز مجید تختروانچی در نشست با نمایندگان مجلس گفته بود که در صورت بازگشت تحریمها یکی از گزینههای جمهوری اسلامی خروج از «انپیتی» خواهد بود. «مکانیسم ماشه» ساز و کاری است که در متن قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت ذکر شده و در آن آمده که اگر ایران از اجرای تعهدات برجامی خود سرباززند، تمامی تحریمهای شورای امنیت که از سال ۲۰۰۶ وضع و اعمال شده بود مجددا و به صورت خودکار بازگردانده خواهد شد و اعضای شورای امنیت نیز برای جلوگیری از آن نمیتوانند از حق وتو استفاده کنند.
موضع سه کشور بریتانیا، فرانسه و آلمان در خصوص پرونده اتمی ایران در شرایطی اعلام میشود که به گفته کارشناسان، فعال کردن مکانیسم ماشه تنها تا ۱۸ اکتبر سال آتی میلادی ممکن است چرا که قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل متحد در سال ۲۰۱۵ صادر شده و اعتبار آن پس از ۱۰ سال از بین خواهد رفت.
تهدید تروئیکای اروپایی به فعال کردن مکانیسم ماشه در بحبوحه مذاکرات ایران و آمریکا در حالی است که عباس عراقچی، وزیر امور خارجه ایران، روز پنجشنبه چهارم اردیبهشت ضمن اعلام آمادگی برای سفر به اروپا و مذاکره با سه کشور اروپایی است، گفت که پس از تیره شدن روابط با اروپا، توپ در زمین طرف مقابل قرار دارد. وی همچنین گفته است که جمعه (۱۲ اردیبهشت) در رم جلسهای با ۳ کشور اروپایی خواهیم داشت و درباره مذاکرات غیرمستقیم با آمریکا هم اعلام کرد که خط قرمزهای ایران کاملا روشن است و به طرف آمریکایی نیز اعلام شده است. وزیر امور خارجه ایران تاکید کرد: به نظرم سه کشور اروپایی به خاطر سیاستهای غلطی که اتخاذ کردند در حال حاضر نقششان کمرنگتر شده البته ما مایل به این موضوع نیستیم. به همین دلیل آمادگی داریم دور بعدی مذاکرات را با آنها در رم برگزار کنیم. عراقچی خاطرنشان ساخت: به مذاکرات خود با اروپاییها ادامه میدهیم ولی مذاکره اصلی در حال حاضر با امریکاست. رویترز به نقل از منبع ایرانی خود گفته است که طرفهای اروپایی تاکنون پاسخی به پیشنهاد ایران برای مذاکره با تروئیکای اروپایی (فرانسه، انگلیس و آلمان) ندادهاند.
پیش از این نیز، عراقچی، درحساب رسمی خود در برنامه ایکس نوشته بود: روابط ایران با سه کشور اروپایی (فرانسه، آلمان، بریتانیا) در سالهای اخیر فراز و نشیبهایی داشته است. چه بخواهیم چه نخواهیم، این روابط در حال حاضر در وضعیت نشیب است. چرا؟ هر طرف روایت خاص خود را دارد. وی افزوده بود: به نظر من، سرزنش کردن کاری بیهوده است. آنچه که اهمیت دارد این است که وضعیت کنونی برای هر دو طرف باخت-باخت است.
عراقچی همچنین نوشته بود: سپتامبر گذشته در نیویورک، زمانی که با وزرای امور خارجه سه کشور و دیگر همتایان اروپایی دیدار کردم، پیشنهاد گفتوگو دادم. گفتم بیایید به جای تقابل، همکاری را انتخاب کنیم، نه فقط در موضوع هستهای، بلکه در هر زمینه دیگری که منافع و نگرانیهای مشترک داریم. متأسفانه آنها راه سخت را انتخاب کردند.
وزیر امور خارجه ادامه داده بود: بار دیگر دیپلماسی را پیشنهاد میکنم. پس از رایزنیهای اخیرم در مسکو و پکن، آمادهام تا گام اول را با سفر به پاریس، برلین و لندن بردارم. پیش از آغاز گفتگوی غیرمستقیم با آمریکا نیز آماده این کار بودم، اما سه کشور اروپایی نخواستند. وی تصریح کرده بود: اکنون توپ در زمین اروپایی هاست. آنها این فرصت را دارند که خود را از نفوذ «گروههای ذینفع خاص» رها کنند و مسیری متفاوت را شکل دهند. نحوه عمل ما در این مقطع حساس، احتمالاً افق آینده را مشخص خواهد کرد.
