کار در منزل یا کلاهبرداری از مردم؟!

آسیانیوز ایران؛ سرویس حقوقی:

بخش عمده آگهی‌های مربوط به بسته‌بندی حبوبات، خشکبار یا قند برای کلاهبرداری است. بسته‌بندی، کار آسانی به نظر می‌رسد و مردم به آسانی فریب می‌خورند. همه آگهی‌ها و تبلیغات «کار در منزل» برای کلاهبرداری نیستند اما تعداد شرکت‌ها و افراد سودجویی که از این طریق، مردم را فریب می‌دهند بسیار زیاد است. چه کنیم که قربانی این کلاهبرداران نشویم؟ و مالباختگان چگونه باید اقدام کنند؟ برای بررسی بیشتر این موضوع با گسترش‌‌نیوز همراه باشید. کسانی که گرفتار این کلاهبرداری‌ها مي‌شوند دو دسته‌اند: افرادی که بیکار هستند و دنبال شغل و حرفه‌ای برای امرار معاش می‌گردند (عمدتا زنان خانه‌دار) و کسانی که دنبال راهی برای سرمایه‌گذاری خرد هستند.

انواع راه‌های سوءاستفاده

یک منبع شیوه‌های سوءاستفاده از متقاضیان کار را در منزل را شرح داد و گفت: «از مردم می‌‌خواهند یک عکس سلفی از خود بگیرند و آن را همراه تصویر کارت ملی، برایشان ارسال کنند. از مشخصات گرفته شده، سوءاستفاده می‌شود. به عنوان مثال به اسم مردم، درگاه بانکی می‌گیرند. گاهی هم به بهانه ضمانت، کارت ملی و کارت بانکی متقاضی را می‌گیرند. قربانیان اکثرا افراد مسن به خصوص خانم‌های بالای ۵۰ سال، بیسواد یا کم‌سواد هستند. به نام فرد، نماد اعتبار میگیرند یا مجوز جعلی درست می‌کنند و خلاصه از اسم او سوء استفاده می‌کنند».

هدف، فروش دستگاه است!

کاری که شدنی نیست

وی در ادامه گفت: «وضعیت شرکت‌هایی که در زمینه آموزش تولید جعبه تزئینی و خرید تضمینی محصول تولیدشده از کارآموز کار می‌کنند متفاوت است. مزیت این نوع کارها آن است که حداقل، هنر و مهارتی را آموزش می‌دهند اما یک مشکل بزرگ دارند: «کاری می‌خواهند که شدنی نیست و هیچ کس از عهده انجام آن برنمی‌آید. الگوهای آن جعبه‌ها طوری است که بر هم منطبق نمی‌شوند. شرکت‌های کار در منزل به شما می‌گویند که کارها باید دقیقا مشابه هم باشند. شرکت از شما کار بدون ایراد می‌خواهد ولی خوب این امکان‌پذیر نیست».

زنان خانه دار، قربانی سودجویان متقلب

لبه‌های روسری سرخ آبی اش را که از شست وشو‌های مکرر دانه دانه شده است، صاف می‌کند. می‌گوید: «جایی نمی‌تونیم بریم؛ شوهرامون نمی‌ذارن بریم سرکار. باید توی خونه کار کنیم.» توضیح می‌دهد: «بیشتر نخود و لوبیا می‌آرن پاک کنیم؛ یک وقتایی هم دردش رو به جون می‌خریم و زعفرون پاک می‌کنیم.» ترجیح او البته تسبیح نخ کردن است، چون موعد تحویل فوری ندارد، اما واقعیت این است که زنان خانه دار گزینه‌های زیادی برای انتخاب «کار» ندارند. در واقع آن‌ها انتخاب می‌شوند تا کاری را انجام دهند. شاید همین «انتخاب شدن» وجه شبه اغلب زنان خانه داری باشد که مشاغل خرد خانگی را به عنوان منبع درآمد انتخاب می‌کنند. آن‌ها سختی کار‌های متعدد را به جان می‌خرند تا در بهترین حالت ماهیانه یک میلیون تومان درآمد داشته باشند.

