سرویس اقتصادی آسیانیوز ایران:
موج شایعات و نگرانیهای عمومی
در ماههای اخیر، فضای وب فارسی و بهویژه شبکههای اجتماعی مملو از بحثها و شایعات درباره وضعیت بانک آینده شده است. اخباری مبنی بر ورشکستگی، انحلال قریبالوقوع یا تخلفات گسترده این بانک، موجی از نگرانی را در میان 3.6 میلیون سپردهگذار این بانک ایجاد کرده است که مجموع سپردههایشان به بیش از 320 هزار میلیارد تومان میرسد. اما آیا این شایعات واقعیت دارند یا صرفاً بخشی از یک جریان خبری برای تشویش اذهان عمومی هستند؟ در این مقاله، به بررسی دقیق وضعیت بانک آینده، دلایل مشکلات آن، واکنشهای رسمی و سناریوهای پیشرو میپردازیم.
تاریخچه و ریشههای مشکلات بانک آینده
بانک آینده در سال 1391 از ادغام بانک تات، مؤسسه اعتباری صالحین و مؤسسه اعتباری آتی تأسیس شد. این بانک با هدف تبدیل شدن به یکی از پیشگامان بانکداری خصوصی ایران فعالیت خود را آغاز کرد، اما بهسرعت با چالشهای مالی و مدیریتی مواجه شد. گزارشهای متعدد نشان میدهند که ناترازی مالی، زیان انباشته بالا و مدیریت پرحاشیه از جمله عوامل اصلی مشکلات این بانک هستند.
طبق گزارشهای رسمی، بانک آینده با زیان انباشتهای بالغ بر دهها هزار میلیارد تومان مواجه است که نسبت کفایت سرمایه آن را به منفی 140 درصد در سال 1401 رسانده است. این ناترازی به حدی شدید است که برخی کارشناسان، مانند رسول بخشی دستجردی، عضو کمیسیون اقتصادی مجلس، این بانک را "زیاندهترین بانک خصوصی ایران" نامیده و اعلام کردهاند که ادامه فعالیت آن ماهیانه 11 هزار میلیارد تومان زیان به اقتصاد کشور وارد میکند.
دلایل ناترازی و مشکلات مالی
- تسهیلات کلان و غیرشفاف: یکی از دلایل اصلی مشکلات بانک آینده، اعطای تسهیلات کلان بدون نظارت کافی است. بخش قابلتوجهی از این تسهیلات به شرکتهای زیرمجموعه یا مرتبط با سهامداران اصلی بانک، مانند پروژه ایرانمال، اختصاص یافته که بازپرداخت آنها با مشکل مواجه شده است.
- زیان انباشته و سودهای غیرواقعی: بانک آینده در سالهای گذشته با پرداخت سودهای بالا به سپردهگذاران، تلاش کرد تا نقدینگی جذب کند، اما این سیاست به افزایش زیان انباشته منجر شد. گزارشها نشان میدهند که خالص هزینه تسهیلات و سپردهگذاری در سال 1401 به 39.2 هزار میلیارد تومان زیان رسیده است.
- ضعف نظارت بانک مرکزی: انتقادات گستردهای از عملکرد نظارتی بانک مرکزی مطرح شده است. عدم برخورد قاطع با تخلفات، تأخیر در تصمیمگیری برای انحلال یا اصلاح بانک و نفوذ سهامداران قدرتمند، از جمله عواملی هستند که به تداوم بحران کمک کردهاند.
- بنگاهداری و سرمایهگذاریهای پرریسک: بانک آینده بخش زیادی از منابع خود را به سرمایهگذاریهای پرریسک، مانند املاک و مستغلات، اختصاص داده که در شرایط رکود اقتصادی، ارزش این داراییها کاهش یافته و نقدشوندگی آنها با مشکل مواجه شده است.
شایعات ورشکستگی و واکنشهای رسمی
شایعات ورشکستگی بانک آینده از سال 1397 بارها در فضای مجازی و رسانههای غیررسمی مطرح شده است. در سال 1397، اخباری مبنی بر فرار علی انصاری، سهامدار اصلی بانک، و اختلاس 140 هزار میلیارد تومانی منتشر شد که توسط بانک مرکزی و مقامات رسمی تکذیب شد. بانک مرکزی این شایعات را به "رسانههای معاند" نسبت داده و تأکید کرده که سپردههای مردم تا سقف 50 میلیون تومان تحت پوشش صندوق ضمانت سپردهها قرار دارد.
