آسیانیوز ایران؛ سرویس سیاسی:
در یادداشتی تحلیلی که میتواند نقشه راهی برای سیاست خارجی ایران باشد، محسن هاشمیرفسنجانی به بررسی عمیق چالشهای پیش روی دیپلماسی ایران پرداخته است. او با هشدار جدی تأکید میکند که "سردرگمی استراتژیک در مواجهه با تحریمها و تهدیدات، خطرناکتر از فعال شدن مکانیسم ماشه است". این تحلیلگر سیاسی با اشاره به توافق اخیر ایران با مدیرکل آژانس بینالمللی انرژی اتمی، این اقدام را مثبت اما ناکافی میداند و معتقد است بدون یک توافق جامع با آمریکا، حتی جلوگیری از بازگشت تحریمها نیز تنها چند ماهی مشکل را به تعویق خواهد انداخت. هاشمیرفسنجانی با وضوح تمام توضیح میدهد که چرا امتیاز دادن به اروپا و آژانس بدون گرفتن امتیازات متقابل از آمریکا، "بدترین نتیجه برای ایران و بهترین نتیجه برای اسرائیل و آمریکا" است.
تجربه تاریخی عراق
او با اشاره به تجربه تاریخی عراق در سالهای ۲۰۰۱ و ۲۰۰۲ هشدار میدهد که دادن امتیازات تدریجی بدون دریافت تضمینهای لازم، میتواند به حمله نظامی بینجامد. در عین حال، راهکار عملیاتی ارائه میدهد: ایجاد "دفاتر حفاظت منافع" مشابه رابطه ایران و مصر به عنوان گام اولیه برای مذاکره مستقیم با آمریکا. این تحلیل جامع که توجه به "روانشناسی شخصیتی ترامپ" را نیز در بر میگیرد، میتواند چراغ راهی برای تصمیمگیران ایرانی باشد. در ادامه، ابعاد مختلف این تحلیل استراتژیک بررسی شده است.
در مسیر قذافی
محسن هاشمی می افزاید: "دیدگاهی در کشور وجود دارد که معتقد است اگر ما ۴۰۰ کیلوگرم اورانیوم ۶۰ درصد را رقیق کنیم پا در مسیر قذافی گذاشتیم که ۲۲ سال قبل تجهیزات و مواد هستهای خود را سوار کشتی کرد که از حمله آمریکا جلوگیری کند بنابراین تصمیمگیری در مورد دو امتیاز دیگر مد نظر اروپا برای جلوگیری از اجرای مکانیسم ماشه که خارج از تعهدات ایران در NPT و آژانس، سخت و تحقق آن ظرف سه هفته آینده دشوار است. اما اگر بر فرض هم این تصمیم سخت گرفته شد در این مذاکره با آژانس باز هم مسیری برای گرفتن امتیازات متقابل وجود ندارد چراکه لغو تحریمهای یکجانبه آمریکا و ارائه تضمین امنیتی به ایران برای جلوگیری از حمله مجدد آمریکا و اسرائیل، کف خواستههای منطقی ایران است که آژانس و اروپا اختیاری نسبت به آن ندارد. در واقع امتیاز را به اروپا و آژانس میدهیم و توقع امتیازگیری از آمریکا داریم، این روش بدترین نتیجه را برای ایران و بهترین نتیجه را برای اسرائیل و آمریکا به همراه میآورد زیرا بدون آنکه امتیاز و تعهدی بدهند به بخشی از خواستههایشان میرسند. لذا به نظر میرسد در این شرایط نیاز به یک راهبرد جامع و متفاوت داریم که با همین برگهای باقیمانده بتوانیم به نتیجهای موفق از مسیر دیپلماسی برسیم و کشور را از تهدیدات و تحریمهای کنونی رها کنیم."
بررسی تحلیلی یادداشت محسن هاشمی
تحلیل هاشمیرفسنجانی را میتوان یکی از جامعترین و واقع گرایانه ترین ارزیابیهای وضعیت کنونی دیپلماسی ایران دانست. او با دقت چند لایه مسئله را بررسی میکند:
- اولا، او به درستی تشخیص میدهد که مشکل اصلی ایران "سردرگمی استراتژیک" است. عدم وجود یک نقشه راه روشن برای خروج از بحران، باعث شده ایران در دام "امتیاز دادن بدون امتیاز گرفتن" گرفتار شود. این دقیقا همان نقطهای است که اسرائیل و آمریکا میخواهند ایران در آن باقی بماند.
- ثانیا، تحلیل او از مناسبات قدرت بین بازیگران مختلف دقیق است. او به درستی اشاره میکند که اروپا و آژانس اختیار دادن امتیازات کلیدی مورد نیاز ایران (لغو تحریمهای یکجانبه آمریکا و تضمین امنیتی) را ندارند. بنابراین، هرگونه مذاکره با آنها بدون مشارکت مستقیم آمریکا محکوم به شکست است.
- ثالثا، راهکار عملیاتی او برای ایجاد "دفاتر حفاظت منافع" هوشمندانه است. این ایده هم روانشناسانه (با در نظر گیری روانشناسی ترامپ) و هم عملیاتی است. چنین اقدامی میتواند فضای لازم برای مذاکرات مستقیم را فراهم کند بدون آنکه طرفین مجبور به دادن امتیازات بزرگ شوند.
- رابعا، هشدار تاریخی او درباره تجربه عراق بسیار بجاست. صدام حسین نیز با دادن امتیازات تدریجی فکر میکرد میتواند از حمله جلوگیری کند، اما در نهایت به حمله ۲۰۰۳ منجر شد. این درس تاریخی باید به طور جدی توسط تصمیمگیران ایرانی مورد توجه قرار گیرد. در نهایت، تأکید او بر "فرصتسوزی" و اهمیت زمان بحرانیست. همانطور که به شکل صحیحی اشاره میکند، اگر تفاهم فعلی با اروپا سه ماه قبل انجام میشد، قطعنامهای علیه ایران صادر نمیشد و دستاویزی برای حمله اسرائیل نمیداد.