رویترز در این زمینه میگوید پیشنهاد تهران برای دیدار با بریتانیا، فرانسه و آلمان، که به E۳ یا تروییکای اروپایی معروفاند، نشان میدهد که تهران در حال باز نگه داشتن گزینههای خود است و در عین حال میخواهد موضع اروپا را درباره احتمال بازگرداندن تحریمهای سازمان ملل متحد تا پیش از اکتبر، زمانی که قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت که توافق برجام را تایید میکرد منقضی میشود، ارزیابی کند. به نوشته رویترز، دیپلماتهای اروپایی و غربی نیز اعلام کردند که سه کشور اروپایی در حال بررسی این موضوع هستند که آیا اکنون دیدار با ایران به سودشان است یا بهتر است منتظر پیشرفت مذاکرات با آمریکا باشند.
«مارک فینو» سخنگوی اسبق وزارت خارجه فرانسه در خصوص تهدید فعال کردن مکانیسم ماشه از سوی تروئیکای اروپایی میگوید: این به معنای کنار گذاشتن هرگونه شانسی برای توافق (ایران و آمریکا) است. به اعتقاد وی: (فعال کردن مکانیسم ماشه) تمام فعالیتهای هستهای ایران فراتر از برجام را غیرقانونی میکند و E ۳ و اتحادیه اروپا را به بازگرداندن تحریمها سوق میدهد و در نتیجه شرکتهای آنها را از هرگونه حق تجارت یا سرمایهگذاری در ایران محروم میکند؛ بنابراین فعال کردن مکانیسم ماشه میتواند نتیجه معکوس داشته باشد.
افزایش احتمال توافق
در صدمین روز ریاستجمهوری دونالد ترامپ، سه سناتور جمهوریخواه به ایراناینترنشنال گفتند که جمهوری اسلامی باید برنامه غنیسازی اورانیوم خود را کاملا متوقف کند. آنها تاکید کردند باید تمام برنامه غنیسازی اورانیوم جمهوری اسلامی برچیده شود، در غیر این صورت، جنگ یکی از تبعات اصلی نپذیرفتن توقف کامل غنیسازی اورانیوم خواهد بود. جونی ارنست، سناتور جمهوریخواه آیووا، در این باره گفت توافقی احتمالی با تهران باید سختگیرانه باشد. او تاکید کرد: «هیچگونه غنیسازی هستهای نباید در کار باشد.» راجر مارشال، دیگر سناتور جمهوریخواه از ایالت کانزاس نیز با اشاره به اینکه ترامپ خیلی واضح به جمهوری اسلامی گفته آنها نمیتوانند سلاح هستهای داشته باشند، گفت: «واضحتر از این نمیتوان گفت و فکر میکنم ترامپ سابقه این را دارد که کاری که میگوید انجام میدهد را انجام میدهد.» جان کندی، سناتور جمهوریخواه لوئیزیانا نیز با بیان اینکه همه چیز به تصمیم ایران بستگی دارد، گفت: «میتوانیم این مساله [برنامه هستهای جمهوری اسلامی] را از راه مسالمتآمیز حل کنیم، یا از شیوه دشوار.»
انتظار بازار ارز از دور چهارم مذاکرات ایران و آمریکا
این دور از مذاکرات اثرات اقتصادی نیز خواهد داشت که در ادامه آورده شده است:
تأثیر بر بازار ارز و سرمایه
تحلیلگران اقتصادی پیشبینی میکنند که نتیجه این مذاکرات میتواند نوسانات شدیدی در بازار ارز ایران ایجاد کند. در صورت دستیابی به توافق، انتظار میرود نرخ ارز کاهش یابد و سرمایهگذاران به بازارهای مالی بازگردند. بررسیها نشان میدهد که پس از دور سوم مذاکرات، ورود ۵.۶ هزار میلیارد تومان به صندوقهای درآمد ثابت، نشانهای از رفتار احتیاطی سرمایهگذاران بوده است.
تأثیر بر صادرات نفت و درآمدهای ارزی
در صورت رفع تحریمها، ایران میتواند صادرات نفت خود را افزایش دهد، که منجر به افزایش درآمدهای ارزی و بهبود تراز تجاری کشور خواهد شد. این امر میتواند به تثبیت نرخ ارز و کاهش فشارهای تورمی کمک کند.
تأثیر بر سرمایهگذاری خارجی و رشد اقتصادی
دستیابی به توافق میتواند زمینهساز جذب سرمایهگذاری خارجی در بخشهای مختلف اقتصادی ایران، از جمله انرژی، حملونقل و فناوری شود. این سرمایهگذاریها میتوانند به رشد اقتصادی، ایجاد اشتغال و انتقال فناوریهای نوین کمک کنند.
