آسیانیوز ایران؛ سرویس سیاسی:
منصور جهانی - «نیچیروان بارزانی» رئیس اقلیم کُردستان عراق، با «محمد کاظم آل صادق» سفیر ایران در عراق دیدار و گفتوگو کرد. «نیچیروان ادریس بارزانی» رئیس اقلیم کُردستان عراق، امروز دوشنبه 24 آذر ماه جاری (15 دسامبر 2025) در شهر اربیل از «محمد کاظم آل صادق» سفیر جمهوری اسلامی ایران در کشور عراق و هیٲت همراه، استقبال کرد و در دیداری روابط کشور ایران با عراق اقلیم کُردستان، وضعیت کلی عراق، روابط اربیل - بغداد و گفتگوهای فی مابین برای حل مشکلات را مورد بررسی و تبادل نظر قرار دادند. در ادامه این نشست، طرفین بر تقویت هر چه بیشتر و گسترش روابط اقلیم کُردستان و جمهوری اسلامی ایران بر اساس حسن همجواری و منافع مشترک بخصوص در حوزەهای اقتصادی و تجاری تٲکید کردند. وضعیت منطقه به طور کلی، اهمیت حفظ ٱرامش، برقراری ثبات و همچنین چند مسئله مهم مشترک، بخش دیگری از موضوعات این نشست دیپلماتیک بودند که «فوزی هریری» رئیس دیوان ریاست اقلیم کُردستان، «عبدالله آکرهیی» نمایندە آقای بارزانی در تهران، «شاکر حسین» مسئول روابط اقلیم کُردستان با ایران و «فرامرز اسدی» سرکنسول ایران در اربیل نیز حضور داشتند.
تحلیل ابعاد اقتصادی و تجاری همکاری و فرصتهای پیش رو
تأکید صریح طرفین بر حوزههای اقتصادی و تجاری، هسته اصلی این نشست را تشکیل میداد. این اولویت، نشان از خروج از روال گاه احساسی و سیاسی گذشته و ورود به عرصههای ملموس و سودآور برای مردم دو طرف دارد. فرصتهای همکاری اقتصادی بسیار گسترده است: افزایش مبادلات مرزی و استانداردسازی گمرکات، توسعه پروژههای مشترک انرژی (به ویژه در بخش برق و نفت)، سرمایهگذاری شرکتهای ایرانی در بخشهای ساختمان، کشاورزی و خدمات در اقلیم کردستان، و تسهیل گردشگری و تردد شهروندان. اقلیم کردستان به عنوان یک بازار مصرف و دروازه ورود به عراق، و ایران به عنوان یک قدرت اقتصادی و صنعتی منطقه، میتوانند مکمل یکدیگر باشند. چالش اصلی در این مسیر، ایجاد زیرساختهای بانکی و مالی مشترک برای تسهیل مبادلات، و همچنین هماهنگی با دولت مرکزی عراق در بغداد برای برخی توافقهای کلان است. موفقیت در این حوزه مستلزم تشکیل کمیتههای مشترک فنی و پیگیری مستمر است.
نقش این گفتوگو در ثبات امنیتی مناطق مرزی و مقابله با تهدیدات مشترک
ایران و اقلیم کردستان عراق دارای مرزهای طولانی مشترک هستند. ثبات و امنیت این مناطق برای هر دو طرف حیاتی است. گفتوگو در سطح بالا میتواند به هماهنگی بیشتر نیروهای مرزی، مبارزه مشترک با قاچاق و احتمالاً تبادل اطلاعات امنیتی درباره گروههای تهدیدکننده منجر شود. برای ایران، اطمینان از عدم فعالیت گروههای مخالف در خاک اقلیم کردستان، یک اولویت امنیتی است. برای مقامات اربیل نیز، تضمین حاکمیت و امنیت داخلی در برابر گروههای مسلح غیرقانونی اهمیت دارد. بنابراین، همکاری امنیتی میتواند بر اساس منافع متقابل شکل گیرد. این همکاری اگر عملیاتی شود، میتواند هزینههای امنیتی دو طرف را کاهش دهد، اعتمادسازی ایجاد کند و فضای مناسبی برای توسعه اقتصادی در مناطق مرزی محروم فراهم آورد. این محور احتمالاً به صورت غیرعلنی و در جلسات فنی دنبال خواهد شد.
