آسیانیوز ایران؛ سرویس اقتصادی:
تصور کنید اقتصاد یک کشور آنقدر ضعیف شود که رشدش به کمتر از ۱٪ برسد، تورم ماهانه سر به فلک بکشد و هر ماه هزاران شغل جدید از بین برود! این تصویر ترسناک، پیش‌بینی جدید صندوق بینالمللی پول از اقتصاد ایران در سال‌های ۱۴۰۴ و ۱۴۰۵ است. تازه‌ترین گزارش این نهاد بینالمللی نشان می‌دهد تحریم‌ها و سیاست‌های غلط اقتصادی چه ضربه مهلکی به بدنه اقتصاد ایران وارد کرده است.
توقف رشد اقتصاد ایران؛ در صورت ادامه تحریم‌ها
تازه‌ترین گزارش «چشم‌انداز اقتصادی جهان» نشان می‌دهد صندوق بینالمللی پول انتظار دارد نرخ رشد اقتصادی ایران در سال‌های ۱۴۰۴ و ۱۴۰۵ بسیار پایین‌تر و نرخ تورم بسیار بالاتر از پیش‌بینی‌های قبلی باشد. در این گزارش پیش‌بینی شده اقتصاد ایران امسال تنها سه‌دهم درصد رشد کند و نرخ رشد سال آینده خورشیدی هم یک و یک‌دهم درصد باشد. این در حالی است که در گزارش سه ماه پیش این نهاد، نرخ رشد امسال و سال آینده را به ترتیب ۳/۱ و ۲/۸ برآورد شده بود. صندوق بینالمللی پول در گزارش قبلی‌اش (ژانویه ۲۰۲۵) انتظار داشت نرخ تورم ایران امسال به کمتر از ۳۰ درصد برسد. ولی طبق گزارش جدید (آوریل ۲۰۲۵) نرخ تورم ایران در سال‌های ۱۴۰۴ و ۱۴۰۵ به ترتیب ۴۳/۳ و ۴۲/۵ درصد پیش‌بینی شده است.
تورم ۴۳٪ و بیکاری ۹.۵٪ در راه است
این برآوردها بیش از هر چیز نشان می‌دهد که به نتیجه نرسیدن مذاکرات با آمریکا و ادامه سیاست فشار حداکثری، چه ضربه سنگینی می‌تواند به اقتصاد ایران بزند. پیش‌بینی گزارش صندوق بینالمللی پول این است که در صورت ادامه تحریم‌ها، رشد اقتصاد ایران عملاً متوقف می‌شود، بیکاری گسترش می‌یابد و تورم به سطحی بحرانی بازمی‌گردد. در گزارش جدید پیش‌بینی شده که نرخ بیکاری در ایران هم از کمتر از هشت درصد به ۹/۵ درصد در سال ۱۴۰۴ و ۹/۲ درصد در سال ۱۴۰۵ افزایش یابد. برآورد قبلی این نهاد این بود که امسال نرخ بیکاری در ایران ۸/۴ درصد باشد. این پیش‌بینی‌ها بر اساس آمارها و داده‌هایی است که نهادهای رسمی از جمله وزارت اقتصاد و بانک مرکزی ایران در اختیار صندوق بینالمللی پول می‌گذارند و ارقام گزارش جدید احتمالاً پیش از آغاز مذاکرات ایران و آمریکا تهیه شده‌اند.
شوک به نرخ رشد اقتصاد
صندوق بینالمللی پول می‌گوید عدم اطمینان درباره سیاست‌های اقتصادی و تجاری، کار پیش‌بینی آینده اقتصاد جهانی را بسیار دشوار کرده است. این نهاد گفته تصمیم دونالد ترامپ بر وضع عوارض گمرکی روی واردات به آمریکا، تغییرات متعدد این تعرفه‌ها و اقدامات مقابله‌ای کشورهای دیگر از جمله آمریکا، یک «شوک منفی شدید» به نرخ رشد اقتصادی جهان می‌زند. کریستالینا جرجیوا، رئیس صندوق بینالمللی پول هفته پیش در آغاز نشست مشترک این نهاد و بانک جهانی گفته بود این شرایط، میزان عدم قطعیت درباره چشم‌انداز آینده و تلاطم بازارها به سطحی «فراتر از انتظار» رسانده است.
گزارش چشم‌انداز اقتصادی جهان نشان می‌دهد این نهاد بر اساس وضعیت موجود در تاریخ ۴ آوریل ۲۰۲۵ (پانزدهم فروردین ۱۴۰۴) انتظار دارد اقتصاد جهان در سال جاری میلادی ۲/۸ درصد رشد کند که این نرخ، نیم واحد-درصد پایین‌تر از پیش‌بینی سه ماه پیش این نهاد است. این گزارش می‌گوید نفس پیش‌بینی‌ناپذیری سیاست‌های اقتصادی دولت‌ها روی فعالیت‌های اقتصادی تأثیری منفی می‌گذارد. دونالد ترامپ رئیس‌جمهوری آمریکا ۹ آوریل اعلام کرد تعرفه واردات از همه کشورهای جهان به جز چین را برای ۹۰ روز به ۱۰ درصد کاهش می‌دهد. صندوق بینالمللی پول پیش‌بینی‌اش درباره نرخ رشد اقتصادی آمریکا و چین در سال ۲۰۲۵ را به ترتیب از ۲/۷ و ۴/۶ درصد به ۱/۸ و ۴ درصد کاهش داده است. این نهاد هشدار داده که بالا گرفتن جنگ تجاری، نه تنها چشم‌انداز رشد اقتصادی را در میان‌مدت و بلندمدت کاهش می‌دهد، بلکه تاب‌آوری اقتصاد جهان در برابر شوک‌های احتمالی آینده را هم تضعیف می‌کند.