زهرا خانم یکی از ساکنان قرقی است که ۳ فرزند دارد و برای مشارکت در تأمین هزینه‌های خانواده پنج نفره خود کار می‌کند. او درباره کار‌های خانگی‌ای که در چندسال اخیر انجام داده است می‌گوید: پاک کردن زعفرون فقط دو ماه هست، ولی پاک کردن حبوبات همیشگی است و درآمدش بد نیست. منجوق دوزی روی لباس هم بود؛ کار سختی بود و چشم و انگشت برامون نگذاشت. دوتا گل بزرگ می‌دوختیم به دانه‌ای ۱۵۰۰ تومان. تأکید او این است که «هرکاری را که بشود در خانه انجام داد، انجام می‌دهیم.» و بعد اضافه می‌کند: یکی دو باری پیشنهاد شد از صبح تا ظهر جایی بروم، ولی با بچه نمی‌شه، ما باید توی خونه کار کنیم. زهرا خانم که آرزوی راه اندازی کارگاه پرورش کرم ابریشم دارد، می‌گوید: مدتی هم لواشک تکه و لول می‌کردم. چون تکه کردن لواشک سخت بود، شوهرم تکه می‌کرد و من لول می‌کردم و بچه هایم هم برچسب می‌زدند. کارم خیلی تمیز بود. صاحب کار کلی تشکر کرد که خیلی بهم چسبید. تا حالا هیچ کس به خاطری کارگری ازم تشکر نکرده بود.

چون طلا ندارم کار می‌کنم

زهره خانم، اما به قول خودش به خاطر «خرج‌های کناره» کار می‌کند. می‌گوید:، چون طلایی به سر و گردنم ندارم، دوست دارم کار کنم و طلا بخرم یا مثلا برای شوهرم لباس بهتری بخرم. به عقیده او این کار‌ها خوب است، ولی آینده‌ای ندارد. می‌گوید: هروقت کار باشه، پولی به دست ما می‌رسه. از او می‌پرسم بیمه‌ای دارد، می‌گوید: بیمه کارگری نه، ولی بیمه سلامت هستیم. چشم درد و کمردرد هم گرفتم بابت همین کارها، ولی از هیچی بهتره.

از ۳۰ تا یک تومانی تا ۲۸ تا هزاری

منصوره خانم علاوه بر انجام کار‌های خانگی، مسئولیت توزیع این کار‌ها را هم به عهده دارد. او پاک کردن نخود و لوبیا را پرسودتر از همه کار‌ها می‌داند و می‌گوید: به این بستگی داره که چقدر کثیف باشه، ولی مثلا لوبیا با پولیش دادن کیلویی ۶۰۰ تومنه که ۱۰۰ تومنش برای پولیشه. ۱۰۰ تومن رو من که توزیع می‌کنم برمی دارم و ۴۰۰ تومن هم برای کارگری که پاک می‌کنه. عدس هم کیلویی ۸۰۰ تومنه، ماش ۵۰۰ تومن و نخود ۸۰۰ تومن. او ارزان‌ترین کار را نخ کردن دانه‌های تسبیح می‌داند و می‌گوید: هر ۱۰ تا تسبیح رو که نخ کنی ۳۰۰ تومن می‌دن؛ یعنی هردانه تسبیح ۳۰ تومن. اگر هم این بافت‌های سر تسبیح رو هم درست کنی دانه‌ای ۴۰ تومن می‌دن. منصوره خانم از کار‌های سنگین تری هم می‌گوید و ادامه می‌دهد: یک کار لا دادن فلز بود. دانه‌ای ۱۰۰ تومن می‌دادن. خیلی سخت بود، یک بار انگشت یکی از خانم‌ها برید و بخیه هم خورد. آن طور که او می‌گوید: پاک کردن زعفرون از کیلویی ۲۸ هزار تومن شروع می‌شه و با کم شدن زعفرون به ۱۶ هزار تومن می‌رسه. برای شکستن ۳ کیلو پسته ۲۵۰۰ تومن می‌دن. دوردوزی روسری ۱۷۰۰ تومن و ۱۵۰۰ تومنه. اگر دستت راه بیفته تا روزی ۷ تا روسری رو می‌تونی بدوزی. کرک پاک کردن، گرفتن چوب‌های مویز، گرد کردن و منگوله زدن کلاه و پاک کردن گیاهان دارویی دیگر کار‌های خانگی‌ای است که به گفته منصوره زنان منطقه قرقی انجام می‌دهند.

