آسیانیوز ایران؛ سرویس سیاسی:
رقابتهای جام جهانی فوتبال، همواره فراتر از یک رویداد ورزشی صرف، صحنهای برای تقابل و تعامل سیاسی بین ملتها بوده است. اما زمانی که میزبان مسابقات کشوری باشد که روابط دیپلماتیکش با یکی از تیمهای حاضر، پرتنش و پیچیده است، این صحنه به مراتب حساستر و پرمخاطرهتر میشود. ایالات متحده آمریکا، به عنوان میزبان آینده جام جهانی، اکنون با یکی از همین چالشهای حساس روبرو است: حضور تیم ملی جمهوری اسلامی ایران در خاک این کشور. تنشهای دیرینه دو کشور و وجود تحریمها و ممنوعیتهای سفر، سایهای سنگین بر امکان حضور ورزشکاران و هواداران ایرانی انداخته بود. در تازهترین موضعگیری رسمی، کاخ سفید بخشی از این ابهام را برطرف کرده است. مقامات آمریکایی اعلام کردند که تیم ملی فوتبال ایران، علیرغم ممنوعیتهای کلی سفر که برای شهروندان ایرانی برقرار است، از معافیت ویژهای برخوردار خواهد شد و اجازه حضور در مسابقات را دارد.
این تصمیم، طبق گفته سخنگوی کاخ سفید، بر اساس «فرمان اجرایی» رئیسجمهور آمریکا اتخاذ شده که به تیمهای ورزشی کشورهای تحت تحریم، اجازه حضور در رقابتهای بینالمللی در خاک آمریکا را میدهد. این رویه، سابقهای در روابط ورزشی دو کشور دارد. اما روی دیگر سکه، خبری ناخوشایند برای میلیونها هوادار پرشور فوتبال ایران است. کاخ سفید به صراحت اعلام کرده که این معافیت تنها مختص ورزشکاران و کادر فنی است و هواداران عادی ایرانی مجوز سفر به آمریکا و تماشای بازیها از نزدیک را دریافت نخواهند کرد. این محدودیت، سؤالات بیشماری را درباره فضای مسابقات و حمایت از تیم ایران ایجاد میکند. آیا ورزشگاهها شاهد بخشی خالی از حضور هواداران ایرانی خواهد بود؟ آیا هواداران ایرانی مقیم سایر کشورها نیز از این ممنوعیت مستثنی هستند؟
علاوه بر این، اظهارات مقام آمریکایی درباره «بررسی همه گزینههای امنیتی» از جمله امکان حضور مأموران اداره مهاجرت در محل برگزاری مسابقات، بر حساسیت و پیچیدگی امنیتی این رویداد میافزاید. به نظر میرسد جام جهانی آینده، صحنهای خواهد بود که در آن دیپلماسی، امنیت و ورزش در تقابلی پیچیده با یکدیگر قرار گیرند. تصمیم کاخ سفید، هرچند راه را برای حضور ورزشکاران ایرانی باز کرد، اما نشان داد که تنشهای سیاسی به سادگی میدان ورزش را ترک نخواهند کرد.
دیپلماسی ورزشی و تمایز بین ورزشکاران و دولتها
تصمیم کاخ سفید مبنی بر اعطای معافیت سفر به تیم ملی ایران، نمونه کلاسیکی از «دیپلماسی ورزشی» و تلاش برای جدا کردن عرصه ورزش از اختلافات سیاسی است. این رویکرد مبتنی بر این اصل است که ورزشکاران، نمایندگان تمامیت یک ملت هستند، نه صرفاً نمایندگان دولتی که در رأس آن قرار دارند. ایالات متحده با این اقدام، میخواهد از اتهام «سیاسی کردن ورزش» و زیر پا گذاشتن روحیه المپیک و منشور فیفا پرهیز کند. این معافیت، مشابه رویهای است که در گذشته برای تیمهای کشورهایی مانند کوبا یا کره شمالی نیز به کار گرفته شده است. با این حال، این تفکیک، کامل و بدون تناقض نیست. محدود کردن شدید هواداران، نشان میدهد که خط قرمزهای امنیتی و سیاسی کماکان پررنگ هستند و ورزش به طور کامل در خلأ سیاسی اتفاق نمیافتد.