قیمت جهانی طلا یک رکورد جدید دیگر ثبت کرد
پیش از انتشار پیش‌بینی‌های اقتصادی روز سه‌شنبه صندوق بینالمللی پول، قیمت جهانی طلا به بالاترین حد خود رسید و از مرز ۳۵۰۰ دلار در هر اونس عبور کرد. قیمت طلا دیروز نیز رکورد شکسته بود و در مقطعی از روز از ۳۴۳۰ دلار در هر اونس بالاتر رفته بود. کریستالینا جورجیوا، رئیس صندوق بینالمللی پول هفته گذشته گفت افزایش اخیر قیمت طلا عمدتا به دلیل عدم اطمینان و نوسانات بازار پس از تعرفه‌های دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا است. قرار است رهبران مالی این هفته برای برگزاری نشست‌های بهاری صندوق بینالمللی پول و بانک جهانی به واشنگتن بروند که احتمالا تحت تاثیر جنگ تجاری آقای ترامپ خواهد بود.
دلایل افزایش قیمت طلا
به گفته کارشناسان یکی از دلایل افزایش قیمت طلا آن است که سرمایه‌گذاران به دنبال محلی امن برای سرمایه‌هایشان هستند. در همین حال افزایش تنش بین دولت آمریکا با بانک مرکزی و نشانه‌های جدید از اینکه دولت آقای ترامپ در حال بررسی امکان برکناری جروم پاول، رئیس این بانک است باعث افزایش فشار بر دلار شده است. ارزش اوراق قرضه طولانی مدت دولت آمریکا هم روز گذشته افت کرد که باعث بالا رفتن نرخ بهره این اوراق شد.
تحلیل اقتصادی-سیاسی آسیانیوز ایران
۱. بحران بی‌سابقه اقتصادی (تحلیل اقتصادی)
• کاهش رشد اقتصادی به زیر ۱٪ نشان‌دهنده ورود اقتصاد ایران به فاز رکود تورمی است
• تورم ۴۳٪ یعنی قدرت خرید مردم هر سال به نصف کاهش می‌یابد
• افزایش بیکاری به ۹.۵٪ حاکی از ورشکستگی گسترده بنگاه‌های اقتصادی است
۲. نقش تحریم‌ها و سیاست‌های داخلی (تحلیل سیاسی)
• گزارش صندوق بینالمللی پول تأثیر مخرب تحریم‌های آمریکا را تأیید می‌کند
• اما سیاست‌های غلط داخلی نیز سهم قابل توجهی در این بحران دارد
• عدم تنوع اقتصادی و وابستگی به نفت باعث تشدید آسیب‌پذیری شده است
۳. تأثیرات اجتماعی بحران (تحلیل اجتماعی)
• کاهش شدید سطح زندگی مردم و گسترش فقر مطلق
• افزایش مهاجرت نیروهای متخصص و فرار مغزها
• خطر ناآرامی‌های اجتماعی ناشی از فشار اقتصادی
۴. چشم‌انداز آینده
• در صورت تداوم تحریم‌ها، اقتصاد ایران با خطر فروپاشی مواجه است
• نیاز فوری به اصلاحات ساختاری و تغییر سیاست‌های اقتصادی
• ضرورت تنوع بخشیدن به منابع درآمد و کاهش وابستگی به نفت
۵. درس‌های جهانی
• گزارش صندوق هشدار می‌دهد جنگ تجاری ترامپ اقتصاد جهانی را نیز تهدید می‌کند
• افزایش قیمت طلا به ۳۵۰۰ دلار نشان‌دهنده بی‌اعتمادی به بازارهای جهانی است
• جهان به سمت دوره‌ای از بی‌ثباتی اقتصادی پیش می‌رود
نتیجه‌گیری
گزارش صندوق بینالمللی پول زنگ خطر جدی برای اقتصاد ایران است. بدون تغییر در سیاست‌های داخلی و خارجی، ایران با عمیق‌ترین بحران اقتصادی چند دهه اخیر مواجه خواهد شد. این بحران نه تنها معیشت مردم را تحت تأثیر قرار می‌دهد، بلکه ثبات سیاسی و اجتماعی کشور را نیز تهدید می‌کند. آیا مسئولان ایرانی می‌توانند قبل از آنکه دیر شود، واکنش مناسبی نشان دهند؟!