در سال 1404، بار دیگر شایعات انحلال بانک آینده شدت گرفت. محمدرضا فرزین، رئیس کل بانک مرکزی، در جلسهای با نمایندگان مجلس اعلام کرد که توقف فعالیت و لغو مجوز بانک آینده تنها گزینه پیشرو است و خواستار اختیارات لازم از شورای سران قوا شد. سخنگوی قوه قضاییه نیز به تخلفات این بانک، از جمله اضافهبرداشت غیرقانونی و زیان انباشته بالا، اشاره کرد.
نگرانیهای سپردهگذاران و وضعیت کنونی
سپردهگذاران بانک آینده، بهویژه سپردهگذاران خرد، نگران سرنوشت داراییهای خود هستند. طبق اعلام بانک مرکزی، سپردههای تا سقف 50 میلیون تومان توسط صندوق ضمانت سپردهها بیمه شدهاند و در صورت انحلال، این مبالغ بهسرعت بازپرداخت خواهند شد. با این حال، سپردهگذاران کلان که مبالغ بیشتری در این بانک دارند، ممکن است با ریسکهایی مواجه شوند، بهویژه اگر در معاملات غیرقانونی یا دریافت سودهای غیرمتعارف دخیل بوده باشند.
در شبکههای اجتماعی، پستهایی مانند اظهارات امیرحسین ثابتی، نماینده مجلس، که از زیان ماهانه 11 هزار میلیارد تومانی بانک آینده سخن گفته، به نگرانیها دامن زده است. برخی کاربران نیز انحلال احتمالی این بانک را به مسائل سیاسی و تلاش برای ایجاد آشوب اقتصادی مرتبط میدانند.
سناریوهای پیشرو برای بانک آینده
کارشناسان و مقامات، سه سناریوی اصلی را برای آینده بانک آینده مطرح کردهاند:
- اصلاح ساختاری: برخی معتقدند که با افزایش سرمایه، حسابرسی دقیق و تغییر مدیریت، میتوان بانک را اصلاح کرد. با این حال، محمدرضا فرزین پیشتر اعلام کرده بود که اصلاح این بانک هزینهبرتر از انحلال آن است.
- انحلال قهری: در صورت تصمیم شورای سران قوا، بانک مرکزی میتواند مجوز فعالیت بانک را لغو کرده و فرایند تصفیه را آغاز کند. در این حالت، مدیر تصفیه منصوب شده و داراییهای بانک برای بازپرداخت سپردهها و بدهیها مورد استفاده قرار میگیرد.
- ادغام با بانکهای سالمتر: تجربه ادغام بانکهایی مانند انصار و قوامین با بانک سپه نشان میدهد که ادغام میتواند گزینهای برای جلوگیری از فروپاشی کامل باشد، اما این فرایند نیز پیچیدگیهای خاص خود را دارد.
راهکارهای پیشنهادی برای سپردهگذاران
- عدم توجه به شایعات: سپردهگذاران باید از واکنشهای هیجانی مانند هجوم به شعب بانک خودداری کنند، زیرا این اقدام میتواند نقدینگی بانک را تحت فشار قرار دهد.
- استعلام از بانک مرکزی: برای اطمینان از وضعیت سپردهها، میتوان از طریق سامانه بانک مرکزی از مجاز بودن بانک و شرایط صندوق ضمانت سپردهها استعلام گرفت.
- تنوعبخشی به سرمایهگذاریها: کارشناسان توصیه میکنند که سپردهگذاران از تمرکز تمام داراییهای خود در یک بانک خودداری کنند تا ریسکهای احتمالی کاهش یابد.
نتیجهگیری: نیاز به تصمیمگیری قاطع
بانک آینده در حال حاضر یکی از بزرگترین چالشهای نظام بانکی ایران است. ناترازی مالی، زیان انباشته و تخلفات گسترده، این بانک را در موقعیتی بحرانی قرار داده است. اگرچه بانک مرکزی شایعات ورشکستگی را تکذیب کرده، اما ادامه وضعیت کنونی بدون اصلاح یا انحلال، میتواند تبعات گستردهای برای اقتصاد کشور داشته باشد. سپردهگذاران، بهویژه آنهایی که مبالغ خرد دارند، تحت حمایت صندوق ضمانت سپردهها قرار دارند، اما تصمیمگیری سریع و قاطع بانک مرکزی برای تعیین تکلیف این بانک ضروری است.
برای جلوگیری از بحرانهای مشابه در آینده، تقویت نظارت بانک مرکزی، شفافیت مالی و اصلاح ساختارهای بانکی باید در اولویت قرار گیرد. در نهایت، آینده بانک آینده به تصمیم شورای سران قوا و اقدامات عملی بانک مرکزی بستگی دارد./