ریسکهای اقتصادی در صورت عدم توافق
در صورت عدم دستیابی به توافق، احتمال بازگشت تحریمهای سازمان ملل متحد وجود دارد، که میتواند دسترسی ایران به فناوری، سرمایه و بازارهای جهانی را محدود کند. این وضعیت میتواند منجر به کاهش رشد اقتصادی، افزایش تورم و فشار بر معیشت مردم شود.
معاملهگران میگویند بازار یک خوشبینی همراه با رگههای ترس دارد که شبیه هوای بهاری تهران است، بازار طلا و ارز با این حال که ریزنوسان داشتند، با این حال که بازار آرامی داشتیم و نرخها با ریزنوسان در نزدیکی کفهای قیمتی حرکت کردند اما معاملهگران یک توصیف جالب از بازار این روزها دارند. آنها میگویند رفتار قیمتی در کفهای معاملاتی نشان میدهد که فعالان بازار یک خوشبینی همراه با رگههای ترس دارند که شبیه هوای بهاری تهران شده؛ هوای بهاری تهران مطبوع است و همراه با ابرهایی که هر لحظه ممکن است طوفانی شود و درخت از جا بکند. بازار این روزها هم از منظر آنها این شکلی است که نسبت به مذاکره و ترافق با آمریکا خوشبین است اما رگههایی از ترس در آن وجود دارد که امکان دارد با یک خبر دوباره هیجانی شود. در روز آرام و ساکت بازار، قیمت سکه رفاه بر مدار نزول بود و با کاهش به کانال 69 میلیون افتاد که شکاف بیش از دو میلیونی با قیمت بازاری سکه دارد.
با نوسان روز سهشنبه در بازارها معاملهگران میگویند مرزهای حمایتی روز دوشنبه به مرزهای مقاومت در روز سهشنبه تبدیل شدند. محدوده مقاومت دلار هرات 80 هزار و 800 تومان تا 81 هزار و 300 تومان عنوان میشد و مرز مقاومت اولیه طلای آبشده در 28 میلیون و 600 هزار تومان قرار دارد، در مقابل کف حمایت مهم طلا 27 میلیون و 600 هزار تومان است.
در بازار سهشنبه اخبار مذاکراتی مهمترین فاندهای بازار بودند؛ از مذاکره ایران و اروپا خبر داشتیم تا گزارش بلومبرگ درمورد پیشنهاد هزار میلیارد دلاری روی میز ترامپ. فضای بازار کاملا خبری است و برای همین گاها دیده میشود که شایعاتی هم به بازار مخابره میشود. شایعه امروز نقل قولی از ترامپ بود که گفته میخواهم به تهران سفر کنم. بعد از صحتسنجی مشخص شد که ترامپ در روز سهشنبه چنین نقل قولی نداشته است.
در کنار اخبار مذاکراتی، یک خبر درمورد تصویب پالرمو در مجمع تشخیص هم جالب توجه بازار بود. انصاری، عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام گفته پیشبینی من این است که این لایحه در مجمع تصویب خواهد شد. در این باره یک توییت از مجری صدا و سیما هم به بازار رسید که در شبکه اجتماعی ایکس نوشته با این حال که آقای انصاری فضای مجمع را مثبت ارزیابی کرده اما شنیدهها از جلسه اول مجمع، حکایت از مثبت نبودن فضاست و دولت مسیر سختی برای اقناع مجمع در پیش دارد.
اما تحلیلگران بازار معتقدند حتی در صورت دستیابی به توافق احتمالی بین ایران و آمریکا، به دلیل عدم عضویت ایران در FATF، نظام بانکی از سوییفت نمیتواند استفاده کند که همچنان مبادلات مالی با مشکل همراه خواهد بود. خروج پول از صندوقهای طلا همچنان در جریان بود و این میزان از ابتدای سال 1404 تا نه اردیبهشت به بالای 6.4 همت رسیده که عدد قابل توجهی است. در مقابل در روز سهشنبه همچنان صندوقهای درآمد ثابت ورود پول داشتند و این میزان به 1.3 همت رسید.
از روز شنبه که دور سوم مذاکره بین ایران و آمریکا برگزار شد یک فضای احتیاط در بازار شکل گرفت که بر خلاف دو دور قبلی مذاکرات بود. فعالان بازار با اشاره به ورود پول 5.6 همتی به صندوق درآمد ثابت، رفتار احتیاطی بازار را توجیح میکنند. از منظر تحلیلگران، بازار بعد از دور چهارم مذاکره بین ایران و آمریکا بسته به مثبت یا منفی بودن خروجی مذاکره یک نوسان بزرگ دارد و معاملهگران از همین الان منتظر آن هستند اگر خروجی دور چهارم مذاکرات مثبت باشد کفهای قیمتی از دست میروند.
