حمله موشکی هند به پاکستان

لشکر طیبه مرگ‌بار‌ترین گروه تروریستی است که به کمک سازمان اطلاعات نظامی پاکستان در سال ۱۹۸۹ در افغانستان تشکیل شد و از سال ۱۹۹۰ عملیات‌هایش را در خاک هند آغاز کرد. سیاست مداران آمریکایی مساله لشکر طیبه را مشکل هند می‌دانستند اما این گروه در ۲۶ نوامبر سال ۲۰۰۸ به بندر بمبئی حمله کرده که این حمله ۴ روز طول کشید و ۱۶۶ نفر به قتل رسیدند  و پس از آن بود که لشکر طیبه  به عنوان گروه تروریستی بین‌المللی شناخته شد. حمله به بمبئی اولین حمله این گروه تروریستی بود که در آن شهروندان غیرهندی نیز از جمله چند آمریکایی و اسرائیلی کشته شدند. با افشای همدستی شهروندی آمریکایی با اصلیتی پاکستانی به نام کولمن هدلی با لشکر طیبه برای حمله به بمبئی و رابطه‌اش با یکی از سران القاعده به نام الیاس کشمیری، برخی مقامات آمریکایی بر این باور شدند که دیر نباشد که لشکر طیبه، حمله‌ای را در خاک آمریکا آغاز کند. به تفسیر اندیشمندان امنیت آسیای جنوبی،‌ منازعات بی‌پایان پاکستان با هندوستان بر سر کشمیر و بیم از مداخله‌های هندوستان، علت حمایت پاکستان از لشکر طیبه و دیگر گرو‌های مسلح می‌باشد. فقدان گزینه‌های نظامی، دیپلماتیک و سیاسی برای پایان دادن به رقابت امنیتی با هند، پاکستان را بر این داشت تا با پرورش و تشکیل رشته‌ای از گروه‌های نیابتی، در خاک افغانستان و هند عملیات‌های مسلحانه انجام داده و اینگونه امنیت اسلام‌آباد را تامین کند. بنابراین برای کنار گذاشتن استراتژی پاکستان در حمایت از گروه‌های نیابتی اسلامگرا، اهمیت حل نزاع بین این دو کشور نمود پیدا می‌کند. حتی به گفته برخی، زمانی افغانستان به حالتی پایدار دست پیدا می‌کند که منازعه کشمیر پایان یابد.

متاسفانه این توجیه پاکستان در حمایت از گروه‌های نظامی به صورت خطرناکی ناقص است زیرا که اهمیت داخلی گروه‌های نظامی را نادیده می‌گیرد. لشکر طیبه با رویارویی با دیگر گروه‌های نظامی که دولت و شهروندان را مورد حمله قرار می‌دهند، نقش مهمی را در داخل پاکستان ایفا می‌کند. همچنین گفته می‌شود که مرگ بن‌لادن و ضعیف شدن القاعده تاثیر ناچیزی بر لشکر طیبه خواهد گذاشت زیرا مدارکی که این گروه را با القاعده مرتبط می‌سازد، محکم و قابل اتکا نیستند. یک مفهوم این مساله این است که پایان نزاع بین این دو کشور باعث نمی‌شود تا پاکستان لشکر طیبه و دیگر گروه‌ها را کنار بگذارد. ایالات متحده به غیر از تهیه استراتژی های کاهش خطر و تلاش برای تاثیرگذاری در پاکستان،‌ کار دیگری نمی‌تواند در این زمینه انجام دهد.

ریشه ها و اهداف لشکر طیبه

لشکر طیبه به‌عنوان شاخه نظامی مرکز دعوت الارشاد ظهور پیدا کرد. این مرکز توسط حافظ محمد سعید و ظفر اقبال و به کمک سازمان اطلاعات نظامی پاکستان تاسیس شد. عبدالله اعظم یکی از همکاران نزدیک بن‌لادن که وابسته به دانشگاه اسلامی بین‌المللی اسلام آباد و مکتب الخدمات بود با مرکز دعوت الارشاد همکاری داشت. این مرکز همچنین در جنگ افغانستان از مجاهدین حمایت می‌کرد و به همین منظور برای آموزش آنها کمپ تمرینی برپا کرده بود. به گفته مریم ابوالذهب، کمپ تمرینی آنها همواره از کمپ جنگجوهای دیوبندی همچون حرکت الجهاد الاسلامی و حرکت المجاهدین جدا بود. این مساله باعث شد تا برخی تحلیلگران بر این باور باشند که لشکر طیبه با القاعده، رابطه سازمانی و محکمی نداشته است.