تأثیر روابط تهران-اربیل بر معادلات داخلی عراق و رابطه اربیل-بغداد
اقلیم کردستان بخشی جداییناپذیر از کشور عراق است. بنابراین، هرگونه رابطه خارجی اربیل باید در چارچوب قوانین عراق و با در نظر گرفتن حساستهای بغداد صورت گیرد. در این نشست صراحتاً موضوع «روابط اربیل-بغداد» نیز مورد بحث قرار گرفت که نشاندهنده آگاهی دو طرف به این پیچیدگی است. تقویت روابط ایران با اقلیم کردستان، اگر با شفافیت و اطلاعرسانی به دولت مرکزی همراه باشد، میتواند به عنوان عاملی برای تنشزدایی در درون عراق عمل کند. ایران میتواند گاهی در نقش یک میانجی معتمد بین اربیل و بغداد در حل اختلافات (مانند مسائل مربوط به بودجه و نفت) ظاهر شود. با این حال، این رابطه یک خط قرمز برای بغداد محسوب میشود. اگر دولت مرکزی احساس کند که اربیل در حال استفاده از رابطه با تهران برای تحت فشار قرار دادن بغداد است، ممکن است واکنش تندی نشان دهد. بنابراین، دیپلماسی هوشمندانه تهران و اربیل باید به گونهای باشد که به وحدت و حاکمیت عراق احترام بگذارد.
جایگاه این دیپلماسی در سیاست خارجی کلی ایران و منطقه
این دیدار در چارچوب سیاست کلی ایران برای تعامل با همه اجزای عراق و همچنین عمق بخشیدن به روابط با همسایگان قابل تحلیل است. ایران به دنبال آن است که در عراق نفوذ پایدار و مبتنی بر منافع ملی خود را از طریق ارتباط با همه گروههای سیاسی و قومی حفظ کند. از نگاه منطقهای، تقویت رابطه با اربیل میتواند موازنهبخشی در برابر نفوذ برخی بازیگران رقیب در اقلیم کردستان باشد. همچنین، ثبات در شمال عراق به معنای کاهش کانونهای بحران در مرزهای غربی ایران است. این دیپلماسی نشان میدهد که ایران رویکردی عملگرا و منفعتمحور را در پیش گرفته است. به جای تمرکز صرف بر اختلافات یا گذشته، بر آینده و حوزههای مشترک همکاری تأکید میکند. این میتواند الگویی برای روابط ایران با دیگر مناطق خودمختار یا نیمهمستقل در همسایگی باشد.
چالشهای پیش رو و چشمانداز آینده روابط
با وجود همه نشانههای مثبت، چالشهایی بر سر راه تقویت روابط وجود دارد. سابقه تاریخی و حساسیتهای امنیتی هنوز میتواند به عنوان یک مانع در اعتمادسازی کامل عمل کند. تأثیر تحریمهای بینالمللی علیه ایران بر توانایی بانکها و شرکتهای ایرانی برای فعالیت در اقلیم کردستان نیز یک چالش عملی است. همچنین، تغییر دولتها و جابهجایی قدرت در تهران، بغداد یا اربیل میتواند اولویتها را تغییر دهد. بنابراین، نهادینه کردن روابط از طریق امضای تفاهمنامهها و توافقهای دوجانبه پایدار ضروری است. چشمانداز روابط در صورت مدیریت این چالشها میتواند بسیار روشن باشد. حرکت به سمت یک شراکت اقتصادی استراتژیک، بهبود همکاریهای امنیتی و مرزی، و ایفای نقش سازنده در ثبات داخلی عراق، از جمله دستاوردهای محتمل است. کلید موفقیت، تداوم گفتوگو، اجرای تعهدات و در نظر گرفتن منافع سه گانه تهران، اربیل و بغداد است. اگر این مثلث به تعادل برسد، کل منطقه از ثبات آن منتفع خواهد شد.