روشهای لایهبرداری و ماهیت آنها
لایهبرداری پوست ممکن است از طریق روشهای مختلف انجام شود:
- لایهبرداری فیزیکی: اسکراب، اسفنج، لیف، میکرودرم و سایر روشهایی که بهصورت مکانیکی سلولهای مرده را حذف میکنند.
- لایهبرداری شیمیایی: استفاده از اسیدها (مثل AHA و BHA) یا سایر ترکیبات شیمیایی برای حل اتصال بین سلولهای مرده و پاکسازی سطح پوست.
در هر دو روش هدف حذف سلولهای مرده از سطح پوست و کمک به بازسازی لایه جدید پوست است.
چگونگی بروز جوش بعد از لایهبرداری
"پس از لایهبرداری پوست، ایجاد جوش میتواند واکنشی طبیعی به بازسازی و پاکسازی منافذ پوست باشد. استفاده از محصولات مناسب و رعایت فاصله بین جلسات میتواند این مشکل را کاهش دهد."
دکتر رویا میرنظامی، موسس داروخانه آنلاین https://mahtateb.com
افزایش گردش سلولی و «پاکسازی منافذ» پدیده Purging
وقتی لایهبرداری (به ویژه شیمیایی) انجام میشود، سرعت نوسازی سلولهای پوست افزایش مییابد. این فرایند میتواند سبب شود چربی، سلولهای مرده و آلودگیهایی که در لایههای زیرین پوست یا منافذ مسدود شده باقی ماندهاند، سریعتر به سطح بیایند و ظاهر شوند. این پدیده در ادبیات مراقبت از پوست گاهی با عبارت انگلیسی skin purging توصیف میشود. به عبارت دیگر، جوشهایی که پس از لایهبرداری ظاهر میشوند ممکن است در واقع «جوش جدید» نباشند، بلکه «آکنه نهفته» باشند که با تسریع روند پوستاندازی زودتر از موعد ظاهر شدهاند.
آسیب به سد حفاظتی پوست و التهاب
لایهبرداری شدید یا بیش از حد (مکانیکی یا شیمیایی) میتواند سد محافظتی طبیعی پوست (lipid barrier / acid mantle) را تضعیف کند. این آسیب باعث میشود پوست حساستر شود، رطوبت و چربی طبیعی خود را از دست بدهد و به عوامل تحریککننده یا باکتری حساستر شود.
وقتی سد محافظتی پوست ضعیف میشود، احتمال التهاب، ترشح بیش از حد چربی (بهعنوان واکنش جبرانی) و ورود باکتری به منافذ بیشتر است — عواملی که همگی میتوانند به ایجاد جوش کمک کنند.
انسداد مجدد منافذ با چربی، مرطوبکنندهها یا محصولات نامناسب
بعضی از پس لایهبرداری پوست، افراد از کرمها، سرمها یا مرطوبکنندههای سنگین و چرب استفاده میکنند. اگر این محصولات کومدوژنیک (مسدودکننده منافذ) باشند، چربی و سلولهای مرده که به سطح آمدهاند ممکن است با آن ترکیب شده و منافذ را ببندند شرایطی مناسب برای رشد باکتریها و جوش.
لایهبرداری بیش از حد و دفعات نامناسب
لایهبرداری، اگر بیش از حد مکرر باشد یا با شدت زیاد انجام شود، به پوست فرصت لازم برای ترمیم نمیدهد. این میتواند منجر به خشکی، پوستهپوسته شدن، التهاب مزمن و بروز جوش یا تشدید آکنه شود. بسیاری از متخصصان پیشنهاد میدهند تعداد دفعات لایهبرداری را برای پوست صورت به ویژه پوست حساس یا مستعد آکنه محدود نگه دارید و بین جلسات فاصله در نظر بگیرید.
کی این جوشها «طبیعی» هستند و کی خطرناکاند؟
اگر جوشها:
- در مناطقی ظاهر شدند که معمولاً آکنه میزدید.
- بعد از چند روز تا چند هفته (معمولاً کمتر از ۴–۶ هفته) کمکم فروکش کردند.
- بیشتر به صورت جوشهای سر سفید/سیاه یا پاپولهای کوچک بودند (نه التهاب شدید یا کیست عمیق).
احتمالاً با پدیده purging مواجه هستید یعنی پوست در حال «پاکسازی منافذ» و بیرون راندن ناخالصیهاست.
اما اگر جوشها شدید بودند، در مناطق جدید ظاهر شدند، خیلی دردناک یا چرکی بودند یا بعد از چند هفته بهبود نیافتند ممکن است نشانه التهاب، آسیب به سد پوستی یا واکنش نامناسب باشند. در این موارد بهتر است با متخصص پوست مشورت شود.
مزایا و ریسکهای لایهبرداری
مزایا: حذف سلولهای مرده و صافتر شدن پوست، بهبود بافت و شفافیت، کاهش خشکی یا تیرگی، کمک به جذب بهتر کرمها و سرمها، و احتمالاً کاهش جوشهای سطحی ناشی از انباشت سلول مرده.
ریسکها (در صورت انجام نادرست): التهاب، خشکی، حساسیت، قرمزی، جوش یا تشدید آکنه، احتمال زخم یا تغییر رنگ پوست (بخصوص در لایهبرداری عمیق) و آسیب به سد طبیعی پوست.
راهنمای مراقبت بعد از لایهبرداری برای کاهش ریسک جوش
- بعد از لایهبرداری از محصولات سبک، غیرکومدوژنیک (oil‑free / non‑comedogenic) و مرطوبکننده ملایم استفاده کنید.
- پوست را به آرامی (نه با لیف زبر) بشویید و از شستوشوی شدید یا سایش خودداری کنید.
- بین جلسات لایهبرداری فاصلهگذاری منطقی بدهید اجازه دهید پوست فرصت ترمیم داشته باشد.
- در روزهای نخست بعد از لایهبرداری از مواد تحریککننده (اسیدهای قوی، رتینوئید، اسکراب) پرهیز کنید.
- اگر پوست دچار التهاب شدید، قرمزی طولانی، سوزش یا جوش کیستی شد درمان را متوقف کرده و با متخصص پوست مشورت کنید.
توجه: «پاکسازی منافذ» یا purging معمولاً موقتی است. اما اگر نتایج غیرطبیعی بودند، نشانه این است که پوست توان ترمیم ندارد خصوصاً اگر لایهبرداری خیلی عمیق یا مکرر انجام شده باشد.
جمعبندی
لایهبرداری پوست اگر به درستی و با شناخت نوع پوست و حساسیتهای آن انجام شود میتواند به طراوت، شفافیت و سلامت پوست کمک کند. اما همان فرایند مفید گاهی با افزایش گردش سلولی و تغییرات در سد حفاظتی پوست ممکن است منجر به بروز جوش شود مخصوصاً در پوستهای مستعد آکنه. بنابراین مهم است که لایهبرداری با احتیاط، تعداد مناسب دفعات، محصولات مناسب و مراقبت پس از آن انجام شود. اگرچه گاهی جوش بعد از لایهبرداری «طبیعی» و موقت است، اما باید با دقت وضعیت پوست را پایش کرد و در صورت لزوم با متخصص پوست مشورت نمود./