انفجار صادرات پسته ایران با محبوبیت "شکلات دبی"

آسیانیوز ایران؛ سرویس اقتصادی:

تقاضای جهانی برای پسته به اوج رسید؛ صادرات ایران 3 برابر شد!

 پسته ایرانی بار دیگر در مرکز توجه جهانیان قرار گرفته است! با محبوبیت بی‌سابقه "شکلات دبی" که در شبکه‌های اجتماعی به پدیده‌ای جهانی تبدیل شده، تقاضا برای پسته به شدت افزایش یافته و صادرات ایران در شش ماه اخیر 200 درصد رشد داشته است. اما آیا این موج جدید می‌تواند جایگاه ازدست‌رفته ایران را به عنوان بزرگ‌ترین صادرکننده پسته جهان بازگرداند؟

آیا این فرصت طلایی برای بازگشت به جایگاه اول جهانی کافی است؟

با رواج «شکلات دبی» مصرف پسته در جهان به‌شدت افزایش یافته است. پسته آمریکا دیگر جوابگوی تقاضای بازار نیست و در این شرایط، صادرات پسته ایران که در سال‌های گذشته مدام اخبار برگشت خوردن محموله‌های آن منتشر می‌شد، ناگهان دو برابر شد. آمارهای منتشر شده از سوی انجمن پسته ایران نشان می‌دهد که در اسفندماه سال ۱۴۰۳، در مجموع ۱۵ هزار و ۵۷۵ تن پسته صادر شده است، این رقم در پایان دوره شش ماهه منتهی به اسفند ماه، برابر ۱۲۰ هزار و ۶۱۰ تن بود. این آمار نشان می‌دهد صادرات پسته ایران در دوره شش ماهه نسبت به زمان مشابه در سال ۱۴۰۲، که صادرات ایران ۶۷ هزار و ۲۲۹ تن بود، دوبرابر و نسبت به شش ماه منتهی به اسفند ماه ۱۴۰۱ که صادرات پسته ایران ۳۷ هزار و ۱۰۰ تن بود، تقریبا سه برابر شده است. «شکلات دبی» پدیده‌ای جدید است که با کمک شبکه‌های اجتماعی و برندسازی قدرتمند در سال گذشته محبوبیت بالایی پیدا کرده است. در این محصول از حجم بالایی پسته استفاده می‌شود و همین امر تقاضا برای پسته را در جهان افزایش داده است.

صادرات پسته به دبی در شش ماه، دو برابر ۱۲ ماه سال قبل

فایننشال تایمز، در گزارشی که ۲۹ فروردین‌ماه منتشر کرد، به افزایش جهانی قیمت پسته اشاره کرد و به نقل از آمار گمرک جمهوری اسلامی نوشت که صادرات پسته ایران به امارات متحده عربی، در شش ماه منتهی به ماه میلادی مارس ۲۰۲۵ ( اسفند ماه ۱۴۰۳) نسبت به کل ۱۲ ماه قبل از آن، ۴۰ درصد افزایش داشته است. ایران، اکنون پس از آمریکا، دومین تولیدکننده بزرگ پسته در جهان است، اما در سال‌های نه چندان دور، اولین صادرکننده پسته در جهان به شمار می‌رفت. در سال‌های اخیر، صادرات پسته ایرانی به‌شدت کاهش یافته بود.

چطور تولید و صادرات ایران سقوط کرد؟

تا سال ۱۳۸۶، صادرات پسته ایران به‌مراتب بیش از آمریکا بود. این اختلاف گاه دو تا سه برابر بود؛ برای نمونه در سال ۱۳۸۲، در مقابل ۵۴ هزار تن پسته صادراتی آمریکا، ایران ۱۷۳ هزار تن صادرات داشت، یعنی چیزی بیش از سه برابر صادرات آمریکا. این نسبت از آن زمان به بعد، سال به سال به نفع آمریکا تغییر کرد تا جایی که در سال ۱۴۰۲ در مقابل ۶۷۷ هزار تن صادرات پسته آمریکایی، صادرات پسته ایران تنها ۱۶۸ هزار تن بود. عدم بهره‌مندی ایران از تکنولوژی‌های به‌روز سبب شده تا بخش‌های بزرگی از پسته صادراتی ایران در سال‌های اخیر به‌دلیل وجود سم آفلاتوکسین در محصولات ایرانی برگشت بخورند.

