آسیانیوز ایران؛ سرویس اجتماعی:
صحنهای که در بسیاری از خانهها آشناست: نوجوانی که گوشی هوشمندش دستش است، به دهها پیام پاسخ میدهد، در شبکههای اجتماعی پست میگذارد، اما وقتی تلفن زنگ میخورد، آن را نادیده میگیرد. این رفتار که والدین را متعجب و نگران میکند، در واقع نشانگر تحولی عمیق در شیوه ارتباطات انسانی است. نسل Z - متولدین ۱۹۹۵ تا ۲۰۱۰ - در حال بازتعریف مفاهیم اساسی ارتباط هستند. برای این نسل، تلفنهای همراه اگرچه همیشه در دسترس هستند، اما ابزار اصلی ارتباط محسوب نمیشوند. تماس صوتی به استثنایی تبدیل شده که تنها در موارد اضطراری یا بسیار ضروری استفاده میشود.
در دنیای نسل Z، ارتباط روزمره از طریق پیامهای متنی، پیامهای صوتی کوتاه در اپلیکیشنهایی مانند واتساپ و اینستاگرام جریان دارد. این ترجیح ریشه در نیاز عمیقتری دارد: میل به کنترل. یک تماس تلفنی نیازمند پاسخ فوری، مکالمه خودجوش و غیرقابل برگشت است. در مقابل، پیام متنی این امکان را میدهد که پاسخ را تایپ، ویرایش، حذف یا به تعویق انداخت. دکتر سحر طلعت، عضو شورای رواندرمانی بریتانیا، این پدیده را "فوبیای تلفن" مینامد و معتقد است این رفتار اساساً نوعی هراس اجتماعی است. فرد احساس میکند در موقعیت ارتباط مستقیم، در معرض قضاوت قرار میگیرد. نسل Z در محیط دیجیتالی بزرگ شده که حساسیت شدیدی نسبت به تصویر فردی در مقابل دیگران ایجاد کرده است. شبکههای اجتماعی فرهنگ مقایسه دائمی را تقویت کردهاند و اضطراب ناشی از آن، بسیاری را به پنهان شدن پشت صفحه نمایش سوق داده است. اکنون سکوت و فاصله گرفتن از تماسهای تلفنی، به زبان جدید این نسل برای حفظ حریم شخصی و کرامت انسانی تبدیل شده است.
روانشناسی فوبیای تلفن
فوبیای تلفن ریشه در اضطراب اجتماعی دارد. افرادی که از این هراس رنج میبرند، احساس میکنند تماس تلفنی آنان را در معرض قضاوت و ارزیابی دیگران قرار میدهد. دکتر طلعت توضیح میدهد: "در یک تماس تلفنی، فرد باید بلافاصله پاسخ دهد و فرصتی برای فکر کردن ندارد. این بیدرنگ بودن میتواند برای کسانی که از قضاوت شدن میترسند، بسیار اضطرابآور باشد." پیامهای متنی فضای امنی ایجاد میکنند که در آن فرد میتواند پاسخ خود را با احتیاط تنظیم کند. این امکان ویرایش و بازبینی، حس کنترل و اطمینان خاطر به فرد میدهد.
تأثیر انقلاب دیجیتال
انقلاب دیجیتال زمینه را برای رشد فوبیای تلفن فراهم کرده است. شبکههای اجتماعی به افراد امکان دادهاند بدون حضور فیزیکی یا صوتی ارتباط برقرار کنند. این محیط دیجیتال به نسل Z اجازه داده تا از "خود ایدهآل" خود محافظت کنند. در فضای متنی، آنان میتوانند تصویر مطلوب خود را ارائه دهند بدون آنکه نگران لکنت زبان یا گفتار نابجا باشند. با بزرگ شدن در این محیط، نسل Z به تدریج مهارتهای ارتباط مستقیم را از دست داده است. تماس تلفنی برای بسیاری از آنان به تجربهای ناآشنا و بنابراین اضطرابآور تبدیل شده است.
تغییر آداب معاشرت
آداب معاشرت در عصر دیجیتال به طور بنیادین تغییر کرده است. آنچه برای نسلهای پیشین بیادبی محسوب میشد، اکنون نشانه احترام به حریم شخصی است. برای نسل Z، ارسال پیام پیش از تماس نشانه ادب و توجه است. این اقدام به فرد فرصت میدهد خود را برای گفتگو آماده کند و زمان مناسبی را انتخاب نماید. تماس غافلگیرکننده نیز اکنون تجاوز به حریم شخصی تفسیر میشود. این تغییر نگرش، بازتعریف مفاهیم احترام و توجه در عصر دیجیتال است.
پیامدهای اجتماعی
این تغییر الگوی ارتباطی پیامدهای اجتماعی مهمی دارد. از یک سو، پیامهای متنی مستعد سوءتفاهم هستند زیرا فاقد لحن و احساس گفتار مستقیم هستند. دکتر طلعت هشدار میدهد: "اتکای بیش از حد به پیام متنی، پیوندهای انسانی را تضعیف میکند و درک ما از دیگران را تحریف شده میسازد." از سوی دیگر، این پدیده میتواند به انزوای اجتماعی بینجامد. افرادی که از تماس تلفنی اجتناب میکنند، به تدریج خود را از گرمای ارتباط انسانی محروم میسازند.
راهکارهای مقابله
- برای مقابله با فوبیای تلفن، راهکارهای تدریجی مؤثر هستند. دکتر طلعت توصیه میکند با تماسهای کوتاه با افراد آشنا شروع کنید.
- تمرینات تنفسی و توجه به حس بدن در لحظات استرس میتواند به کاهش اضطراب کمک کند. این تمرینات ثبات روانی را در موقعیتهای اضطرابآور فراهم میکنند.
- برای والدین نیز درک این پدیده به عنوان بخشی طبیعی از تحولات اجتماعی مهم است. به جای نگرانی، بهتر است به نوجوانان کمک شود تا تعادل بین ارتباط متنی و مستقیم را بیابند.