آسیانیوز ایران؛ سرویس علم و تکنولوژی:
یکی از جنجالیترین و بحثبرانگیزترین سهمیههای کنکور سراسری به تاریخ پیوست. سهمیهای که سالها موضوع مجادلات فراوان درباره عدالت آموزشی و برابری فرصتها بود. دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی با اعلامیهای رسمی، پایانی قطعی بر این بحثها گذاشت. دکتر سعید خسروپناه به صورت شفاف و صریح خبر از حذف سهمیه فرزندان اعضای هیأت علمی از کنکور داد. به گفته وی، این تغییر بزرگ از سال گذشته (کنکور ۱۴۰۳) به اجرا درآمده و دیگر چنین امتیازی برای فرزندان اساتید وجود ندارد. این تصمیم را میتوان تحولی اساسی در راستای عادلانهتر کردن فضای رقابتی بزرگترین ماراتن علمی کشور دانست.
اما این پایان ماجرا نیست. طبق اعلام خسروپناه، وزارت علوم، تحقیقات و فناوری موظف شده تا یک طرح اصلاحی جدید برای بررسی و تصویب نهایی به شورای عالی انقلاب فرهنگی ارائه دهد؛ طرحی که هنوز مسیر خود را به این شورا پیدا نکرده است.
این اعلامیه، که از سوی بالاترین نهاد سیاستگذاری علمی-فرهنگی کشور صادر شده، دارای ابعاد و پیامدهای عمیق اجتماعی، سیاسی و آموزشی است:
تغییر یک پارادایم چند دههای
سهمیه فرزندان هیأت علمی برای دههها بخشی ثابت از نظام پذیرش دانشگاهی ایران بود. حذف آن نشاندهنده یک تغییر نگرش اساسی در میان سیاستگذاران است. این حرکت، نشان از اولویت یافتن گفتمان «عدالت آموزشی» و انتقادات عمومی گسترده به «انباشت امتیاز» برای قشر خاصی دارد. این تصمیم، پاسخی به یک مطالبه عمومی دیرینه است.
تأثیر مستقیم بر جامعه دانشگاهی
این تصمیم مستقیماً بر انگیزهها و دغدغههای یکی از مؤثرترین قشرهای جامعه (هیأتهای علمی) تأثیر میگذارد. از یک سو، ممکن است باعث ایجاد نارضایتی در میان اساتیدی شود که این امتیاز را بخشی از مزایای شغلی خود میدانستند. از سوی دیگر، میتواند به افزایش مشروعیت و اعتبار اخلاقی خود اساتید در جامعه و در میان دانشجویان بینجامد، چرا که حالا فرزندان آنان نیز باید در شرایطی کاملاً برابر با دیگران رقابت کنند.
ابهام در طرح جایگزین و فرآیندهای بوروکراتیک
سخنان خسروپناه به وضوح یک شکاف یا فاصلهی بوروکراتیک بین نهادها را نشان میدهد. اینکه وزارت علوم طرحی تهیه کرده اما آن را به شورای عالی انقلاب فرهنگی ارائه نداده، میتواند نشاندهندهی اختلاف نظر داخلی، پیچیدگی موضوع، یا اولویتبندیهای دیگر باشد. این «طرح اصلاحی» جدید چیست؟ آیا قرار است شکل دیگری از حمایت (مثلاً مبتنی بر نیاز مالی به جای شغل والدین) جایگزین شود؟ یا به کلی حذف سهمیه، نهایی و قطعی است؟ این ابهام، فضایی برای ادامه بحثها ایجاد میکند.
تأثیر بر کنکورهای آینده و استراتژی داوطلبان
این شفافسازی، باعث میشود داوطلبان و خانوادههای آنان برای برنامهریزی کنکورهای آینده (مثلاً ۱۴۰۴ به بعد) با واقعیتی قطعی روبهرو شوند. آنان اکنون مطمئن هستند که رقبای دارای این سهمیه خاص وجود ندارند و محاسبات رتبه و شانس قبولی آنان بر اساس دادههای عادلانهتری صورت میگیرد. این موضوع، شفافیت و قابلیت پیشبینی سیستم را افزایش میدهد.
سهمیهها را یکی از عوامل بیعدالتی در سیستم آموزشی و علمی کشور
15 آبان 1402، سعید جلیلی در جلسه ای اشاره کرد که سهمیهها را یکی از عوامل بیعدالتی در سیستم آموزشی و علمی کشور دانست و با طرح این سؤال که چرا فرزندان هیئت علمی باید سهمیه داشته باشند؟ گفت: اتفاقاً آنها از شرایط علمی بهتری برخوردار هستند و در نظر گرفتن سهمیه برای آنها توجیه ندارد. جلیلی به سهمیه فرزندان شهدا اشاره کرد و با تاکید بر اینکه روزی این امتیاز در جهت عدالت آموزشی بود، بیان کرد: زمان جنگ بسیاری از دانشآموزان به جبهه میرفتند، باید با کسی که فقط درس میخواند متفاوت باشد، یا دختری که در بحبوحه درس خواندن پدرش را در جنگ از دست میداد و در بحران روحی قرار میگرفت، سهمیه میتوانست آن را به شرایط عدالتی نزدیک کند.