کف دلار 79 هزار و 100 تومان و کف طلای آبشده در 27 میلیون و 600 هزار تومان قرار دارد. از دید معاملهگران با نوسان این دور از مذاکرات، خیلیها از بازار حذف خواهند شد. در بازار سهشنبه قیمت دلار هرات با گپ منفی 500 تومانی در 80 هزار و 300 تومان شروع به کار کرد و در ادامه نتوانست زیر این مرز تثبیت بدهد. قیمت دلار هرات در 80 هزار و 800 تومان بسته شد. با این نرخ، قیمت دلار هرات نسبت به نرخ بسته شده در روز دوشنبه بدون نوسان بوده البته که در طول معاملات به زیر نرخ دوشنبه رفت.
قیمت دلار تهران هم با گپ منفی 300 تومانی در 80 هزار و 900 تومان آغاز به کار کرد و در ادامه تا 80 هزار و 500 تومان پایین رفت. قیمت دلار تهران در نیمه دوم از این مرز برگشت و در 81 هزار و 200 تومان بسته شد. قیمت دلار تهران هم در بسته شدن مثل دوشنبه بود. قیمت تتر هم ریز نوسان بین 81 هزار تا 81 هزار و 700 تومان داشت.
قیمت درهم با گپ منفی 100 تومانی در 22 هزار و 150 تومان بازگشایی کرد و در نیمه اول کانال 22 هزار تومان را از دست داد. در نیمه دوم قیمت درهم با نوسان به بالای نرخ بازگشایی رفت و به 22 هزار و 200 تومان رسید. حباب دلاری درهم با کاهش 200 تومانی به 329 تومان رسید که شکاف بین دلار برآورد شده از درهم و دلار تهران را نشان میدهد.
قیمت سکه با گپ منفی 300 هزار تومانی در کف 72 میلیون آغاز به کار کرد و در نیمه اول با کاهش تا 71 میلیون و 295 هزار تومان پایین رفت. قیمت سکه در نیمه دوم برگشت و در کف 72 میلیون به کار خودش پایان داد. حباب سکه با کاهش یک درصدی به 13 درصد رسید که نشان میدهد قیمت بازاری سکه هشت میلیون و 830 هزار تومان گرانتر از ارزش ذاتی آن معامله میشود.
قیمت طلای آبشده در 28 میلیون و 387 هزار تومان شروع به کار کرد و در ادامه کانال 28 میلیون را از دست داد. در نیمه دوم قیمت طلا از این مرز حمایت شد و به 28 میلیون و 167 هزار تومان رسید. حباب طلای آبشده هم کاهشی بود و 128 هزار تومان برآورد میشود.
تحلیل سیاسی آسیانیوز ایران
چرا این دور از مذاکرات تعیینکننده است؟
۱. فشار زمانی بیسابقه
-
قطعنامه ۲۲۳۱ در مهر ۱۴۰۴ منقضی میشود.
-
اروپا تهدید کرده تا تابستان مکانیسم ماشه را فعال میکند.
-
عراقچی: «اگر توافقی نشود، ایران از NPT خارج میشود.»
۲. مواضع طرفین: آیا سازشی ممکن است؟
-
آمریکا و اروپا: توقف کامل غنیسازی اورانیوم.
-
ایران: لغو تمام تحریمها و تضمینهای اقتصادی.
-
سناتورهای آمریکایی: «توافق خوب = نابودی برنامه هستهای ایران».
۳. تاثیر اقتصادی: بازارها در انتظار تصمیم
-
در صورت توافق:
-
کاهش نرخ ارز و بازگشت سرمایهگذاران.
-
افزایش صادرات نفت به ۲.۵ میلیون بشکه در روز.
-
جذب سرمایهگذاری خارجی در انرژی و فناوری.
-
در صورت شکست:
۴. پیشبینی سناریوهای محتمل
نتیجهگیری
دور چهارم مذاکرات ایران و آمریکا در رم، نقطه عطفی برای اقتصاد ایران محسوب میشود. دستیابی به توافق میتواند مسیر بهبود اقتصادی را هموار کند، در حالی که شکست مذاکرات ممکن است منجر به تشدید مشکلات اقتصادی شود. رقابت ساعت و تقویم آغاز شده است! با نزدیک شدن به انقضای برجام، هم ایران و هم غرب با گزینههای محدودی روبرو هستند. آیا دیپلماسی پیروز میشود یا جهان شاهد تشدید بحران خواهد بود؟ پاسخ این سوال نهتنها آینده روابط ایران و غرب، بلکه ثبات اقتصادی میلیونها ایرانی را تعیین میکند. بازارها نفسبریده منتظر نتیجهاند – شما چقدر خوشبینید؟!