به گزارش آسیانیوز ایران ؛ موضوع پرداخت معوقات بازنشستگان، در سالهای اخیر همواره بهعنوان یکی از چالشهای اصلی صندوقهای بازنشستگی و بهویژه سازمان تأمین اجتماعی مطرح بوده است. بازنشستگان، که بخش بزرگی از جمعیت کشور را تشکیل میدهند، با مشکلات معیشتی و فشارهای اقتصادی مواجه هستند و تأخیر در پرداخت معوقات، وضع آنان را بیش از پیش دشوار کرده است. خبر اخیر مدیرعامل سازمان تأمین اجتماعی مبنی بر تسویه ۸۰ درصد معوقات تا پایان شهریور و آغاز پرداختی به ۲۰ درصد باقیمانده پس از حقوق شهریور، امید تازهای در میان این قشر ایجاد کرده است. اما بررسی ابعاد این تصمیم نشان میدهد که این موضوع فراتر از یک خبر کوتاه بوده و پیامدهای اقتصادی، اجتماعی و حقوقی گستردهای دارد.
جزئیات سخنان مدیرعامل تأمین اجتماعی
مدیرعامل سازمان تأمین اجتماعی در نشست خبری اخیر خود اعلام کرد: «برنامهریزیهای لازم برای پرداخت معوقات بازنشستگان صورت گرفته و بیش از ۸۰ درصد از این قشر تا پایان شهریور معوقات خود را دریافت خواهند کرد. همچنین برای ۲۰ درصد باقیمانده نیز بلافاصله پس از واریز حقوق شهریور، فرآیند پرداخت آغاز خواهد شد.»
سابقه ایجاد معوقات
پرسش اساسی این است که چرا معوقات بازنشستگان به وجود آمد؟ بررسیها نشان میدهد که چند عامل کلیدی در ایجاد این وضعیت نقش داشتهاند:
۱. کسری منابع صندوقها: افزایش تعداد بازنشستگان و کاهش نسبت بیمهپردازان فعال به مستمریبگیران، فشار مضاعفی بر منابع مالی سازمان تأمین اجتماعی وارد کرده است.
۲. افزایش نرخ تورم و هزینههای معیشت: رشد تورم موجب شد افزایش حقوق بازنشستگان با تأخیر اجرا شود و همین موضوع به انباشت معوقات انجامید.
۳. تکالیف قانونی دولت به تأمین اجتماعی: دولتها در سالهای اخیر با وضع قوانین حمایتی بدون تأمین منابع پایدار، بار مالی سنگینی را به صندوقها تحمیل کردهاند.
۴. اختلاف در محاسبه مستمریها: برخی احکام بازنشستگی با تأخیر اصلاح یا همسانسازی شدند و این اصلاحات به ایجاد بدهی معوق انجامید.
تأثیر اقتصادی پرداخت معوقات
پرداخت معوقات بازنشستگان میتواند اثرات متعددی بر اقتصاد کشور داشته باشد:
- افزایش قدرت خرید بازنشستگان: تزریق منابع مالی به این قشر، موجب تقویت تقاضای مصرفی در اقتصاد میشود.
- کنترل بخشی از نارضایتیهای اجتماعی: بازنشستگان با دریافت معوقات خود احساس امنیت اقتصادی بیشتری خواهند داشت.
- فشار بر منابع مالی سازمان و دولت: از سوی دیگر، این پرداختها بار مالی سنگینی بر دوش سازمان تأمین اجتماعی و خزانه عمومی میگذارد.
- ریسک تورمی: در صورتی که منابع مالی از طریق استقراض یا افزایش پایه پولی تأمین شود، احتمال رشد نقدینگی و تورم وجود خواهد داشت.
بازتاب در میان بازنشستگان
انتشار خبر پرداخت معوقات با واکنشهای گسترده در میان بازنشستگان همراه بود. بسیاری از آنان این اقدام را مثبت دانسته و امیدوارند که روند پرداخت بدون تأخیر ادامه یابد. با این حال، برخی نیز نسبت به پایبندی سازمان به وعدهها تردید دارند و خواستار شفافیت بیشتر در اعلام زمانبندی دقیق پرداختها هستند.
