آسیانیوز ایران؛ سرویس سیاسی:
چند روز مانده به جلسه رای اعتماد مدنی زاده، نمایندگان تندروی مجلس پای فرزند او را به ماجرا باز کردهاند. ظاهرا پسر مدنی زاده در زمان تحصیل پدرش در آمریکا متولد شده و دارای تابعیت این کشور است. در شرایطی که اقتصاد ایران به دلیل تحریمها یکی از بحرانیترین دورههای خود را میگذراند، یکی از کلیدیترین وزارتخانههای کشور همچنان بدون وزیر است. سه ماه پس از استیضاح همتی، نام علی مدنیزاده به عنوان گزینه پیشنهادی مسعود پزشکیان برای تصدی این وزارتخانه مطرح شده است. با این حال، مشکلات جدیدی بر سر راه معرفی او به مجلس قرار گرفته است. مدنیزاده، چهرهای علمی با سابقه تحصیلی در دانشگاههای معتبری مانند شیکاگو و استنفورد است که صاحب مدالهای جهانی در المپیاد ریاضی هم شده است. در نگاه اول، مدنی زاده گزینهای جذاب برای وزارت اقتصاد به نظر میرسد. اما مسیر او برای این وزارت خانه هموار نیست.
سایت تابناک به نقل از یکی از اعضای کمیسیون اقتصادی مجلس که نخواست نامش فاش شود، نوشته «طبق اطلاعاتی که به کمیسیون اقتصادی مجلس رسیده است، استعلام آقای مدنیزاده به دلیل تولد فرزندشان در آمریکا، پاسخ منفی گرفته است. به همین دلیل، به نظر میرسد دولت فعلاً از معرفی ایشان منصرف شده است.» پیش از این هم اخبار غیررسمی حاکی از آن بود که حل و فصل نشدن «یک مورد» در پرونده استعلامی مدنیزاده از سوی مراجع ذیصلاح، دلیل اصلی دولت برای تاخیر در معرفی او به مجلس بوده است.
قانونی برای تسویه حساب سیاسی و باج گیری؟
به گزارش رویداد۲۴ قانون «نحوه انتصاب اشخاص در مشاغل حساس» که در دوره ابراهیم رئیسی در سال ۱۴۰۱ به تصویب مجلس رسیده، صراحتاً اعلام کرده که «انتصاب کسانی که خود، فرزندان یا همسر ایشان تابعیت مضاعف دارند»، در مشاغل و پستهای حساس را ممنوع است. این قانون، که پیشتر در مورد محمدجواد ظریف نیز اعمال شده بود، اکنون به مانعی برای مدنیزاده تبدیل شده است. محمدجواد ظریف در نهایت مقهور فشار گروههای تندرویی شد که دقیقا با استناد به این قانون قصد حذف ظریف از دولت پزشکیان را داشتند. به نظر میرسد سرنوشت مشابهی در انتظار مدنی زاده است.
ماجرای دختر آمریکایی مدنی زاده چیست؟
ظاهراً مدنی زاده دختری ۱۲ ساله با تابعیت کشور آمریکا دارد. نحوه دریافت این تابعیت، از نوع قهری، به علت تولد او در خاک آمریکاست. سیدعلی مدنیزاده، اقتصاددان و رئیس دانشکده مدیریت و اقتصاد دانشگاه صنعتی شریف، س از اتمام تحصیلات در رشته مهندسی برق در ایران، برای ادامه تحصیل به ایالات متحده آمریکا رفته و در آمریکا، ابتدا مدرک کارشناسی ارشد در رشته ریاضیات محاسباتی از دانشگاه استنفورد و سپس مدرک کارشناسی ارشد و دکتری از دانشگاه شیکاگو دریافت کرده است. مدنیزاده در سال ۱۳۹۲ به ایران بازگشته و از آن زمان تاکنون در دانشگاه صنعتی شریف مشغول به تدریس و پژوهش در حوزه اقتصاد بوده است. مدت زمان اقامت مدنیزاده در آمریکا،مشخص نیست با این حال، با توجه به روند تحصیلی او، میتوان تخمین زد که این مدت چیزی حدود ۸ تا ۱۰ سال بوده است.
تولد دختر مدنی زاده در آمریکا
مدنی زاده پیشتر در گفتوگو با خبرگزاری فارس درباره تولد دخترش در آمریکا توضیحاتی ارائه کرده است. او گفته «دخترش در زمان دفاع وی از تز دکتری» در آمریکا متولد شده و به همین دلیل هم تابعیت این کشور به او اعطا شده است. مدنی زاده گفته: «موضوع تابعیت فرزند بنده از همان ابتدا توسط مراجع ذیربط بررسی و تأیید شده و هیچ مغایرت قانونی وجود نداشته است. دخترم دو روز پس از دفاع دکترای در خارج از کشور متولد شد و حدود دو ماه بعد نیز به ایران بازگشتیم. به دلیل قانون خاک در کشور محل تولد، به فرزندم حق تابعیت داده شده که یک فرآیند قهری و غیرقابل اجتناب است و نه از جانب ما خواسته شده، و نه از سوی او قابل لغو در سنین پایین است.»
