آسیانیوز ایران؛ سرویس فرهنگی هنری:
موسیقی پاپ ایران یکی از ستونهای اصلی خود را از دست داد. ژاکلین دردریان، ترانهسرا، آهنگساز و خواننده پیشکسوت، شامگاه یکشنبه ۱۶ شهریور ۱۴۰۴ (۷ سپتامبر ۲۰۲۵) پس از یک دوره سه ساله مبارزه با بیماری، در لسآنجلس چشم از جهان فروبست. او که به عنوان یکی از نخستین و تاثیرگذارترین زنان ترانهسرا و آهنگساز در موسیقی پاپ ایران شناخته میشد، میراثی غنی از ملودیها و کلمات ماندگار را از خود به جای گذاشته است.
ترانه «پرنده» با صدای گوگوش، که تا امروز از شناختهشدهترین آثار موسیقی ایران است، تنها یکی از دهها اثر به یاد ماندنی اوست. ژاکلین، فرزند ویگن (خواننده افسانهای معروف به سلطان جاز) و خواهر دوقلوی آیلین (بازیگر و مجری پیشکسوت)، در یک خانواده کاملا هنری متولد شد و هنر را به صورت موروثی ادامه داد. او پس از انقلاب به آمریکا مهاجرت کرد، اما هرگز پیوندش با موسیقی ایران را قطع نکرد و برای بسیاری از خوانندگان مطرح ایرانی در تبعید اثر خلق کرد.
خواهرش، کاترین، با انتشار پیامی غمانگیز، این ضایعه را به جامعه هنری و هوادارانش تسلیت گفت و اعلام کرد که پیکر او در کنار آرامگاه پدرش، ویگن، به خاک سپرده خواهد شد تا همانطور که در زندگی، در هنر نیز برای همیشه در کنار هم بمانند. کاترین دردریان، خواهر دوقلوی ژاکلین، با انتشار پیامی در شبکه اجتماعی اینستاگرام نوشت: «ژاکلین امروز بعد از ظهر، ۷ سپتامبر، پس از سه سال مبارزه شجاعانه با مشکلات سلامتی فراوان، درگذشت. او به تازگی شیمیدرمانی را با نتایج عالی به پایان رسانده بود و مشتاقانه منتظر بهبودی از سایر چالشهای سلامتی بود. اما قلب زیبای او خستهتر از آن بود که بتواند ادامه دهد. او در آرامش درگذشت.»
۱. پیشگامی یک زن در صنعت موسیقی: شکستن قالبها
در دهههای ۴۰ و ۵۰ خورشیدی، عرصه ترانهسرایی و به ویژه آهنگسازی در ایران تقریبا در انحصار مردان بود. ظهور ژاکلین دردریان به عنوان یک زن آهنگساز و ترانهسرا، خود یک انقلاب و شکستن یک تابوی بزرگ بود. او ثابت کرد که زنان میتوانند نه تنها به عنوان خواننده، که در پشت صحنه و در نقش خالق اثر نیز درخشش بیابند. این نقش او را به یک الهامبخش و پیشگام برای نسلهای بعدی زنان هنرمند تبدیل کرد.
۲. تحلیل اثر شاخص: ترانه «پرنده» برای گوگوش
ترانه «پرنده» نمونهای درخشان از تواناییهای دردریان است. این اثر را میتوان از دو منظر تحلیل کرد:
-
از نظر ترانه (کلام)
ترانه او در «پرنده»، شعری ساده اما عمیقا احساسی و نمادین است. استفاده از metaphor «پرنده» برای بیان احساس اسارت، عشق و آرزوی پرواز، با حال و هوای اجتماعی و احساسی آن دوران ایران هماهنگی کامل داشت. این ترانه بر خلاف بسیاری از آثار آن زمان، از کلیشههای رایج پرهیز داشت و حسی جهانی را منتقل میکرد.
-
از نظر موسیقی (ملودی)
ملودی ساخته شده برای این ترانه، ترکیبی استادانه از ملودیهای غربی (مخصوصا در بخش intro و arrangement) و حس و حال شرقی است. این ملودی به گونهای ساخته شده که کاملاً با حال و هوای و سبک خوانندگی خاص گوگوش هماهنگ است و به او امکان میدهد تمام احساس و قدرت صداوی خود را به نمایش بگذارد. این اثر نشاندهنده تسلط دردریان بر هر دو عنصر کلام و موسیقی بود.
۳. نقش او در تداوم موسیقی ایرانی در تبعید
پس از انقلاب، ژاکلین دردریان مانند بسیاری از هنرمندان به تبعید رفت. اما برخلاف بسیاری که فعالیت هنری خود را کاهش دادند یا متوقف کردند، او به خلق اثر برای خوانندگان مطرح در تبعید ادامه داد. همکاری با خوانندگانی مانند ابی، معین، شهره و دیگران، نشان از تعهد او به حفظ و تداوم چرخه تولید موسیقی ایرانی خارج از کشور داشت. او یکی از ستونهای نامرئی اما حیاتی در اکوسیستم موسیقی ایرانی در دیاسپورا بود.
۴. میراث و تاثیرگذاری
میراث ژاکلین دردریان تنها در آهنگها و ترانههایش خلاصه نمیشود. میراث واقعی او باز کردن راه برای زنان دیگر است. او نشان داد که یک زن میتواند در کسوت یک آهنگساز موفق ظاهر شود و احترام همتایان مرد خود را جلب کند. امروز، حضور زنان آهنگساز و ترانهسرا در موسیقی ایران تا حد زیادی مرهون شجاعت و استعداد پیشگامانی مانند اوست.
جمعبندی
ژاکلین دردریان تنها یک آهنگساز نبود؛ او یک نوآور و یک نماد بود. زندگی حرفهای او داستان غلبه بر محدودیتهای جنسیتی، خلق آثار ماندگار و وفاداری به هنر در سختترین شرایط بود. درگذشت او نه تنها پایان یک زندگی، که پایان یک فصل درخشان از موسیقی ایران است. او با ترانههایی مانند «پرنده» نام و هنرش برای همیشه در حافظه جمعی ایرانیان زنده خواهد ماند.
آسیانیوز ایران، ضایعه درگذشت این هنرمند عزیز را
به خانواده ایشان و تمامی هنردوستان و هنرمندان ایران زمین، تسلیت گفته
و آرزوی صبر برای بازماندگان آن عزیز را دارد.
یادش گرامی؛