آسیانیوز ایران؛ سرویس علم و تکنولوژی:
در دنیای علم، نظریههای نوظهور همواره با نقد و بررسی دقیق جامعه علمی روبرو میشوند. دکتر پوریا زرشناس، چهره شناختهشده در حوزه علوم طبیعی و تفکر اجتماعی-اقتصادی، اخیراً به تحلیل یکی از بحثبرانگیزترین نظریههای فیزیکی در ایران پرداخته است: نظریه «بینهایت بودن ذرات» پروفسور محمود حسابی. این نظریه که در سال ۱۹۵۷ در یک نشریه علمی فرانسوی منتشر شد، اگرچه در نگاه اول جذاب به نظر میرسد، اما به گفته زرشناس با اصول پایهای فیزیک مدرن در تضاد است. نکته جالب توجه در تحلیل زرشناس، ریشهیابی فلسفی این نظریه است. وی اشاره میکند که نظریه پروفسور حسابی هرچند دارای بنیانهایی در علم فیزیک است، اما از نظریه جوهری ملاصدرای شیرازی سرچشمه میگیرد. این ارتباط میان فلسفه اسلامی و فیزیک مدرن، بعد جدیدی به این بحث افزوده و نشان از عمق تفکر نظریهپرداز آن دارد. دکتر پوریا زرشناس با تواضع علمی کممانند، اما با صراحت تمام، به تشریح سه ناسازگاری اساسی این نظریه با فیزیک اثباتشده پرداخت. از تضاد با مکانیک کوانتومی گرفته تا نقض قوانین بقای انرژی و تکانه، این نقدها تصویر روشنی از محدودیتهای نظریه مذکور ارائه میدهند. این تحلیل علمی در شرایطی ارائه میشود که نظریه پروفسور حسابی در برخی محافل علمی ایران همچنان مورد توجه قرار دارد. رویکرد دکتر زرشناس نشان میدهد که حتی برای نظریههای بزرگان علم نیز باید با معیارهای سختگیرانه علمی ارزیابی صورت گیرد.
مبانی نقض نظریه پروفسور حسابی
در حالی که مفهوم نظریه بی نهایت ذرات ممکن است در نگاه اول جالب به نظر برسد، چندین نقص و ناسازگاری اساسی وجود دارد که می توان برای رد این نظریه به آن ها اشاره کرد. اول از همه، این ایده که ذرات بی نهایت گسترده هستند و در سراسر فضا پخش می شوند، با اصول ثابت شده مکانیک کوانتومی در تضاد است. در تئوری کوانتومی، ذرات دارای ماهیت کوانتیزه توصیف می شوند، به این معنی که در حالت های گسسته وجود دارند و دارای ویژگی های خاصی مانند جرم، بار و اسپین هستند. این بدان معناست که ذرات اندازه محدودی دارند و نمی توانند بی نهایت در سراسر فضا پخش شوند.
علاوه بر این، این تصور که هر ذره به دلیل گسترش بی نهایت خود بر روی ذرات دیگر در جهان تأثیر می گذارد، شواهد تجربی تأیید نمی کند. در حقیقت، ذرات از طریق نیروهای اساسی مانند گرانش، الکترومغناطیس و نیروهای ضعیف و قوی هسته ای با یکدیگر برهم کنش می کنند. این برهمکنش ها به خوبی درک شده اند و می توان آنها را با استفاده از نظریه هایی مانند نظریه میدان کوانتومی و مدل استاندارد فیزیک ذرات به صورت ریاضی توصیف کرد.
سوم اینکه مفهوم بی نهایت گسترده بودن ذرات به این معنی است که هیچ تمایزی بین انواع مختلف ذرات یا خواص آنها وجود ندارد. در حقیقت، ذرات در انواع مختلفی مانند الکترون، پروتون و نوترون وجود دارند که هر کدام دارای ویژگی های منحصر به فردی هستند که رفتار و برهمکنش آن ها را مشخص می کند. علاوه بر این، این ایده که ذرات بی نهایت گسترده هستند و در همه جا وجود دارند، به پیامدهای متناقضی مانند چگالی انرژی بی نهایت و نقض بقای انرژی و تکانه منجر می شود. این منجر به شکست قوانین فیزیک آنگونه که ما می شناسیم می شود. در نتیجه نظریه بی نهایت ذرات توضیح مناسبی برای خواص ذرات در جهان نیست. در عوض، درک فعلی فیزیک ذرات، بر اساس اصول ثابت شده و شواهد تجربی، توضیح دقیق و جامع تری برای رفتار ذرات و برهم کنش آن ها در کیهان ارائه می دهد.
پیشینه تاریخی نظریه
- انتشار در سال ۱۹۵۷ در نشریه علمی فرانسوی
- تأثیرپذیری از فلسفه ملاصدرای شیرازی
- ارائه در چند صفحه محاسبات ریاضی
ناسازگاریهای اساسی با فیزیک مدرن
- تضاد با ماهیت کوانتیزه ذرات در مکانیک کوانتومی
- نقض اصول نظریه میدان کوانتومی
- عدم انطباق با مدل استاندارد فیزیک ذرات
- ایجاد پیامدهای متناقض مانند چگالی انرژی بینهایت
ابعاد فلسفی نظریه
- ارتباط با نظریه جوهری ملاصدرا
- تلفیق فیزیک و فلسفه اسلامی
- تفاوت در روششناسی علمی
چالشهای اثبات پذیری تجربی
- مکانیسمهای برهمکنش ذرات
- نیروهای اساسی چهارگانه در فیزیک مدرن
- محدودیت دامنه تأثیر ذرات
- نقش میدانها در برهمکنشها
- تفاوت ذرات بنیادی از نظر خواص
پیامدهای نظری
- نقض قوانین بقای انرژی و تکانه
- عدم تمایز بین انواع ذرات
- چالش در تعریف هویت ذرات
- مشکلات در توصیف جهان کوانتومی
جایگاه نظریه در تاریخ علم
- به عنوان یک نظریه، گذرا در فیزیک
- ارزش تاریخی در توسعه علمی ایران
- نمونهای از تلفیق سنت و مدرنیته
- درسی برای نظریهپردازی علمی
در نهایت این نظریه پس از 66 سال به شکل علمی نقض شده و به صورت رسمی تحت عنوان مقاله ی
Rejecting the theory of "Infinity of Particles By Dr. Mahmoud Hesabi through the Principle of conservation of Matter & Energy
در ششمین کنفرانس بین المللی علوم، مهندسی تکنولوژی در استراسبورگ فرانسه ارائه گردید.