آسیایوز ایران؛ سرویس اجتماعی:
سرانجام پس از ماهها انتظار، خبر آزادی یکی از محیطبانان غیور میهنمان شنیده شد. محمدامین خوارزمی، محیطبان کرمانی که در حین محافظت از طبیعت، مرتکب قتل غیرعمد شده بود، آزاد شد. ماجرا به سال ۱۴۰۱ برمیگردد. در آن سال، در منطقه حفاظتشده شهرستان رابر استان کرمان، درگیریی بین محیطبانان و شکارچیان غیرمجاز رخ داد. در جریان این درگیری، یکی از شکارچیان کشته شد. محمدامین خوارزمی به عنوان محیطبان حاضر در صحنه، مسئول این تیراندازی شناخته شد. دادگاه نیز پس از بررسیهای زیاد، این حادثه را قتل غیرعمد اعلام کرد.
این پرونده از همان ابتدا با حساسیتهای زیادی روبرو بود. از یک سو خانواده شکارچی مقتول به دنبال قصاص بودند و از سوی دیگر، جامعه محیطبانی و حامیان طبیعت خواستار تخفیف برای محیطبان بودند. در نهایت دادگاه با احراز شرایط قتل غیرعمد، خوارزمی را به تحمل حبس محکوم کرد. این حکم در حالی صادر شد که محیطبان در حال انجام وظیفه رسمی خود بود. اکنون پس از گذشت حدود دو سال از این حادثه، محیطبان کرمانی آزاد شده است. رئیس سازمان حفاظت محیط زیست شخصا این خبر را اعلام کرده است. آزادی خوارزمی در حالی صورت میگیرد که هنوز بحثهای داغی درباره امنیت شغلی محیطبانان در جریان است. بسیاری معتقدند محیطبانان در حین انجام مأموریت نیازمند حمایتهای قانونی بیشتری هستند. این گزارش به بررسی ابعاد مختلف این پرونده و پیامدهای آزادی این محیطبان میپردازد.
تحلیل حقوقی - مرز میان دفاع مشروع و قتل غیرعمد
در حقوق کیفری ایران، تمایز بین دفاع مشروع و قتل غیرعمد از حساسیت بالایی برخوردار است. در پرونده خوارزمی، دادگاه با احراز شرایط قتل غیرعمد، او را محکوم کرد. این حکم نشان میدهد که دادگاه عمل محیطبان را واجد شرایط دفاع مشروع ندانسته است. در دفاع مشروع، فرد باید در مقام دفاع از جان یا مال خود یا دیگری باشد و خطر باید قریب الوقوع باشد. با این حال، برخی کارشناسان حقوقی معتقدند محیطبانان در حین مأموریت باید از حمایتهای قانونی بیشتری برخوردار باشند. آنان در خط مقدم حفاظت از محیط زیست قرار دارند و با خطرات زیادی روبرو هستند.
تحلیل اجتماعی - واکنشهای مختلف به یک پرونده
این پرونده با واکنشهای اجتماعی مختلفی روبرو شد. از یک سو، خانواده مقتول خواستار اجرای قصاص بودند و از سوی دیگر، حامیان محیط زیست خواهان تخفیف برای محیطبان بودند. این تقسیمبندی اجتماعی نشان میدهد که چگونه یک پرونده کیفری میتواند به موضوعی اجتماعی تبدیل شود. جامعه در این مورد بین ارزش حفاظت از محیط زیست و ارزش احترام به جان انسان تقسیم شده بود. آزادی محیطبان ممکن است از سوی خانواده مقتول به عنوان بیعدالتی تفسیر شود. این موضوع نیازمند کار فرهنگی و اجتماعی برای التیام زخمهای به جای مانده از این حادثه است.
تحلیل محیط زیستی - امنیت شغلی محیطبانان
این پرونده زنگ خطری برای امنیت شغلی محیطبانان بود. محیطبانان در حین مأموریت اغلب با شکارچیان مسلح روبرو میشوند که این موضوع جان آنان را به خطر میاندازد. عدم وجود قوانین شفاف برای حمایت از محیطبانان در چنین شرایطی، میتواند موجب دلسردی آنان شود. محیطبانان باید بدانند در صورت درگیری با متخلفان، از پشتیبانی قانونی برخوردار هستند. ضروری است که قوانین مربوط به حفاظت از محیطبانان بازنگری شود. محیطبانان به عنوان حافظان انفال عمومی، سزاوار حمایتهای ویژه قانونی هستند.
تحلیل قضایی - روند دادرسی عادلانه
روند دادرسی این پرونده از جهت احقاق حقوق هر دو طرف حائز اهمیت است. دادگاه باید هم به حقوق خانواده مقتول توجه میکرد و هم شرایط محیطبان را در نظر میگرفت. صدور حکم قتل غیرعمد نشان میدهد که دادگاه بین عمد و غیرعمد تمایز قائل شده است. این تمایز از اصول مهم حقوق کیفری است که بر قصد و نیت متهم تأکید دارد. آزادی زودهنگام محیطبان نیز مبتنی بر قوانین جزایی ایران است. قانون گذاری شرایطی را برای آزادی زودهنگام محکومان در نظر گرفته که به نظر میرسد در این پرونده محقق شده است.
تحلیل رسانهای - نقش رسانهها در شکلدهی به افکار عمومی
این پرونده از جمله مواردی بود که توجه رسانهها را به خود جلب کرد. رسانههای مختلف با رویکردهای متفاوت به این موضوع پرداختند. برخی رسانهها بر جنبه تراژیک ماجرا برای خانواده مقتول تأکید داشتند و برخی دیگر بر شرایط سخت محیطبانان در حین مأموریت تمرکز میکردند. این تفاوت در رویکرد رسانهها نشان میدهد که چگونه یک رویداد میتواند از زوایای مختلفی روایت شود. رسانهها در شکلدهی به افکار عمومی درباره این پرونده نقش مهمی ایفا کردند