اما منظور او از غیرقابل لغو بودن تابعیت دخترش چیست؟
شنیدهها حاکی از آن است که مدنی زاده تلاش کرده تابعیت آمریکایی فرزندش را لغو کند. فرزند مدنی زاده امروز باید حدودا دوازده ساله باشد_مدنی زاده سال ۱۳۹۲ به کشور برگشته و خودش گفته این تاریخ تقریبا در دو ماهگی فرزند او بوده است_
قوانین آمریکا درباره تابعیت فرزند مدنی زاده چه میگویند؟
قانون تابعیت خاک آمریکا، که تحت عنوان "Jus Soli" شناخته میشود، به این معنی است که هر فردی که در خاک ایالات متحده به دنیا بیاید، بهطور خودکار تابعیت آمریکایی به دست میآورد، صرفنظر از تابعیت والدین او. این اصل از قانون ۱۴ام (چهارده) متمم قانون اساسی ایالات متحده نشأت میگیرد.
آیا مدنی زاده میتواند تابعیت آمریکایی فرزندش را لغو کند؟
براساس اطلاعات وبسایت رسمی دفتر امور کنسولی وزارت امور خارجه ایالات متحده آمریکا، درباب روندهای قانونی برای انصراف از تابعیت آمریکا «افراد زیر سن قانونی که قصد دارند طبق بند ۳۴۹ (a) (۵) قانون مهاجرت و تابعیت ایالات متحده (INA) سوگند انصراف از تابعیت را یاد کنند، باید به افسر کنسولی ثابت کنند که این تصمیم را بهطور داوطلبانه، بدون تأثیر یا فشار نامتعارف از سوی والدین گرفتهاند و بهطور کامل از پیامدها و عواقب ناشی از از دست دادن تابعیت ایالات متحده آگاه هستند.»
قانون لغو تابعیت آمریکا
در این قانون همچنین آمده است: «کودکان زیر ۱۶ سال بهطور پیشفرض فاقد بلوغ ذهنی و قصد آگاهانه برای ترک تابعیت شناخته میشوند؛ همچنین برای کودکان زیر ۱۸ سال تدابیر حمایتی بیشتری در این روند در نظر گرفته شده و پروندههای آنان با دقت ویژهای توسط سفارتخانه و وزارت امور خارجه مورد بررسی قرار میگیرد تا میزان داوطلبانه بودن و آگاهی از تصمیمشان ارزیابی شود.»
قانون لغو تابعیت آمریکا به جز در «شرایط اضطراری»، توصیه کرده که افراد زیر ۱۸ سال تا رسیدن به این سن برای انصراف از تابعیت صبر کنند. «طبق بند ۳۵۱ (b) قانون INA، متقاضیای که پیش از رسیدن به ۱۸ سالگی سوگند انصراف از تابعیت ایالات متحده را یاد کرده یا به دلیل انجام خدمت نظامی خاصی در خارج از کشور تابعیت آمریکایی خود را از دست داده، میتواند تابعیت خود را بازیابی کند، بهشرط آنکه طی شش ماه پس از رسیدن به سن ۱۸ سالگی، تمایل خود را به وزارت امور خارجه اعلام کند.» بنابراین به نظر میرسد قانون آمریکا اجازه لغو تابعیت پیش از ۱۶ سال را نمی دهد و در فاصله زمانی ۱۶ تا ۱۸ سال هم توصیه کرده اقدامی صورت نگیرد چون فرد قانونا اجازه دارد این درخواست را بعدا رد کند.
آیا مدنیزاده از سد حواشی عبور میکند؟
بر اساس آیین نامه داخلی مجلس، از روز گذشته روند بررسی صلاحیت مدنیزاده در کمیسیون اقتصادی مجلس آغاز شده است. حواشی مدنی زاده فقط به تابعیت مضاعف فرزندش خلاصه نمانده است. خبرگزاری تسنیم گزارش داده پیامکهایی به نمایندگان مجلس در مخالفت با گزینه پیشنهادی وزارت اقتصاد با محتوای «نقش مدنی زاده در گرانسازی حاملهای انرژی در سال ۹۸» ارسال شده است. جلسه رای اعتماد به علی مدنی زاده قرار است دوشنبه ۲۶ خرداد برگزار شود. تجربه محمد جواد ظریف نشان داده حاشیهها از متن جلو خواهد زد. اگر این اتفاق بیافتد، اقتصاد کشور یکی از علمی ترین گزینه های سکانداری وزارت اقتصاد در چند دهه اخیر را از دست خواهد داد و تبعات آن دامن اقتصاد زمین گیر کشور در دوران تحریم را خواهد گرفت.