امنیتسازی و لفاظی تهاجمی؛ پیام ضمنی به تهران
اظهارات اندرو جولیانی درباره «بررسی همه گزینههای امنیتی» و عدم رد احتمال عملیات اداره مهاجرت در ورزشگاهها، فراتر از یک اطلاعرسانی ساده است. این سخنان، یک پیام تهاجمی و هشداردهنده به مقامات ایرانی محسوب میشود. واشنگتن به طور ضمنی اعلام میکند که فضای مسابقات تحت کنترل شدید امنیتی خواهد بود و هرگونه فعالیت خارج از چارچوب ورزشی، با واکنش فوری مواجه میشود. این لفاظی، هم میتواند ناشی از نگرانی واقعی از احتمال استفاده تبلیغاتی طرف ایرانی باشد، هم ابزاری برای نمایش قدرت و عدم انعطاف در مواجهه با «دشمن» تلقی شود. این موضوع میتواند فضایی مملو از حساسیت و تنش برای بازیکنان و کادر ایرانی ایجاد کند که مجبورند در زیر ذرهبین امنیتی بازی کنند.
تحریم هواداران؛ تناقض در آزادی ورزش و محرومیت از تجربه جمعی
ممنوعیت سفر برای هواداران ایرانی، نقطه تناقضآمیز اصلی این تصمیمگیری است. از یک سو، ورزشکاران اجازه حضور مییابند که نماد «ملت» هستند، اما از سوی دیگر، بخشی از همان ملت (هواداران) از مشارکت در این رویداد جهانی محروم میشوند. این اقدام، روحیه جام جهانی را که بر پایه اشتراک و جشن جهانی هواداری است، خدشهدار میکند. همچنین، این پرسش مطرح میشود که آیا هواداران ایرانی دارای تابعیت دوگانه یا مقیم کشورهای ثالث نیز شامل این ممنوعیت میشوند؟ اگر آری، این موضوع میتواند با قوانین داخلی آمریکا در تبعیض بر اساس اصل و نسب در تعارض باشد. این محدودیت، در عمل تیم ایران را از حمایت مستقیم و ایجاد انگیزه توسط هوادارانش محروم میکند و مزیت زمین خودی را به حریفان میبخشد.
واکنشهای احتمالی و چالشهای عملی پیش رو
این تصمیم میتواند واکنشهای متعددی را در پی داشته باشد. احتمال دارد فدراسیون فوتبال ایران یا حتی فیفا به دلیل «تبعیض علیه هواداران» و ایجاد شرایط نابرابر، نسبت به این محدودیت اعتراض رسمی کنند. همچنین، ممکن است فشارهای داخلی در آمریکا از سوی گروههای حقوق بشری یا جوامع ایرانی-آمریکایی برای تعدیل این سیاست افزایش یابد. از منظر عملیاتی، شناسایی و ممانعت از ورود هواداران ایرانی (به ویژه از طریق کشورهای ثالث) چالشی بزرگ برای پلیس مرزی و مهاجرت آمریکا خواهد بود. همچنین، وجود نیروهای امنیتی و مهاجرت در ورزشگاهها میتواند فضایی خصمانه و غیردوستانه ایجاد کند که با شادی و نشاط معمول جام جهانی در تضاد است.
تأثیر بر تیم ملی ایران و بازی در شرایط ویژه
برای تیم ملی ایران، بازی در چنین شرایطی یک چالش مضاعف روانی و ورزشی است. از یک طرف، فشار ناشی از بازی در خاک یک کشور با روابط متخاصم و تحت نظارت امنیتی سنگین میتواند بر عملکرد بازیکنان تأثیر بگذارد. از طرف دیگر، نبود حامیان پرتعداد در ورزشگاه، یک عامل روانی منفی است. با این حال، ممکن است این شرایط باعث انسجام بیشتر تیم و تبدیل شدن به یک محرک برای نمایشی افتخارآمیز شود. مربیان تیم باید علاوه بر آمادهسازی فنی، به طور ویژه بر مدیریت ذهنی و روانی بازیکنان برای بازی در یک محیط به ظاهر خصمانه تمرکز کنند. نحوه برخورد بازیکنان و کادر با رسانهها و جو حاکم نیز خود بخشی از این چالش دیپلماتیک خواهد بود. این جام جهانی برای تیم ایران، فقط یک تورنمنت ورزشی نیست، بلکه آزمونی در عرصه دیپلماسی عمومی و حفظ خونسردی تحت فشار خواهد بود.