با خروج شوروی از افغانستان، مرکز دعوت الارشاد به همراه لشکر طیبه، شاخه نظامی اش، تمرکز خود را بر کشمیر قرار داده و اولین حمله کماندویی خود را در سال ۱۹۹۰ انجام دادند و در دهه ۱۹۹۰ عملیات‌های لشکر طیبه به کشمیر محدود شد. در سال ۲۰۰۱ خودش را تجدید سازمان کرد و در همین سال آمریکا این گروه را به عنوان سازمانی تروریستی خارجی اعلام نمود. در پاسخ، حافظ سعید، رهبر لشکر طیبه اعلام کرد که این گروه به دو سازمان تقسیم شده: بخش نظامی به فرماندهی مولانا رحمن لخوی و سازمان حمایتی بزرگی به نام جماعت الدعوه که از طریق آن توانستند دارایی‌های مالی و پرسنل خود را جا‌به‌جا کنند. ساختمان ها و مراکزی که در اختیار لشکر طیبه بود به عنوان دارایی‌های جماعت الدعوه طبقه بندی شدند و البته که نیروهای نظامی از دارایی های جماعت الدعوه برای انجام فعالیت های خود استفاده می‌نمودند. با این ساختار، سازمان توانست تا جنگجویانش را حفظ و از طریق ارائه خدمات اجتماعی، سرباز‌گیری کند و مکتب و فلسفه منحصر به خودش را ترویج دهد.

لشکر طیبه برای رسیدن به هدف دوگانه آموزش جنگ‌جو ها و تغییر مذهب پاکستانی‌ها به سنت اسلامی اهل الحدیث، زیرساخت‌های آموزشی بسیاری را در پاکستان ایجاد کرد و دفاتر خود را در بیشتر شهر‌های مهم پاکستان برقرار نموده و از طریق این دفاتر، سربازگیری کرده و وجوهات را دریافت می‌نمایند. در کنار این دفاتر عمومی، آنها در سراسر پاکستان کمپ های آموزشی نظامی مخفیانه دارند و حافظ سعید، امیر سازمان است. سرباز‌ها معمولا از مرکز و جنوب پنجاب به این سازمان اضافه می‌شوند که نمایانگر ماهیت پنجابی این سازمان و قرار‌گیری زیرساخت اصلی سازمان در پنجاب است. برخی سربازان دیگر نیز از افغانستان و مناطق پشتون‌نشین پاکستان به آنها ملحق می‌شوند. تعداد جنگجویان این سازمان مشخص نیست با این حال وزارت خارجه آمریکا اعضای این سازمان را چندین هزار نفر در پاکستان، کشمیر تحت اداره پاکستان، جامو و کشمیر و دره کشمیر تخمین زده است.

با بررسی ادبیات لشکر طیبه مشخص می‌شود که آنها این تعهد را دارند تا هندوها، یهودیان و دیگر کافران خارج از پاکستان را از بین ببرند. آنها روش کار مرسومی در بین خود دارند که به اشتباه از آن با عنوان عملیات خودکشی تعبیر می‌شود. آنها تنها به قصد خودکشی وارد عمل نمی‌شوند بلکه عملیات فدائیان این سازمان همانند عملیات‌های با خطر بسیار زیاد است که کماندو‌های آموزش دیده در این عملیات‌های سهمگین و خطرناک،  امکان کشته شدن دارند. اگر‌چه شهادت، هدف نهایی مامورین عملیات است اما سعی ‌می‌کنند پیش از آنکه توسط دشمن از پا در‌بیایند، تلفات بیشتری از آنها بگیرند.

