آسیانیوز ایران؛ سرویس اجتماعی:
بحثهای داغ درباره آمار ازدواج و طلاق در کشور، این بار با واکنش رسمی سازمان ثبت احوال روبرو شده است. این سازمان در اقدامی کارشناسی، به شبهات مطرح شده درباره نسبت طلاق به ازدواج پاسخ داده و روش تحلیل صحیح این آمار را تشریح کرده است. در روزهای اخیر، اخبار و تحلیلات مختلفی درباره افزایش نسبت طلاق به ازدواج در کشور منتشر شده بود که نگرانیهای زیادی را در جامعه ایجاد کرده بود. بسیاری از کارشناسان و شهروندان، با مشاهده این آمار به آینده نهاد خانواده در ایران ابراز نگرانی کرده بودند. اما اکنون سازمان ثبت احوال کشور با انتشار توضیحی دقیق و فنی، پرده از یک اشتباه آماری رایج برداشته است. بر اساس این توضیح، روشی که در آن تعداد طلاقهای یک سال بر تعداد ازدواجهای همان سال تقسیم میشود، کاملاً غیرکارشناسی و گمراهکننده است.
علت این امر به ماهیت اساسا متفاوت این دو رویداد حیاتی برمیگردد. ازدواجهای ثبتشده در هر سال، نشاندهنده پیوندهای جدیدی هستند که در همان سال شکل گرفتهاند. این آمار نمایانگر میل به تشکیل خانواده در جامعه در بازه زمانی مشخص است. در مقابل، طلاقهای ثبتشده در یک سال، مربوط به ازدواجهایی است که ممکن است سالها یا حتی دههها قبل صورت گرفته باشند. هر طلاق، پایانی است بر یک ازدواج که ممکن است ۵، ۱۰ یا ۲۰ سال قبل انجام شده باشد. بنابراین، وقتی تعداد طلاقهای سال ۱۴۰۲ را بر تعداد ازدواجهای همان سال تقسیم میکنیم، در واقع در حال مقایسه دو پدیده کاملاً نامرتبط هستیم. این کار مانند آن است که تعداد فارغالتحصیلان دانشگاهی یک سال را با تعداد دانشجویان ورودی همان سال مقایسه کنیم.
روش صحیح تحلیل آماری، دسته بندی ازدواجهای یک دوره خاص در طول زمان است. برای مثال، باید بررسی کرد که از بین ازدواجهای ثبتشده در سال ۱۳۹۰، چه درصدی تا سال ۱۴۰۲ به طلاق منجر شده است. این توضیح ثبت احوال نشان میدهد که برای تحلیل دقیق تحولات نهاد خانواده در ایران، نیاز به دادههای دقیقتر و روشهای علمی پیچیدهتری داریم. تحلیلهای سادهانگارانه میتوانند تصویری مخدوش از واقعیت ارائه دهند.
روش شناسی صحیح تحلیل آمار ازدواج و طلاق
تحلیل صحیح آماری نیاز به دادههای طولی دارد. یعنی باید گروه های مختلف ازدواج را در طول زمان دنبال کرد تا نرخ واقعی طلاق مشخص شود. روش تحلیل همگروهی این امکان را میدهد که ببینیم از هر ۱۰۰ ازدواجی که در یک سال خاص انجام شده، پس از ۵، ۱۰ یا ۱۵ سال چه تعداد باقی ماندهاند. این روش، تصویر واقعیتری از وضعیت پایداری خانوادهها ارائه میدهد. محاسبه نرخ خام طلاق (تعداد طلاق به ازای هر ۱۰۰۰ نفر جمعیت) نیز شاخص بهتری برای مقایسههای بینالمللی و دورهای است. این شاخص تحت تأثیر نوسانات تعداد ازدواج قرار نمیگیرد.
علل بروز این اشتباه آماری رایج
سادگی محاسبه نسبت طلاق به ازدواج، باعث شده بسیاری از تحلیلگران غیرمتخصص به آن متوسل شوند. این شاخص به راحتی قابل محاسبه است اما از نظر علمی معتبر نیست. کمبود دادههای تفصیلی و در دسترس نبودن دادههای طولی باعث میشود تحلیلگران به دادههای سادهتر روی آورند. این مشکل به ویژه در فضای رسانهای مشهود است. تمایل به ارائه تحلیل های سریع و جذاب در فضای مجازی نیز به گسترش این اشتباه آماری دامن زده است. عنوانهای جنجالی معمولاً بیشترین درگیری را ایجاد میکنند.
پیامدهای اجتماعی تحلیلهای نادرست
انتشار تحلیلهای نادرست میتواند به ایجاد نگرانیهای بیاساس در جامعه منجر شود. تصور افزایش شدید طلاق میتواند بر تصمیمهای جوانان برای ازدواج تأثیر منفی بگذارد. این تحلیلهای غلط میتوانند به سیاستگذاریهای نادرست نیز بینجامند. اگر مسئولان بر اساس دادههای نادرست تصمیم بگیرند، ممکن است منابع به صورت ناکارآمد تخصیص یابد. ایجاد تصویر مخدوش از واقعیتهای اجتماعی، اعتماد عمومی به نهادهای آماری را نیز تحت تأثیر قرار میدهد. این امر میتواند به بیاعتمادی به آمار رسمی بینجامد.
راهکارهای بهبود تحلیل و گزارشدهی آمار
سازمان ثبت احوال میتواند با انتشار دادههای تفصیلی و مبتنی بر گروه، زمینه را برای تحلیلهای صحیح فراهم کند. ارائه دادههای خام به پژوهشگران نیز میتواند کمک کننده باشد. آموزش روشهای صحیح تحلیل آمار حیاتی به روزنامهنگاران و تحلیلگران اجتماعی ضروری است. برگزاری کارگاههای آموزشی میتواند به بهبود کیفیت تحلیلها کمک کند. ایجاد سکوهای رسمی برای انتشار تحلیلهای صحیح توسط متخصصان نیز میتواند در مقابله با اطلاعات نادرست مؤثر باشد. این سکوها میتوانند مرجع معتبری برای رسانهها باشند.
تجربیات بینالمللی در تحلیل آمار خانواده
در کشورهای پیشرفته، از روشهای پیچیدهتری مانند تحلیل جدول عمر برای مطالعه ازدواج و طلاق استفاده میشود. این روشها، احتمال بقای ازدواج را در سنین مختلف محاسبه میکنند. سازمان ملل متحد و دیگر نهادهای بینالمللی نیز استانداردهای مشخصی برای گزارشدهی آمار ازدواج و طلاق دارند. این استانداردها بر تحلیل طولی تأکید دارند. در بسیاری از کشورها، مراکز پژوهشی مستقل با دسترسی به دادههای خام، تحلیلهای دقیقی ارائه میدهند. این امر به تصحیح اشتباهات رایج در فضای عمومی کمک میکند.