یکی از بازنشستگان در گفتوگو با خبرنگار آسیانیوز ایران گفت: «زمان زیادی منتظر دریافت مطالبات خود هستیم. امیدواریم این بار وعدهها عملی شود و مانند گذشته به تعویق نیفتد.»
دیدگاه کارشناسان اقتصادی
کارشناسان اقتصادی معتقدند پرداخت معوقات بازنشستگان، هرچند ضروری و اجتنابناپذیر است، اما راهحل بلندمدت محسوب نمیشود. یکی از اساتید اقتصاد دانشگاه تهران در این باره گفت: «صندوقهای بازنشستگی با بحران ساختاری مواجه هستند. نسبت بیمهپردازان به مستمریبگیران کاهش یافته و منابع کافی برای تأمین تعهدات وجود ندارد. بنابراین، تکرار معوقات در آینده محتمل است مگر آنکه اصلاحات اساسی صورت گیرد.»
چالشهای ساختاری تأمین اجتماعی
بر اساس گزارشهای رسمی، سازمان تأمین اجتماعی با چالشهای متعددی مواجه است:
- افزایش مستمریبگیران: رشد جمعیت بازنشستگان بیش از رشد شاغلان بیمهپرداز بوده است.
- سرمایهگذاریهای کمبازده: بخشی از منابع سازمان در طرحهای کمبازده هزینه شده و بازدهی کافی ندارد.
- تکالیف تحمیلی دولت: قوانین حمایتی بدون تأمین منابع پایدار، تعادل مالی سازمان را به هم زده است.
- ضعف در وصول مطالبات: بدهی کارفرمایان به تأمین اجتماعی یکی از عوامل کاهش منابع ورودی است.
تجربه کشورهای دیگر
بررسی تجربه کشورهای مختلف نشان میدهد که اصلاح صندوقهای بازنشستگی در بسیاری از کشورها با راهکارهایی همچون افزایش سن بازنشستگی، اصلاح فرمول محاسبه مستمری، تنوعبخشی به منابع مالی و تقویت سرمایهگذاریهای پایدار انجام شده است. ایران نیز ناگزیر است از این تجارب بهره گیرد تا بحران معوقات در آینده تکرار نشود.
پیامدهای اجتماعی
پرداخت معوقات علاوه بر جنبه اقتصادی، پیامدهای اجتماعی مهمی نیز دارد. بازنشستگان بهعنوان گروهی که سالها در خدمت جامعه بودهاند، انتظار دارند از امنیت مالی و رفاه نسبی برخوردار باشند. تأخیر در پرداخت معوقات نه تنها موجب نارضایتی آنان میشود، بلکه میتواند به تضعیف اعتماد عمومی به نهادهای حمایتی بینجامد. اجرای وعده اخیر، گامی در جهت بازسازی این اعتماد است.
راهکارهای پیشنهادی
کارشناسان برای جلوگیری از تکرار معوقات و بهبود وضعیت مالی صندوقها چند راهکار پیشنهاد میدهند:
۱. اصلاح ساختار منابع و مصارف: بازنگری در فرمول محاسبه مستمریها و افزایش کارآمدی منابع.
۲. افزایش شفافیت: اطلاعرسانی دقیق به بازنشستگان درباره وضعیت مالی و برنامههای سازمان.
۳. تقویت سرمایهگذاریها: هدایت منابع به سمت پروژههای با بازدهی بالا.
۴. کاهش تکالیف تحمیلی دولت: جلوگیری از تصویب قوانین حمایتی بدون پشتوانه مالی.
۵. افزایش سن بازنشستگی تدریجی: همگام با امید به زندگی، میتواند بخشی از مشکلات منابع را کاهش دهد.
مشکل در ساختار مالی و مدیریتی صندوقهای بازنشستگی
خبر پرداخت معوقات بازنشستگان تا پایان شهریور، گامی مثبت در جهت بهبود شرایط معیشتی این قشر به شمار میرود. با این حال، نباید فراموش کرد که ریشه اصلی مشکل در ساختار مالی و مدیریتی صندوقهای بازنشستگی است. اگر اصلاحات اساسی در این زمینه صورت نگیرد، احتمال بازگشت معوقات در آینده همچنان وجود دارد. سرمایهگذاری در اصلاح ساختار، شفافیت مالی و بهرهگیری از تجارب بینالمللی میتواند تضمینکننده پایداری صندوقها و رفاه پایدار بازنشستگان باشد.