بر‌خلاف آنچه تصور می‌شود عمدتا سربازگیری این گروه از مدارس موجود در پاکستان انجام نمی‌گیرد. به طور کلی افرادی که به این گروه ملحق می‌شوند یا نوجوان بوده و یا در ابتدای ۲۰ سالگی هستند و نسبت به افراد دیگر گروه‌ها و به صورت کلی نسبت به دیگر پاکستانی‌ها تحصیلات بالاتری دارند. اکثریت‌شان دوره دبیرستان را با نمره‌های خوب به پایان رسانده و بعضی‌شان برای رفتن به دانشگاه اقدام کرده‌ اند. از اواخر دهه ۱۹۹۰، لشکر طیبه توسعه دسترسی عملیاتی‌اش را در خاک هندوستان ادامه داد و در همین راستا موفق شد که از شهروندان هندی نیز سربازگیری کرده که به عنوان محاهدین هندی شناخته می‌شوند.

نکته قابل توجه این که ریشه اعتقادی لشکر طیبه، مکتب اهل الحدیث می‌باشد اما عمدتا از پیروان این مکتب سرباز‌گیری نمی‌کند. دو دلیل برای این مساله وجود دارد. اولا این که علمای اهل حدیث جهاد خشونت‌آمیز را نپذیرفتند و در ثانی اهل الحدیث در پاکستان در اقلیت می‌باشند و شاید تنها در حدود ده درصد جمعیت ۱۸۰ میلیونی پاکستان را تشکیل می‌دهند. در واقع لشکر طیبه افراد خود را از دیوبندی ها و پیروان بریلوی جذب می‌کند.

لشکر طیبه در میان دیگر گروه‌های مسلح

لشکر طیبه به هیچ وجه تنها گروه فعال در پاکستان نیست بلکه گروه‌های مسلح دیگری نیز در این کشور مشغول به فعالیت هستند که می‌توان آنها را بر اساس ویژگی‌های مختلفی که دارند، دسته بندی کرد از جمله بیعت با فرقه‌‌ها و جنبش‌های اسلامی مختلف (مانند اهل الحدیث، جماعت الاسلامی و غیره)، محدوده فعالیت و عملیات (پاکستان، افغانستان و هند)، پیشینه قومی اعضا (عرب، آسیای مرکزی، پاکستان و زیر‌گرو‌های مرتبط) و اهداف (سرنگونی دولت پاکستان، تصرف کشمیر، حمایت از طالبان افغانستان).

جیش محمد چیست؟!

جیش محمد (به اختصار JeM) گروهی اسلام‌گرا و شبه‌نظامی است که به دنبال جدا کردن کشمیر از هند از راه مبارزه مسلحانه است. این گروه در ۳۱ ژانویه ۲۰۰۰ توسط مولانا مسعود اظهر در کراچی به وجود آمد. مسعود اظهر از مبارزان کشمیری وابسته به حرکه المجاهدین بود.

هدف و رویکردهای جیش محمد 

وی رویکرد ضد هندی و ضد آمریکایی دارد و سال های زیادی در زندان هیا هند به سر برد، تا این که در ماجرای هواپیماربایی هم قطارانش در قندهار افغانستان، در تبادل با مسافران هندی آزاد شد.

رویکرد برون مرزی

جیش محمد جریانی با رویکرد برون مرزی است که در مقایسه با سایر گروههای تروریستی فعال در جامو و کشمیر یک گروه تروریستی نسبتا جدید است و ارتباط تنگاتنگی با لشکر طیبه دارد. این گروه معتقد به استقلال کشمیر و تضعیف قدرت هند است. مولانا مسعود اظهر در حضور طرفداران خود در پاکستان اعلام نمود: « من در راستای انجام وظیفه به اینجا آمده ام که بگویم تا زمانی که هند و آمریکا را نابود نکرده ایم مسلمانان نباید در وضعیت صلح و آرامش بمانند».

