آسیانیوز ایران؛ سرویس سیاسی:
در میان انبوهی از ادعاها و گمانهزنیهای بینالمللی درباره برنامه هستهای ایران، سخنان تازه یکی از مقامات ارشد کشور، بار دیگر موضع رسمی ایران را در کانون توجهات جهانی قرار داده است. محمدجواد لاریجانی، در اظهاراتی شفاف و قابل تأمل، به پرسشی دیرینه پاسخ گفته است: اگر ایران میخواهد، چرا تاکنون به سلاح هستهای دست نیافته است؟ پاسخ او، نه برخاسته از فشارهای بینالمللی یا محدودیتهای فنی، که ریشه در باوری عمیقتر و استوارتر دارد: یک تعهد دینی و فقهی. او با صراحت اعلام کرد که توانایی فنی ایران برای دستیابی به بمب اتمی، موضوعی انکارناپذیر است، به گونهای که این توانمندی میتواند در بازه زمانی کوتاه کمتر از دو هفته به نتیجه برسد. اما آنچه این مسیر را مسدود کرده، فتوای تاریخی رهبر جمهوری اسلامی است که تولید و استفاده از سلاح کشتار جمعی را حرام و غیرشرعی اعلام کردهاند.
لاریجانی این فتوا را دارای پشتوانهای قوی در تاریخ فقه شیعه دانست و بر این اساس، ایران را کشوری معرفی کرد که به رغم برخورداری از قدرت، خود را به اخلاق و دین مقید میداند. این اظهارات در حالی مطرح میشود که جامعه جهانی همواره نسبت به اهداف برنامه هستهای ایران با تردید نگریسته است. سخنان لاریجانی میتواند پاسخی شفاف به این تردیدها باشد. این گزارش به واکاوی ابعاد مختلف این بیانات و پیامدهای احتمالی آن در عرصه بینالمللی میپردازد. وی همچنین افزود: ایران به هر ننه قمری اجازه دخالت در اصول هستهای و موشکی را نمیدهد
تحلیل محتوای فقهی فتوا
فتوای منع تولید و استفاده از سلاح هستهای توسط رهبر جمهوری اسلامی، بر مبانی عمیق اسلامی استوار است. در فقه شیعه، حفظ جان و کرامت انسانی از اصول اولیه به شمار میرود و هر عملی که نابودی گسترده و غیرتمایز انسانها را در پی داشته باشد، حرام است. سابقه این نگاه فقهی را میتوان در منع ابزارهای جنگی با آسیبهای غیرقابل کنترل در متون کهن فقهی نیز جستوجو کرد. بنابراین، این فتوا نه یک تصمیم مقطعی، که برآمده از سنت دیرینه فقهی است.
پیامدهای بینالمللی و دیپلماتیک این اظهارات
بیانات لاریجانی در فضای بینالمللی میتواند دارای دو پیام متضاد باشد. از یک سو، تأکید بر منع شرعی ساخت سلاح هستهای میتواند به عنوان یک پیام آرامشبخش برای جامعه جهانی تلقی شود. از سوی دیگر، تأکید بر توانایی دستیابی سریع به بمب اتمی، میتواند به عنوان یک پیام هشدارآمیز برای دشمنان ایران تفسیر شده و موضع چانهزنی ایران در مذاکرات بینالمللی را تقویت کند. این دوگانگی عمدی در پیام، نشان از هوشمندی دیپلماتیک ایران دارد که همزمان، هم صلحطلبی خود را نشان میدهد و هم قدرت بازدارندگی خود را به رخ میکشد.
بازتاب امنیتی و راهبردی
اعلام وجود توانایی فنی برای ساخت سریع سلاح هستهای، حتی با وجود منع شرعی، یک ابزار بازدارندگی غیرمستقیم محسوب میشود. این موضوع به دشمنان بالقوه یادآوری میکند که در صورت تغییر شرایط راهبردی، معادلات امنیتی منطقه میتواند به سرعت دگرگون شود. این رویکرد، "بازدارندگی از طریق توانمندی بالقوه" نامیده میشود. در این استراتژی، کشوری با نمایش تواناییهای فنی خود، بدون نقض تعهدات رسمی، مانع از اقدامات خصمانه دیگر کشورها میشود. این موضع، هزینه هرگونه اقدام نظامی علیه ایران را برای دشمنان به شدت افزایش میدهد، چرا که آنان باید این احتمال را در نظر بگیرند که ایران در صورت احساس تهدید وجودی، ممکن است از این توانایی استفاده کند.
تأثیر بر روابط منطقهای
سخنان لاریجانی قطعاً بر معادلات منطقهای تأثیر خواهد گذاشت. کشورهای منطقه که نگران برنامه هستهای ایران هستند، از یک سو با اطمینان از منع شرعی ساخت سلاح هستهای آرامش مییابند. اما از سوی دیگر، تأکید بر توسعه توانمندیهای موشکی و هستهای صلحآمیز به عنوان خط قرمز غیرقابل مذاکره، به آنان یادآوری میکند که ایران در مسیر تقویت قدرت خود در منطقه مصمم است. این موضعگیری میتواند همزمان، هم باعث ایجاد ترس و نگرانی در بین همسایگان ایران شود و فضایی پیچیده برای دیپلماسی منطقهای ایجاد کند.
تحلیل گفتمان حاکم بر سیاست ایران
اظهارات لاریجانی به خوبی گفتمان حاکم برتصمیم سازان سیاسی و امنیتی ایران را نمایش میدهد. در این گفتمان، بر سه عنصر تأکید میشود: توانمندی فنی و علمی، استقلال در تصمیمگیری، و پایبندی به اصول ارزشی. این گفتمان سعی دارد نشان دهد که ایران نه مانند بسیاری از کشورها صرفاً بر اساس محاسبات سود و زیان مادی عمل میکند، بلکه ارزشهای دینی و اخلاقی نیز نقش تعیینکنندهای در سیاستگذاریهای کلان آن دارد. این نگاه، به نوعی به دنبال مشروعسازی و توجیه سیاستهای ایران در سطح داخلی و بینالمللی است و میخواهد نشان دهد که قدرت و اخلاق میتوانند در کنار هم قرار گیرند.