آسیانیوز ایران؛ سرویس سلامت و زیبایی:
تصمیمی که میتواند آینده سلامت هزاران زن ایرانی را متحول کند، در دستور کار قرار گرفته است. این اقدام، پاسخی است به آمارهای نگرانکنندهای که از سالهای اخیر شنیده میشود. ویروسی به نام اچ پی وی (پاپیلومای انسانی) که شاید نام آن برای بسیاری ناآشنا باشد، در حال تبدیل شدن به یک تهدید جدی برای سلامت عمومی است. این ویروس میتواند زمینهساز سرطان دهانه رحم، یکی از شایعترین سرطانها در میان زنان باشد. اکنون وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی کشور، در اقدامی پیشگیرانه و علمی، در حال بررسی اضافه کردن واکسن اچ پی وی به سبد واکسیناسیون کشوری است. این خبر میتواند نقطه عطفی در سیاستهای سلامت زنان ایران باشد. هدف اصلی این برنامه، واکسینه کردن گروههای در معرض خطر، بهویژه دختران در سنین ۹ تا ۱۴ سال است. دلیل این انتخاب سنی، توصیه علمیِ تزریق واکسن پیش از اولین رابطه جنسی برای حداکثر اثربخشی آن است.
واکسن اچ پی وی، یک ابزار پیشگیرانه بسیار مؤثر شناخته میشود. این واکسن از فرد در برابر سویههای پرخطر ویروس که عامل اغلب موارد سرطان دهانه رحم هستند، محافظت میکند. گفتنی است که در بسیاری از کشورهای جهان، واکسیناسیون گسترده علیه این ویروس، توانسته است آمار ابتلا به سرطان دهانه رحم را به شکل چشمگیری کاهش دهد. حالا ایران نیز در مسیر پیوستن به این کشورها گام برمیدارد. این تصمیم اگرچه دیرهنگام اما بسیار حیاتی است و نشان میدهد نظام سلامت کشور، نگاه خود را به سمت پیشگیری از بیماریهای غیرواگیر مهم معطوف کرده است. سرمایهگذاری بر پیشگیری، همواره به صرفهتر و انسانیتر از درمان است. در ادامه این گزارش، به تحلیل جامع ابعاد فنی، اجتماعی، اقتصادی و چالشهای پیشروی این برنامه مهم ملی خواهیم پرداخت.
ضرورت و فوریت اقدام بر اساس اپیدمیولوژی بیماری
موارد ابتلا به ویروس اچ پی وی در ایران رو به افزایش است. این ویروس از طریق تماس پوستی مخاطی و عمدتاً از راه روابط جنسی منتقل میشود و میتواند سالها به صورت نهفته در بدن باقی بماند. سویههای پرخطر آن، عامل بیش از ۷۰ درصد موارد سرطان دهانه رحم هستند. سرطان دهانه رحم نیز یکی از سرطانهای شایع در میان زنان ایرانی محسوب میشود. بنابراین، افزایش شیوع ویروس، زنگ خطری برای رشد آتی موارد سرطان است. در چنین شرایطی، اقدام پیشگیرانه وزارت بهداشت، اقدامی ضروری، بهموقع و مبتنی بر آمار است. هدف، قطع زنجیره انتقال و ایجاد مصونیت جمعی در نسل جوان است.
اثربخشی علمی و اقتصادی واکسیناسیون همگانی
واکسنهای اچ پی وی از اثربخشی و ایمنی بسیار بالایی برخوردارند. مطالعات جهانی نشان داده که در کشورهایی که برنامه واکسیناسیون همگانی را اجرا کردهاند، نه تنها عفونتهای ناشی از ویروس، بلکه ضایعات پیشسرطانی دهانه رحم نیز به شکل چشمگیری کاهش یافته است. از منظر اقتصادی، هزینههای واکسیناسیون در مقایسه با هزینههای سنگین تشخیص، درمان سرطان و همچنین از دست رفتن نیروی کار، بسیار ناچیز است. این اقدام یک سرمایهگذاری بلندمدت برای سلامت جامعه و کاهش بار مالی بر نظام بهداشتی است. هرچه پوشش واکسیناسیون گستردهتر باشد، اثر جمعی آن نیز بیشتر خواهد شد.
گروه هدف و چالشهای فرهنگی-اجتماعی
توصیه علمی، تزریق واکسن در سنین ۹ تا ۱۴ سال و قبل از اولین رابطه جنسی برای حداکثر اثربخشی است. این موضوع ممکن است با چالشهای فرهنگی و اجتماعی در جامعه ایران روبرو شود. برخی خانوادهها ممکن است درباره طرح این موضوع برای کودکان خود در این سن حساسیت داشته باشند. بنابراین، اجرای موفق این برنامه مستلزم یک کارزار بزرگ آموزش عمومی و فرهنگسازی است. اطلاعرسانی شفاف، غیرترسناک و علمی درباره اهداف سلامتمحور واکسن (پیشگیری از سرطان) و نه پرداختن به مباحث جنسی، کلید پذیرش اجتماعی است. همچنین، باید به این پرسش پاسخ داده شود که آیا پسران نیز در آینده تحت پوشش قرار خواهند گرفت، زیرا آنان هم ناقل ویروس هستند و در معرض خطر سرطانهای مرتبط دیگر قرار دارند.
زیرساختهای اجرایی و تدارکاتی
اضافه شدن یک واکسن جدید به برنامه گسترده واکسیناسیون ملی، نیازمند برنامهریزی دقیق تدارکاتی، مالی و اجرایی است. تأمین واکسن به میزان کافی، با کیفیت و قیمت مناسب اولین چالش است. این واکسن معمولاً در دو یا سه دوز تزریق میشود که نیاز به سیستم پیگیری و یادآوری برای تکمیل دوره واکسیناسیون دارد. همچنین، باید پرسنل بهداشتی در سطح کشور (در مراکز بهداشتی درمانی و مدارس) آموزش ببینند. یکپارچهسازی این برنامه با سامانههای ثبت واکسیناسیون موجود نیز ضروری است. موفقیت این برنامه در گرو رفع این چالشهای لجستیکی است.
آیندهنگری و یکپارچهسازی با دیگر برنامههای غربالگری
واکسیناسیون جایگزین برنامههای غربالگری مانند پاپ اسمیر نمیشود، بلکه آن را تکمیل میکند. حتی با واکسیناسیون، زنان باید در سنین بالاتر تحت غربالگری منظم قرار گیرند، زیرا واکسن در برابر تمامی سویههای پرخطر ویروس محافظت ایجاد نمیکند. بنابراین، برنامه جدید باید به گونهای طراحی شود که پیوندی ناگسستنی با برنامه غربالگری سرطان دهانه رحم داشته باشد. در بلندمدت، با پوشش بالای واکسیناسیون، انتظار میرود هم میزان انجام غربالگری و هم هزینههای آن تغییر کند. این نگاه یکپارچه، نشان از بلوغ برنامهریزی سلامت در کشور خواهد داشت.