آسیانیوز ایران؛ سرویس اجتماعی:
یک مراسم معمول فارغالتحصیلی در یکی از بیمارستانهای پایتخت، به جریمه قضایی برای مدیران آن انجامید. این واقعه نشان میدهد که despite اظهارات مقامات اجرایی درباره تغییر رویه برخورد با حجاب، دستگاه قضایی ایران همچنان بر مواضع سختگیرانه خود پایبند است. ماجرا از آنجا آغاز شد که ویدئویی از مراسم تجلیل از پزشکان فارغالتحصیل در بیمارستان صارم تهران در فضای مجازی منتشر شد. در این تصاویر، شماری از پزشکان زن بدون رعایت حجاب اجباری حضور داشتند و در لحظه دریافت هدایا، دکتر ابوطالب صارمی، رئیس هیئتمدیره بیمارستان را در آغوش گرفتند.
انتشار این تصاویر، واکنش سریع نهادهای قضایی و رسانههای حامی حکومت را به دنبال داشت. روابط عمومی قوه قضائیه در بیانیهای، این رفتارها را «خلاف شئونات، عرف و قوانین کشور» توصیف و از تشکیل پرونده قضایی برای مدیران بیمارستان خبر داد. این پرونده در حالی تشکیل میشود که مسعود پزشکیان، رئیسجمهور ایران، پیش از این تأکید کرده بود قانون «حجاب و عفاف» را به دلیل ایجاد مشکلات برای مردم، به شیوه قبلی اجرا نخواهد کرد. این اتفاق، شکاف بین قوه مجریه و قضائیه در برخورد با مسئله حجاب را بیش از پیش آشکار کرده است. این رویداد را میتوان از چند منظر کاملاً فنی و استراتژیک تحلیل کرد:
۱. تقابل نهادهای حکومتی: قوه قضائیه در مقابل قوه مجریه
این ماجرا را باید در چارچوب بزرگتر «کشمکش قدرت بین نهادهای سنتی و دولت نسبتا میانهروی پزشکیان» تحلیل کرد. اظهارات رئیسجمهور مبنی بر عدم اجرای قانون حجاب به شیوه قبلی، به نظر میرسد از سوی نهادهای امنیتی و قضایی به رسمیت شناخته نمیشود. تشکیل این پرونده را میتوان یک «پاسخ قضایی» به سیاستهای اعلامی قوه مجریه تفسیر کرد که نشان میدهد دستگاه قضایی، خود را تابع دولت نمیداند و خط مشی مستقل خود را دنبال میکند.
۲. استفاده از ابزار «عرف» به جای «قانون» صریح
نکته فنی قابل تأمل در بیانیه قوه قضائیه، استفاده از عبارت «خلاف شان و عرف» است، نه ضرورت نقض یک ماده قانونی مشخص. این رویکرد به دستگاه قضایی انعطاف و اختیار زیادی میدهد تا هر رفتاری را که مطابق با استانداردهای ایدئولوژیک آن تعریف نشود، جرمسازی کند. «عرف» یک مفهوم سیال و تفسیرپذیر است که قدرت مانور قضات را به شدت افزایش میدهد.
۳. هدف قرار دادن «نمادها» به جای افراد عادی
هدف گیری مدیران یک بیمارستان خصوصی (صارم) به جای خود افراد بیحجاب، یک استراتژی حساب شده است. این کار چند پیام دارد: اول، ایجاد تهدید در سایر مدیران مؤسسات و اماکن خصوصی برای کنترل شدیدتر رفتارهای اجتماعی در حیطه مسئولیت خود. دوم، تمرکز بر مجازات «متولیان» به عنوان یک تاکتیک پیشگیرانه و سوم، فرستادن این پیام که مسئولیت رعایت قوانین ایدئولوژیک بر عهده نهادها و مدیران است.
۴. ایجاد اثر خنککنندگی (Chilling Effect) بر فضای اجتماعی
تشکیل چنین پروندههایی یک «اثر خنککنندگی» گسترده ایجاد میکند. سایر مراکز درمانی، آموزشی، فرهنگی و خصوصی به شدت مراقب خواهند بود که مراسمی برگزار نکنند که ممکن است «خلاف عرف» تفسیر شود. این امر به تدریج جامعه را به سمت انزوا و سلب هرگونه فعالیت غیردولتی در عرصه عمومی سوق میدهد.
۵. تنش بین مدرنیته و سنت در محیطهای حرفهای
بیمارستان صارم یک مرکز درمانی مدرن با استانداردهای بینالمللی است. این اتفاق نشاندهنده تنش همیشگی بین هنجارهای حرفهای و مدرن (مانند برخوردهای معمول بین همکاران در بسیاری از کشورها) با خوانش خاصی از هنجارهای ایدئولوژیک است. این برخورد، فضایی را ایجاد میکند که در آن حرفه ای ها برای انجام فعالیتهای عادی حرفهای خود نیز با ترس از عواقب قضایی مواجه هستند.
نتیجه تحلیل
تشکیل پرونده برای بیمارستان صارم، یک اقدام انضباطی صرف نیست، بلکه یک «عملیات نمایشی» با اهداف چندگانه است:
نشان دادن قدرت قوه قضائیه، تحدید دولت(به معنای حد و مرز گذاشتن برای دولت)، هشدار به بخش خصوصی و جامعه مدنی، و تأکید مجدد بر اولویت ایدئولوژی بر هنجارهای مدرن و حرفهای. این رویداد نشان میدهد که علی رغم تغییر گفتمان در سطح قوه مجریه، ساختارهای قدرت سختافزاری در ایران کماکان بر مواضع خود پافشاری میکنند و هرگونه تغییر واقعی نیازمند عبور از موانع ساختاری بسیار بزرگی است.