از دست رفتن اعتبار پسته ایرانی

تکرار این برگشت خوردن‌ها، پسته ایران را در بازار جهانی بدنام کرد، تا جایی که در سال زراعی ۱۴۰۳-۱۴۰۴، ایران که روزی بزرگ‌ترین تولیدکننده و صادرکننده پسته بود، سهمش از کل پسته تولیدی جهان ۲۱ درصد کاهش یافت. در مقابل سهم آمریکا به ۴۶ درصد رسید و ترکیه نیز سهم خود در تولید پسته جهان را به ۳۰ درصد رساند. به این ترتیب، ایران دیگر حتی دومین تولید کننده پسته هم نیست و در رتبه سوم قرار گرفته است. از سوی دیگر، ایران به‌دلیل نبود برندسازی مناسب، پسته خود را به صورت فله صادر می‌کند. این صادرات فله‌ای در کشورهای دیگر بسته‌بندی و با برندهای دیگر عرضه می‌شود. طبق آمارهای انجمن پسته ایران، در سال ۱۴۰۳، تقریبا یک چهارم پسته صادراتی ایرانی به کشورهایی که در آن صادرات مجدد انجام می‌شود، صادر شده است.

خودروسازان در بازار پسته

تحلیل عمیق و نکات کلیدی

چرا صادرات پسته ایران ناگهان افزایش یافته؟

• محبوبیت "شکلات دبی": این محصول که در آن از مقدار زیادی پسته استفاده می‌شود، تقاضای جهانی را به شدت افزایش داده است.

• کاهش تولید آمریکا: تولیدکنندگان آمریکایی دیگر نمی‌توانند پاسخگوی تقاضای بازار باشند.

• افزایش قیمت جهانی: گزارش فایننشال تایمز نشان می‌دهد قیمت پسته در بازارهای جهانی رو به افزایش است.

چالش‌های پیش روی پسته ایرانی

• مشکل آفلاتوکسین: سم آفلاتوکسین در پسته ایرانی باعث برگشت خوردن محموله‌ها از بازارهای جهانی شده است.

• صادرات فله‌ای: ایران هنوز نتوانسته برندسازی کند و پسته را به صورت فرآوری‌شده و با بسته‌بندی مناسب صادر نماید.

• رقابت با آمریکا و ترکیه: آمریکا با 46% و ترکیه با 30% سهم بازار، ایران را به رتبه سوم تنزل داده‌اند.

نقش خودروسازان در صادرات پسته

• خودروسازان برای تأمین ارز مورد نیاز خود، به صادرات پسته روی آورده‌اند.

• عرضه ارزان‌تر پسته توسط خودروسازان، به ضرر صادرکنندگان سنتی تمام شده است.

• تفاهم‌نامه اخیر: انجمن پسته توافق کرده در ازای خروج خودروسازان از این بازار، ارز حاصل از صادرات را در اختیار آنان قرار دهد.

آینده صادرات پسته ایران

• اگر ایران بتواند مشکل کیفیت (آفلاتوکسین) را حل کند، می‌تواند از این فرصت طلایی استفاده نماید.

• برندسازی و عرضه محصولات با ارزش افزوده (مانند شکلات پسته‌ای) می‌تواند سودآوری را افزایش دهد.

• هماهنگی بیشتر بین دولت، تولیدکنندگان و صادرکنندگان برای جلوگیری از رقابت داخلی مخرب ضروری است.

جمع‌بندی

روند فعلی نشان می‌دهد که پسته ایرانی هنوز ظرفیت بازگشت به جایگاه اول جهانی را دارد، اما این امر مستلزم سرمایه‌گذاری در تکنولوژی فرآوری، کنترل کیفیت و برندسازی است. اگر ایران از این فرصت استفاده نکند، ممکن است با کاهش دوباره تقاضا، بار دیگر سهم بازار خود را از دست بدهد.

نظر شما چیست؟ آیا ایران می‌تواند دوباره به اوج صادرات پسته بازگردد؟!