آسیانیوز ایران؛ سرویس فرهنگی هنری:
جامعه هنری ایران یک بار دیگر در سوگ نشست. این بار نوبت به هنرمندی جوان رسیده که در آستانه شکوفایی، زندگی را بدرود گفت. علیرضا راستجو، بازیگر جوان سینما و مدل، که هنوز فرصت نیافته بود استعدادش را به طور کامل به نمایش بگذارد، دیروز چشم از جهان فروبست. مرگی زودهنگام که جامعه هنری را در اندوهی عمیق فروبرده است. علی احمدزاده، کارگردان فیلم «منطقه بحرانی» که راستجو در آن ایفای نقش کرده بود، با انتشار پیامی در شبکههای اجتماعی این ضایعه را تأیید کرد. پیامی که حاوی دردها و ناگفتههای بسیاری است. نکته قابل تأمل در پیام احمدزاده، اشاره او به درگذشت دو هنرمند جوان دیگر در همان روز است. این اتفاق، پرسشهای بسیاری را درباره شرایط کاری و زندگی هنرمندان جوان در ایران برمیانگیزد.
احمدزاده در پیام خود به صراحت میگوید: «علت فیزیکال مرگ هیچ کدام را نمیدانم، اما دلیل اصلی مرگ زود هنگام آنها و باعث و بانیاش را همه میدانیم.» این جمله، حامل پیامی عمیق و چندلایه است. فیلم «منطقه بحرانی» که اولین و آخرین تجربه سینمایی راستجو بود، خود سرنوشتی پرحادثه داشته است. این فیلم که بدون مجوز ساخته شده، سال گذشته جایزه معتبر پلنگ طلایی جشنواره لوکارنو را از آن خود کرد. اما این موفقیت بینالمللی نه تنها کمکی به سازندگان فیلم نکرد، که به نظر میرسد بر مشکلات آنان افزوده است. احمدزاده اکنون با ممنوعیت خروج از کشور مواجه است و فیلمش در ایران اجازه نمایش ندارد. اکنون مرگ ناگهانی راستجو در چنین فضایی، جامعه هنری را با پرسشهای جدی درباره شرایط کاری هنرمندان مستقل و هزینههای فعالیت در این عرصه روبرو کرده است.
شرایط کاری هنرمندان مستقل
فعالیت در عرصه سینمای مستقل ایران همواره با چالشهای متعددی همراه بوده است. هنرمندانی که در این عرصه فعالیت میکنند، معمولاً از حمایتهای نهادهای رسمی بیبهرهاند. این هنرمندان نه تنها از امکانات مالی و تبلیغاتی محروم هستند، که گاهی با محدودیتهای اداری و قانونی متعددی نیز روبرو میشوند. فیلم «منطقه بحرانی» نمونهای از این چالشهاست. فشارهای ناشی از این شرایط دشوار، میتواند بر سلامت روان و جسم هنرمندان تأثیر منفی بگذارد. مرگ زودهنگام چند هنرمند جوان در یک روز، میتواند نشانهای از این فشارها باشد.
پیامدهای فعالیت بدون مجوز
فیلم «منطقه بحرانی» که بدون دریافت مجوز ساخته شده، نمونهای از سینمای زیرزمینی ایران است. اینگونه تولیدات معمولاً با واکنش تند نهادهای نظارتی روبرو میشوند. احمدزاده که پیش از این نیز با محدودیتهایی مواجه بوده، اکنون با ممنوعیت خروج از کشور روبرو است. این محدودیتها میتواند بر ادامه فعالیت حرفهای هنرمندان تأثیر جدی بگذارد. از سوی دیگر، موفقیت بینالمللی این قبیل فیلمها، گاهی تنش بین هنرمندان و نهادهای نظارتی را افزایش میدهد. این تنشها میتواند به حاشیهرانی بیشتر هنرمندان بینجامد.
سلامت روان در جامعه هنری
جامعه هنری ایران در سالهای اخیر شاهد درگذشت زودهنگام چندین هنرمند بوده است. این روند نگرانکننده، توجه به سلامت روان هنرمندان را بیش از پیش ضروری میسازد. فشارهای کاری، ناامنی شغلی، محدودیتهای خلاقانه و دشواریهای معیشتی، همگی میتواند بر سلامت روان هنرمندان تأثیر بگذارد. این عوامل در کنار هم میتواند به پیامدهای غم انگیز بینجامد. نیاز به ایجاد سازوکارهای حمایتی برای هنرمندان، به ویژه هنرمندان جوان و مستقل، در این شرایط آشکارتر شده است.
تأثیر محدودیتها بر تولیدات هنری
موفقیت فیلم «منطقه بحرانی» در جشنواره معتبر لوکارنو نشان میدهد که سینمای ایران علیرغم تمام محدودیتها، از پتانسیل بالایی برخوردار است. اما این موفقیتهای بینالمللی اغلب با واکنشهای متضادی در داخل کشور روبرو میشود. این دوگانگی میتواند برای هنرمندان سردرگمی ایجاد کند. از یک سو انتظار میرود هنرمندان آثار فاخر خلق کنند و از سوی دیگر، محدودیتهای متعددی بر سر راه خلاقیت آنان وجود دارد.
آینده سینمای مستقل ایران
مرگ ناگهانی راستجو و پیام احمدزاده، توجهها را به شرایط سینمای مستقل ایران جلب کرده است. این تراژدی میتواند فرصتی برای بازنگری در ساختارهای موجود باشد. سینمای مستقل ایران نیاز به فضای تنفسی بیشتری دارد. هنرمندان جوان نیاز دارند فضایی که در آن بتوانند آزادانه تجربه کنند و رشد یابند. ایجاد سازوکارهای حمایتی برای هنرمندان مستقل، نه تنها به نفع خود آنان، که به نفع کل سینمای ایران خواهد بود. سینمایی که میتواند در عرصه بینالمللی درخشان باشد.