آسیانیوز ایران؛ سرویس سیاسی:
شورای عالی امنیت ملی ایران شامگاه یکشنبه شب ۱۲ مرداد تشکیل "شورای دفاع" را رسما تایید کرد. دبیرخانه شورای عالی امنیت ملی اعلام کرد که بر اساس اصل ۱۷۶ قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، این نهاد میتواند شوراهای فرعی تشکیل دهد و تشکیل شورای دفاع نیز بر همین اساس صورت گرفته است.
اما آنچه پشت خطوط اصل ۱۷۶ قانون اساسی و تشکیل شورای دفاع نهفته است چیست؟
"الکس وینستون" نویسنده و ادیتور جروزالم پست در تحلیلی درباره چرایی تشکیل شورای دفاع در ایران مینویسد: «در پس زبان خشک و بیروح قانون اساسی، این واقعیت نهفته است که رهبر ایران و فرماندهان ارشد او پس از فروپاشی استحکامات نظامی و روانی جمهوری اسلامی، برای بازپسگیری اوضاع تقلا میکنند.» نگاهی به اعضای تشکیلدهنده این شورا شاید بتواند گفته وینستون را تایید کند: رؤسای سه قوه، دو نماینده رهبر در شورایعالی امنیت ملی، وزیر اطلاعات، رئیس ستاد کل نیروهای مسلح، فرمانده کل سپاه پاسداران، فرمانده کل ارتش و فرمانده قرارگاه مرکزی خاتم الانبیاء. علاوه بر این همزمان با تشکیل شورای دفاع، خبری منتشر شد مبنی بر اینکه قرار است به زودی علی لاریجانی به جای علیاکبر احمدیان که در حال حاضر دبیر شورای امنیت ملی است، بنشیند. لاریجانی یکی از نزدیکترین تکنوکراتهای باقیمانده از دوران رفسنجانی، نزدیک به آیت الله خامنهای و مورد اعتماد اوست.
منصور حقیقتپور، فعال سیاسی اصولگرا و از چهرههای نزدیک به علی لاریجانی، با استقبال از تشکیل شورای دفاع، ستاد کل نیروهای مسلح را "یک ستاد هماهنگی، نه فرماندهی" خوانده و گفته بود: «اگر قرار باشد درگیری جدی داشته باشیم و نیروهای ما بخواهند وارد عمل شوند، در حالی که ارتش و سپاه یک ارتش مرکب هستند، دو نیروی هوایی، دو نیروی زمینی و دو نیروی دریایی بخواهند با هم وارد شوند، این امر نیازمند فرماندهی است.» اگر سخنان این فعال سیاسی را مبنا قرار دهیم، میتوانیم شورای دفاع را یک مرکز جدید فرماندهی در زمان جنگ توصیف کنیم. برخی تحلیلگران بر این نظرند که این شورا میتواند در صورت فوت آیت الله خامنهای یا کشته شدن او در حملات احتمالی دوباره اسرائیل، تا قبل از تعیین رهبر جدید، مسئولیتهایی را که مطابق قانون اساسی تنها بر عهده رهبر است، انجام دهد: از جمله تصمیم گیری درباره جنگ و صلح.
واکنش آمریکا به تشکیل شورای دفاع
خبرنگاری از سخنگوی وزارت خارجه آمریکا در نشست خبری روز سه شنبه به وقت محلی پرسید: دولت ایران شورای عالی دفاع ملی تاسیس کرده است. نظر ایالات متحده آمریکا چیست؟ آیا این نشان میدهد که ایرانیها برای تشدید بیشتر تنش آماده میشوند؟ و آیا احتمال مذاکرات آینده بین ایران و ایالات متحده وجود دارد؟! سخنگوی وزارت خارجه آمریکا پاسخ داد: «ما از گزارشهایی مبنی بر تأسیس این شورای دفاع جدید، البته پس از جنگ ۱۲ روزه، درگیری ایران و اسرائیل، آگاه هستیم.» سخنگوی وزارت خارجه آمریکا سپس با خنده افزود: من نظر دیگری ندارم.
ترکیب اعضا نشانهای از وضعیت اضطراری
- حضور تمام فرماندهان ارشد نظامی
- نمایندگان ویژه رهبر
- روسای سه قوه
این ترکیب نشان میدهد این شورا ظرفیت تصمیمگیری سریع در شرایط بحرانی را دارد.
دو سناریوی محتمل
الف) آمادهسازی ساختار فرماندهی جنگ
- هماهنگی بهتر بین ارتش و سپاه
- ایجاد سازوکار تصمیمگیری متمرکز
- آمادگی برای حملات احتمالی
ب) طراحی مکانیسم جانشینی
- پر کردن خلأ تصمیمگیری پس از رهبر
- ایجاد ساختاری برای شرایط انتقال قدرت
- جلوگیری از هرج و مرج در بحرانها
نقش محوری علی لاریجانی
- پیوند بین نهادهای نظامی و سیاسی
- تجربه مدیریت بحرانهای امنیتی
- اعتماد رهبر و ارتباط با جناحهای مختلف
واکنشهای بینالمللی
- نگرانی اسرائیل از تشدید توان دفاعی ایران
- تحلیلی متفاوت رسانههای غربی
- احتمال تاثیر بر مذاکرات هستهای
سناریوهای آینده
- تشدید آمادهباش نظامی
- تغییر در ساختار فرماندهی نیروهای مسلح
- طراحی مکانیسمهای جدید برای شرایط ویژه