می‌ترسم مریض بشوم

در بلوار دوم طبرسی مشهد جمعیت آ ن قدر زیاد است که مشاغل خانگی قدری بزرگ‌تر شده اند. اینجا کارگاه‌های کوچک در پارکینگ یا زیر زمین خانه‌ها شکل گرفته اند تا زنان را یک جا جمع کند و به کار سرعت ببخشد. اینجا پرداخت حقوق هفتگی و ماهیانه است، اما از بیمه و دیگر مزایای کار ماهانه یا هفتگی خبری نیست. مریم دختر جوانی است که دو فرزند دارد و بعد از اینکه همسرش آن‌ها را ترک کرده به کارگاه بسته بندی ادویه آمده است. لباس هایش بوی زردچوبه می‌دهد. خودش می‌گوید: چند جایی کار کردم. توی خانه هم کار می‌آرم، ولی اینجا هم می‌آم. ساعت کاری او از ساعت ۷ و ۳۰ دقیقه صبح است تا ساعت ۵ و ۳۰ دقیقه عصر. بینش یک ساعت هم برای استراحت دارد و ماهی یک میلیون تومان حقوق می‌گیرد. می‌گوید: می‌ترسم مریض بشم و یک روز نیام، چون از حقوقم کم می‌شه. پاسخ کارفرمای او برای بیمه نکردن کارگران این است: «بیمه کردن برای ما فایده نداره. واقعا اون قدری درنمی آد که بخوام ماهی یک میلیون برای هرکدوم از بچه هابیمه بدم. من صاحب کار، خودم بیمه سلامت دارم.»

بسته بندی لوله‌های سیفون

مریم هم که در یکی دیگر از این کارگاه‌های کوچک کار می‌کند، در توضیح مشاغل دیگری که در این منطقه است می‌گوید: قالی بافی، جوراب بافی، پاک کردن زعفرون، پاک کردن سبزی، پرچم دوزی و بسته بندی لوله‌های سیفون هم از کار‌های دیگه ایه که انجام می‌دیم. او می‌گوید: اینجا بیشتر کار‌ها رو شیرین خانم برای خانم‌ها پیدا می‌کنه؛ مثلا سر زمین می‌رن و زعفرون جمع می‌کنن یا می‌رن علف زنی. شیرین خانم خودش هرکاری از دستش بربیاد انجام می‌ده. یک وقتایی هم حتی می‌ره توی بنگاه املاک معامله خونه جوش می‌ده و سودش رو می‌گیره.

مافیای مشاغل خانگی و بی پشتوانگی

در کنار زنانی که کار‌های دیگران را انجام می‌دهند بعضی از زنان هم هستند که خودشان کارفرما و کارگرند. اما تعدادشان به حدی کم است که به چشم نمی‌آیند. نکته جالب در مشاغل خانگی تعهد نداشتن کارفرما به کارگر است. اینجا زنانی که از عهده شان بربیاید کار می‌کنند و زنانی که از کار افتاده باشند، هیچ. در چنین ساختاری زنان هیچ پشتوانه‌ای ندارند برای روزی که نتوانند کار کنند. از طرفی در این بین برخی فقط به فکر پرکردن جیب خود هستند؛ جیبی که در برخی از مناطق شهر به خصوص حاشیه شهر مافیایی را به وجود آورده است و اجازه نمی‌دهد انحصار قیمت برخی کار‌های خانگی بشکند.

