آسیانیوز ایران؛ سرویس سیاسی:
تصویر او در فروردین ۱۳۹۸ جهان را تحت تأثیر قرار داد: زن جوانی با لباس سفید سنتی سودانی، ایستاده بر سقف خودرو، که ترانه انقلاب میخواند. آلاء صالح، دانشجوی ۲۲ ساله معماری، در چشم برهم زدنی به نماد اعتراضات سودان تبدیل شد. در آن روزهای پرامید، کاربران شبکههای اجتماعی به او لقب "کنداکه" دادند، عنوانی که در زبان باستانی سودان به ملکهها و زنان خاندان سلطنتی اشاره دارد. تصاویر او در حال خواندن ترانهای با ریتم رپ، میلیونها بار در فضای مجازی به اشتراک گذاشته شد. ترانه او پیام قدرتمندی داشت: "به اسم دین ما را سوزاندند... به اسم دین ما را کشتند... به اسم دین ما را زندانی کردند... دین از آنها بری است." این کلمات ساده اما عمیق، روح تازهای به جنبش اعتراضی بخشید.
جوانان سودانی با فریادهای "ثوره" (انقلاب) او را همراهی میکردند. در آن زمان، به نظر میرسید سودان در آستانه تحولی تاریخی قرار دارد. آلاء صالح به چهره امید و تغییر تبدیل شده بود. اما امروز، شش سال پس از آن روزهای پرالتهاب، سودان نه تنها به آزادی و آرامش نرسیده، که درگیر جنگ داخلی ویرانگرتری شده است. سقوط عمرالبشیر در سال ۲۰۱۹ نه پایان رنجهای سودان، که آغاز فصل جدیدی از درگیریها بود. آلاء صالح در این مدت مسیر دیگری را پیموده است. او مدرک کارشناسی ارشد معماری خود را از دانشگاه سالفورد در منچستر انگلیس دریافت کرده و در سال ۲۰۲۳ جایزه هیلاری کلینتون برای پیشرفت زنان، صلح و امنیت را گرفته است. غربیها همچنان از او به عنوان "نماد زن آزادیخواه" تجلیل میکنند، اما کشورش در آتش فتنهای میسوزد که او یکی از بانیانش بود. این تناقض دردناک، پرسشهای بزرگی درباره نقش نمادهای انقلابی و پیامدهای واقعی اعتراضات ایجاد میکند. آلاء صالح امروز برای بسیاری از سودانیها یادآور آرزوهای بربادرفته است. زنی که روزی نماد امید بود، اکنون نماد شکاف بین آرمانهای انقلابی و واقعیتهای پیچیده سیاسی شده است.
تحلیل نمادسازی در جنبشهای اجتماعی
آلاء صالح نمونه کلاسیک نمادسازی در جنبشهای اجتماعی است. تصویر زن جوان، تحصیلکرده و شجاع در لباس سنتی، تمام عناصر لازم برای ایجاد یک نماد رسانهای را داشت. رسانههای غربی به سرعت این تصویر را برجسته کردند، چرا که با روایت دموکراسیخواهی و مبارزه با استبداد دینی همخوانی داشت. این نمادسازی اگرچه در کوتاهمدت به جنبش انرژی بخشید، اما در بلندمدت نتوانست راهکار عملی ارائه دهد. نمادها اغلب سادهسازی واقعیتهای پیچیده سیاسی هستند. آنان میتوانند احساسات را برانگیزند، اما لزوماً راه حلهای سیاسی ارائه نمیدهند.
شکاف بین آرمان و واقعیت در انقلاب سودان
انقلاب سودان با شعارهای آرمانی علیه استبداد آغاز شد، اما فاقد برنامه عملی برای دوران گذار بود. این شکاف بین آرمان و واقعیت، سرنوشت محتوم بسیاری از انقلابهاست. سقوط البشیر، خلا قدرتی ایجاد کرد که گروههای نظامی و شبهنظامی فورا آن را پر کردند. نمادهای انقلابی مانند آلاء صالح فاقد توانایی مدیریت این انتقال بودند. تجربه سودان نشان میدهد که سرنگونی یک رژیم تنها آغاز راه است و مدیریت دوران گذار نیازمند مهارتهای سیاسی پیچیدهای است که اغلب در جنبشهای اعتراضی وجود ندارد.
نقش بازیگران خارجی در سرنوشت انقلابها
غرب اغلب از نمادهای انقلابی حمایت میکند، اما این حمایت معمولا محدود به جنبههای نمادین است. اعطای جایزه و تقدیر رسانهای، جایگزین حمایت واقعی برای ساخت نهادهای دموکراتیک نمیشود.آلاء صالح برای غرب نماد مناسبی بود که مبارزه روایی با استبداد دینی را تقویت میکرد. اما هنگامی که این روایت، با واقعیتهای پیچیده سیاسی سودان روبرو شد، حمایت غرب نتوانست راهگشا باشد. تجربه نشان داده که بازیگران بینالمللی عموما منافع خود را دنبال میکنند و حمایت آنان از نمادهای انقلابی میتواند مشروط و موقتی باشد.
مسئولیت اخلاقی نمادهای انقلابی
نمادهای انقلابی، مسئولیت اخلاقی در قبال پیامدهای فعالیت خود دارند. اگرچه ممکن است آنان نیت خوبی داشته باشند، اما باید پیامدهای احتمالی فعالیت های خود را نیز در نظر بگیرند. آلاء صالح امروز در امنیت انگلیس زندگی میکند، اما بسیاری از هموطنانش درگیر جنگ و ناامنی هستند. این وضعیت پرسشهای اخلاقی مهمی درباره مسئولیت نمادهای انقلابی ایجاد میکند. نمادها باید پاسخگو باشند و در قبال تأثیری که بر زندگی مردم داشتهاند، مسولیت بپذیرند.
درسهایی برای جنبشهای آینده
- جنبشهای اجتماعی باید فراتر از نمادسازی، به ساخت نهادها و ساختارهای سیاسی پایدار بیندیشند. نمادها میتوانند محرک باشند، اما جایگزین سازماندهی سیاسی نمیشوند.
- رهبران جنبش باید واقعبینانه درباره اهداف و مسیر پیش رو باشند. شعارهای آرمانی بدون برنامه عملی میتواند به هرج و مرج بینجامد.
- جنبشها باید برای دوران گذار برنامه داشته باشند. سرنگونی یک رژیم تنها آغاز راه است و مدیریت قدرت نیازمند آمادگی و صلاحیت است.