آسیانیوز ایران؛ سرویس فرهنگی هنری:
فضای هنری ایران این روزها شاهد جنجالی جدید است. ماجرای حول محور سحر زکریا، بازیگر شناخته شده سینما و تلویزیون و مهران مدیری، کارگردان پرآوازه، به یکی از پرحاشیهترین موضوعات در فضای مجازی تبدیل شده است. این جنجال با انتقادات تند سحر زکریا از وجود "مافیا در سینمای ایران" آغاز شد. بازیگری که روزی موفقیتهای هنری خود را مدیون همکاری با مهران مدیری در آثاری مانند "پاورچین"، "درحاشیه" و "قهوه تلخ" بود، حالا از محدودیتهای موجود در صنعت سینما سخن میگوید.
شایعات درباره رابطه پنهانی این بازیگر با مهران مدیری نیز بر التهاب فضای موجود افزوده است. کاربران فضای مجازی با جستجوی عباراتی مانند "فیلم رابطه سحر زکریا با مهران مدیری" به دنبال یافتن پاسخ برای پرسشهای خود هستند. این ماجرا زمانی ابعاد گستردهتری پیدا کرد که شخصی به نام محمودی نادی در اینستاگرام ادعا کرد زکریا در پشت صحنه سریال "نقطهچین" رفتار نامناسبی با مدیری داشته است. ادعایی که با واکنش تند این بازیگر مواجه شد. سحر زکریا در پاسخ به این اتهامات، پستهای تندی در اینستاگرام منتشر کرد و قول داد به زودی در قالب یک ویدیوی افشاگرانه درباره مشکلات سینمای ایران صحبت کند. او تأکید کرد که تمام دوران کاری خود را با کار سخت گذرانده و از هیچکس هراسی ندارد.
واکنشها به این ماجرا تنها به سحر زکریا محدود نماند. بهنوش بختیاری، بازیگر سرشناس سینما و تلویزیون، در استوری اینستاگرام خود با کنایه به زکریا نوشت: "دنیا گرد است، هر کاری کنید، نتیجهاش را خواهید دید." بختیاری در ادامه با اشاره به "نامردی" کسانی که موفقیت خود را مدیون کارگردانان بزرگ هستند ولی بعداً به آنان انتقاد میکنند، بر موضع خود تأکید کرد. این اظهارات، تنش موجود در فضای هنری را بیش از پیش افزایش داده است. اکنون همه منتظر پاسخ سحر زکریا به صحبتهای بهنوش بختیاری هستند. پاسخی که میتواند بر شدت این جنجال بیفزاید و افشاگریهای بیشتری را به همراه داشته باشد.
تحلیل جامعهشناختی جنجالهای فضای مجازی
این ماجرا نمونهای از تغییرات پویا در روابط هنرمندان و سیستم رسانهای ایران است. فضای مجازی بستری فراهم کرده که هنرمندان بتوانند مستقیماً با مخاطبان ارتباط برقرار کنند و از حقوق صنفی خود دفاع کنند. از سوی دیگر، سرعت انتشار شایعات در فضای مجازی باعث شده چنین موضوعاتی به سرعت داغ شده و ابعاد گستردهای پیدا کند. این مسئله گاهی به ایجاد تنشهای غیرضروری در جامعه هنری منجر میشود. تمایل کاربران به دنبال کردن حواشی هنرمندان نیز از عوامل داغ شدن چنین موضوعاتی است. این علاقهمندی گاهی از مرز کنجکاوی سالم گذشته و به حریم خصوصی هنرمندان تجاوز میکند.
بررسی ابعاد حقوقی انتشار شایعات
بر اساس ماده ۶۰۸ قانون مجازات اسلامی، هرگونه توهین یا اهانت به افراد در فضای مجازی جرم محسوب میشود. سحر زکریا حق دارد از منتشرکنندگان شایعات علیه خود شکایت کند. همچنین مطابق ماده ۱۹ قانون مجازات اسلامی، جرم هتک حیثیت از جرایم درجه ۶ محسوب میشود. تبصره ماده ۱۶ قانون جرایم رایانهای نیز مجازاتهای خاصی برای نشر اطلاعات مستهجن پیشبینی کرده است. این قوانین نشان میدهد که انتشار شایعات در فضای مجازی میتواند پیگرد قانونی داشته باشد. هنرمندان میتوانند با استفاده از این قوانین از حقوق خود دفاع کنند.
تحلیل روابط قدرت در صنعت سینمای ایران
انتقادات سحر زکریا از "مافیا در سینما" نشاندهنده وجود ساختارهای قدرت خاص در صنعت سینمای ایران است. بسیاری از هنرمندان دیگر نیز پیش از این از وجود لابیهای خاص در سینما سخن گفتهاند. این ساختارها میتواند باعث محدود شدن فرصتهای کاری برای هنرمندانی شود که خارج از این حلقهها فعالیت میکنند. سحر زکریا نیز به همین مسئله اشاره کرده است. از سوی دیگر، رابطه هنرمندان با کارگردانان بزرگ میتواند بر آینده حرفهای آنان تأثیر بگذارد. انتقاد از این کارگردانان میتواند پیامدهای خاص خود را داشته باشد.
تأثیر جنبش Me too بر فضای هنری ایران
این ماجرا در شرایطی رخ داده که جنبش میتو در فضای مجازی ایران فعال شده است. افشاگریهای مربوط به آزارهای جنسی در محیطهای هنری و دانشگاهی شدت گرفته است. اگرچه ماجرای سحر زکریا و مهران مدیری لزوماً مربوط به آزار جنسی نیست، اما در فضایی مشابه در حال بررسی است. کاربران فضای مجازی با حساسیت بیشتری چنین موضوعاتی را پیگیری میکنند. این جنبش باعث شده هنرمندان بیشتری جسارت ابراز مشکلات و نارضایتیهای خود را پیدا کنند. پدیدهای که میتواند به شفافیت بیشتر در فضای هنری بینجامد.
آینده روابط در صنعت سینمای ایران
- این ماجرا میتواند نقطه عطفی در روابط هنرمندان با سیستم حاکم بر سینمای ایران باشد. ممکن است شاهد افشاگریهای بیشتری از سوی هنرمندان دیگر باشیم.
- از سوی دیگر، این اتفاق میتواند به بازتعریف روابط هنرمندان با کارگردانان بینجامد. رابطهای که باید بر اساس احترام متقابل و حفظ حریم شخصی استوار باشد.
- در بلندمدت، چنین اتفاقاتی میتواند به شفافیت بیشتر و اصلاح روابط در صنعت سینما کمک کند. اما در کوتاهمدت ممکن است تنشهای موجود را افزایش دهد.