چطور پیگیری کنیم؟

بسیاری از قربانیان و مالباختگان، تصور می‌کنند که ثبت یک شرکت و مجوز داشتن آن کفایت می‌کند اما این طور نیست. این منبع آگاه ضمن بیان این مطلب گفت: «شرکت‌ها بعد از ثبت شرکت باید مجوز و بعد از آن کد اقتصادی بگیرند. ملاک اعتبار شرکت‌ها داشتن کد اقتصادی است نه کد ثبتی. ممکن است به این نتیجه برسید که فلان شرکت، معتبر و قابل‌اعتماد است اما حتی در این صورت هم از واریز وجه به حساب افراد خودداری کنید زیرا حساب حتما باید به اسم یک شرکت باشد یعنی شخصیت حقوقی باشد. بانک‌ها قبل از افتتاح حساب حقوقی، اهلیت کلیه کارمندان آن شرکت و کسب و کار را بررسی می‌کنند». بسیاری از کسانی که اسیر این کلاهبرداری‌ها می‌شوند اما اقدام قانونی نمی‌کنند. چرا؟ منبع آگاه ما در پاسخ این سوال گفت: «بعضی می‌گویند که فلان سایت نشان اینماد دارد. از سایت پلیس فتا هم استعلام گرفتیم، مخشص شد که مجوز فتا هم دارند. بنابراین از خیر شکایت کردن می‌گذرند. این طرز فکر اشتباه است. مجوز داشتن یک شرکت به ان معنا نیست که نمی‌توان از آن شکایت کرد. داشتن اینماد هم ارتباطی به مجوز فتا ندارد و فقط هویت صاحب یک سایت را مشخص می‌کند. اگر به سامانه اینماد یا همان نماد اعتماد الکترونیکی مراجعه کنید ظرف مدت کوتاهی سایت متخلف را فیلتر می‌کنند. وقتی فرد کلاهبردار، سایت داشته باشد پیگیری آسان می‌شود. در این صورت می‌توانید به اتحادیه کسب و کارهای مجازی مراجعه کنید و مورد را گزارش دهید. به این ترتیب سایت فیلتر می‌شود و متخلفان نمی‌توانند کلاهبرداری خود را ادامه دهند. توجه داشته باشید که این دو (اتحادیه کسب و کارهای مجازی و اینماد) فقط جلوی ادامه کار را می‌گیرند. بنابراین اگر قصد شکایت دارید باید به فتا و دادسرا مراجعه کنید».

سوءاستفاده از تب سود نجومی

وی در ادامه افزود: «بعضی‌ها بیکار هستند و برای پایان دادن به فشار بیکاری، گول شیادان را می‌‌خورند اما گروه دیگری هم وجود دارند که دلیل گول خوردنشان متفاوت است. در شرایط کنونی بسیاری از مردم دنبال سرمایه‌گذاری و کسب سود و درآمد هستند اما مشکل اینجاست که انتظار سودهای سریع و آنچنانی دارند. کلاهبرداران از این تب روزافزون آگاه هستند و از آن بهره‌برداری می‌کنند. وقتی شرکتی به شما می‌گوید که اگر فلان دستگاه را بخرید ماهانه ۳۰ میلیون تومان سود خواهید کرد مشخص است که با یک کلاهبرداری بزرگ سروکار دارید. مگر می‌شود با ۱۰۰ میلیون سرمایه‌گذاری بتوان ماهانه ۳۰ میلیون تومان کاسب شد؟ متاسفانه طمع به‌دست آوردن سود‌های نامعقول باعث می‌شود که بعضی از مردم سرخود کلاه بگذارند». وی افزود: «مردم به شرکت معتبری که به عنوان مثال در زمینه آموزش کشاورزی یا پرورش یک گونه حیوانی، سرمایه‌‌گذاری در این زمینه فعالیت می‌کند مراجعه می‌کنند اما بعد کار را نیمه‌کاره رها می‌کند. به چشم خود دیده‌ام که درباره سود پرورش زالو، چیزهایی شنیده‌اند و به کلاس‌ّهای مربوطه مراجعه می‌کنند اما وقتی مدرس از آنها می‌خواهند زالو را در دست بگیرند طفره می‌روند».

انواع کلاهبرداری‌های رایج

آمارهای تکان‌دهنده

• ۸۵٪ قربانیان را زنان تشکیل می‌دهند
• تنها ۱۵٪ از مالباختگان شکایت رسمی می‌کنند
• ماهانه بیش از ۱۰۰ پرونده جدید در پلیس فتا ثبت می‌شود

راهکارهای پیشگیرانه

• هرگز اطلاعات شخصی را در اختیار افراد ناشناس قرار ندهید
• قبل از خرید دستگاه یا مواد اولیه، از شرکت‌ها استعلام بگیرید.
• از طریق سامانه اینماد (enamad.ir) اعتبار سنجی کنید

مراحل پیگیری قانونی

۱. جمع‌آوری مدارک (چک، فیش واریزی، مکاتبات)

۲. مراجعه به پلیس فتا (cyberpolice.ir)

۳. ثبت شکایت در دادسرای جرایم اینترنتی