محل استقرار

مقر اصلی جیش محمد در کشمیر واقع شده است. جیش محمد از سکوت و سازش ضمنی دولت پاکستان با هند بر سر کشمیر ناراضی است و به تقابل نظامی علیه آن متمایل شده و لذا روابطی نزدیک با گروه های افراط گرا مانند لشکر جهنگوی و سپاه صحابه برقرار کرده است.
این گروه تا کنون برای جداسازی کشمیر از هندوستان، چندین حمله خصوصاً در استان جامو و کشمیر انجام داده است. گفته می شود این گروه از طریق مدارس مذهبی کراچی به ویژه مدرسه بنیوری، ارتباطی نزدیک با القاعده برقرار کرده است.

منع فعالیت در پاکستان

فعالیت این سازمان از سال ۲۰۰۲ در پاکستان غیرقانونی و ممنوع اعلام شده است، با این همه، این سازمان هنوز هم تعدادی مرکز را در این کشور اداره می‌کند. مسعود اظهر بنیانگذار گروه تکفیری جیش محمد، نخست فعالیت خود را زیر پرچم حرکة الانصار طالبان در افغانستان آغاز کرد. وی پس از خروج روسیه از افغانستان به کشمیر کوچ کرد و در سال 93 میلادی به دست نیروهای امنیتی هند دستگیر و روانه زندان شد. طرفداران و مجاهدین مسعود اظهر طی فعالیت هایی همچون ربودن توریست های خارجی از دهلی نو و سرینگر، خواستار آزادی مسعود اظهر شدند. پس از آن حرکة الانصار طالبان نیز با انجام عملیات ربودن هواپیمای مسافربری هند در سال 1999 میلادی، در قبال آزادی مسافران، خواهان آزادی مسعود اظهر شد.

مسعود اظهر آزاد و پس از مدتی به عنوان مهمان طالبان، به پاکستان بازگشته و در سخنرانی های خود، شروع به تهدید کردن هند کرده و گروه جیش محمد را تشکیل داد. پس از آن جیش محمد با حمله به پارلمان هند در سال 2001 میلادی در دهلی نو، آن را هدف قرار داد؛ که این امر موجب وارد شدن فشارهای خارجی بر دولت پاکستان و قرار دادن نام این گروهک در لیست تکفیری از سوی پاکستان در سال 2002 شد.

باوجود این که این گروهک از سوی دولت پاکستان در لیست تکفیری قرار گرفت، همچنان به فعالیت های تکفیری و جلسات بزرگ خود ادامه داد. این گروهک بدون سرزنش و یا محکومیت از سوی دولت پاکستان، به طور آزادانه به فعالیت های خود ادامه داد.
گروه به دلیل فشارهای خارجی و دلایل دیگر، نام خود را از جیش محمد به لشکر طیبه تغییر، و بدون تغییر دادن اهداف خود، به فعالیت هایش ادامه داد. حافظ سعید بنیانگذار لشکر طیبه است. نام این گروهک نیز در سال 2002 میلادی مقارن با دولت پرویز مشرف، توسط آمریکا در لیست تروریسم درج شد. به دلیل فشارهای خارجی، دولت پاکستان علیه این گروهک بالاجبار تحریم هایی را اعمال کرد. گروهک جیش محمد، مجددا نام گروه را از لشکر طیبه به جماعت الدعوه تغییر و به فعالیت های خود ادامه داد. گروهک حافظ سعید به طور آزادانه در پاکستان جلسه هایی را برگزار و با انتشار تفکرات سلفی تکفیری خود از مخالفت با اسرائیل ، آمریکا و هند خبر داد . دولت پاکستان در سال 2006 میلادی به دلیل افزایش فعالیت های جماعت الدعوه و نگرانی های موجود در این رابطه، حافظ سعید را دستگیر و پس از مدتی کوتاه آزاد کرد.
درسال 2008 میلادی پس از حمله تروریستی در دهلی نو، هند اتهام حمله را به حافظ سعید نسبت داد که باعث گسترش فشارهای خارجی بر پاکستان و دستگیری کوتاه مدت حافظ سعید شد. دولت حافظ سعید را به دلیل عدم دستیابی به مدارک و اسناد معتبر در زمینه انجام حمله توسط حافظ سعید، وی را پس از 6 ماه آزاد کرد.