آسیانیوز ایران؛ سرویس اجتماعی:
یک ویدیوی عجیب این روزها در فضای مجازی ایرانیان دست به دست میشود؛ تصاویری از دستگیری یک "مرد غارنشین" در استان کهگیلویه و بویراحمد که ادعا میشود باعث ترس و وحشت روستاییان شده است. اما بررسی دقیقتر این کلیپ، حقایق جالبتری را آشکار میکند که نشان میدهد با یک تولید اینترنتی برای سرگرمی طرف هستیم، نه یک گزارش واقعی!
وبسایت اول فارس نوشته:
«به نظر میرسد این مرد غارنشین مشکلاتی را برای ساکنان و خانوارهای روستایی و عشایری در محل ایجاد کرده یا باعث ترس و وحشت آنها شده است. در فضای مجازی گفته می شود این حادثه در یکی از مناطق استان کهگیلویه و بویراحمد روی داده است اما این رسانه نمی تواند بدون اظهار نظر مقامات رسمی ، این موضوع را تایید یا رد نماید.گویش این افراد شباهت زیادی به مناطق لُری گرمسیری این استان دارد».
در نسخه منتشر شده در وبسات اولفارس که کیفیت بالاتری دارد کلمه Bigfoot به وضوح در بالا و سمت چپ ویدیو دیده میشود. جستجو برای یافتن اکانت یا کانالی در شبکههای اجتماعی با این نام ما را به یک کانال یوتیوب به همین نام میرساند. پربازدیدترین ویدیوی این کانال همین کلیپ بازداشت مرد غارنشین به دست پلیس است. در توضیحات این کانال آمده که زندگی عشایر ایران را به تصویر میکشد و «وارد دنیای ترسناک زندگی عشایری در مناظر سخت و صعبالعبور ایران شوید، جایی که مشاهدهی موجود مرموز بیگفوت و دیگر موجودات وحشتناک، به واقعیتی ترسناک تبدیل شده است».
ویدیوهای این کانال با بازیگران ثابت و به وضوح کارگردانی شده و ساختگی است و نه مستند. پاگنده یا بیگفوت (Bigfoot) یک موجودی افسانهای است که منشا افسانه آن در مناطق کوهستانی و جنگلی، بهویژه در آمریکای شمالی است. این موجود معمولاً بهصورت یک موجود عظیمالجثه، پوشیده از مو، شبیه به انسان اما بسیار بزرگتر توصیف میشود. هیچ مدرک علمی برای اثبات وجود پاگنده وجود ندارد. ویدیوهای این کانال هم ملهم از این موجود افسانهای است و کلیپهای مشابه متعددی با همین موضوع و در قالب داستانهای مرد غارنشین منتشر کرده است.
علاوه بر این دقت در جزئیاتی مانند اسلحه سربازان که اسلحه شکاری است و یا کفشهای آنان که کتانی به پا دارند و مواردی از این دست به وضوح نشان میدهد که این کلیپ ساختگی و برای سرگرمی است.
تحلیل اجتماعی-رسانهای آسیانیوز ایران
۱. شکار کلیک با افسانههای مدرن
این ویدیو نمونه بارزی از محتوای "شکار کلیک" است که با استفاده از عناصر ترس و اسرار برای جذب مخاطب تولید شده. سازندگان با الهام از افسانه بیگفوت که در فرهنگ عامه غرب ریشه دارد، نسخه ایرانیشده آن را برای مخاطبان داخلی ساختهاند.
۲. نشانههای واضح ساختگی بودن
-
وجود لوگوی "Bigfoot" در ویدیو
-
استفاده از اسلحههای شکاری غیرنظامی توسط "سربازان"
-
پوشش نامتناسب بازیگران (کفش کتانی)
-
کیفیت بالای تصویربرداری در شرایطی که ادعا میشود تصاویر واقعی هستند
-
وجود کانال یوتیوب با محتوای مشابه
۳. چرا مردم باور میکنند؟
-
علاقه ذاتی انسان به اسرار و ناشناختهها
-
ضعف سواد رسانهای در تشخیص محتوای ساختگی
-
جذابیت داستانهای ماوراءالطبیعه در فرهنگ عامه
-
سرعت بالای انتشار در فضای مجازی بدون راستیآزمایی
۴. خطرات چنین محتوایی
-
ایجاد ترس و نگرانی بیدلیل در مناطق روستایی
-
هدررفت منابع امنیتی برای بررسی شایعات
-
تخریب اعتماد عمومی به رسانهها
-
گسترش فرهنگ شایعهپراکنی
۵. درسهایی برای کاربران فضای مجازی
-
همیشه منبع محتوا را بررسی کنید
-
به دنبال نشانههای ساختگی بودن ویدیوها باشید
-
قبل از اشتراکگذاری، راستیآزمایی کنید
-
به محتوای غیررسمی با دیده تردید نگاه کنید
-
تفاوت بین سرگرمی و واقعیت را درک کنید
۶. واکنش مسئولانه رسانهها
برخورد وبسایت اول فارس که از تایید یا رد خبر خودداری کرده، نمونه خوبی از مسئولیتپذیری رسانهای است. این رویکرد باید الگوی دیگر رسانهها قرار گیرد.
نتیجهگیری
ماجرای مرد غارنشین کهگیلویه بار دیگر اهمیت سواد رسانهای و تفکر انتقادی در عصر دیجیتال را به ما یادآوری میکند. در دنیایی که مرز بین واقعیت و خیال روزبهروز کمرنگتر میشود، وظیفه هر کاربر فضای مجازی است که پیش از باور یا انتشار هر محتوایی، با دقت و تامل آن را بررسی کند. به جای ترسیدن از چنین محتواهایی، بهتر است از آنها به عنوان فرصتی برای افزایش آگاهی رسانهای خود و اطرافیانمان استفاده کنیم