سید علی مدنی زاده کیست؟
سیدعلی مدنی زاده به عنوان وزیر پیشنهادی اقتصاد و دارایی از سوی دولت به مجلس معرفی خواهد شد و این نامه در جلسه علنی یکشنبه هفته آینده اعلام وصول میشود. درباره این چهره جوان از دانشگاه شریف و استنفورد که نامش ذیل اخبار «مکتب شیکاگو» تحلیلی و تفسیر میشود چه میدانیم؟
سید علی مدنی زاده، دکتری اقتصاد حالا به عنوان وزیر پیشنهادی اقتصاد و امور دارایی دولت به مجلس معرفی خواهد شد. او در حال حاضر دانشیار اقتصاد دانشگاه صنعتی شریف است و ریاست دانشکده مدیریت و اقتصاد این دانشگاه را برعهده دارد.مدنی زاده که متولد سال ۱۳۶۱ است، در گروه نخبگان حوزه ریاضی قرار دارد. او سال ۲۰۱۸ جایزه محقق جوان حوزه اقتصاد را دریافت کرد. جایزه نفر سوم در نهمین مسابقه بینالمللی ریاضی برای دانشجویان (۲۰۰۲، لهستان)، مدال برنز چهلویکمین المپیاد بینالمللی ریاضی (۲۰۰۰، کره جنوبی)، مدال طلای المپیاد ملی ریاضی (۱۹۹۹، تهران) و مدال برنز المپیاد ملی ریاضی (۱۹۹۸) از جمله افتخارات علمی او محسوب میشوند.
او کارشناسی و کارشناسی ارشد مهندسی برق را در دانشگاه شریف تمام کرد. یک مدرک کارشناسی ارشد از دانشگاه استنفورد واقع در کالیفرنیا، در رشته ریاضیات کاربردی گرفت و برای تحصیل در مقطع دکترای اقتصاد به دانشگاه شیکاگو رفت. مدنیزاده سال ۱۳۹۲ از دانشگاه شیکاگو فارغالتحصیل شد و به ایران برگشت و تدریس در دانشگاه شریف را آغاز کرد. همین مقطع از زندگی او که نامش را به عنوان یک اقتصاد دان در فضای سیاست داخلی با مکتب شیکاگو پیوند داد. موضوعی که بعضاً از جانب طیف رادیکال به عنوان اهرمی برای انتقاد از وی استفاده میشود.
مکتب اقتصادی شیکاگو
مکتب اقتصادی شیکاگو طرفداران لیبرالیسم در مقابله با موج مداخله گرایی که تحت تأثیر مکتب کینز در نظام اقتصادی کشورهای سرمایهداری تأثیرگذار بود به دفاع از اصول و مبانی لیبرالیسم پرداختند و منشاء مشکلات را مداخله دولت در اقتصاد دانستند. این مکتب از عدم دخالت دولت در تعیین نرخ بهره حمایت میکند و مصرفکننده را تعیینکننده نرخ بهره میداند.
حمله یاسر جبرائیلی به مدنی زاده
در چند روز گذشته یاسر جبرائیلی چهره تندرو در توئیتر نوشت: «در این یادداشت (بچههای شیکاگو؛ از سانتیاگو تا تهران)، به یک جریان نفوذ پرداختهام که تحت هدایت مستقیم وزارت خارجه آمریکا، بنام علم اقتصاد در حال پیادهسازی سیاستهای نئولیبرال در ایران هستند تا کار ناتمام تحریم را تمام کرده و به شورش در کشور دامن بزنند.» جبرائیلی چند روز بعد در توئیتی دیگر نوشت: «در این مطلب به کسی اتهام جاسوسی و خیانت زده نشده است. مسئله، شناخت یک تفکر مسموم و خطرناک است که هم در ایران و هم در جهان، به ویرانگری شهره است. اما نئولیبرالهای وطنی، در حال امنیتی کردن ماجرا و تقلیل دادن مسئله به یک فرد هستند.» جبرائیلی در ادامه سعی کرد با هشتگ بچههای شیکاگو انتقادات را بیشتر به سوی مدنی زاده هدایت کند. این اظهارات جبرائیلی با انتقاد چهرههای مطرح اقتصادی همراه شد. علی شریفی استاد دانشگاه شریف در توئیتر نوشت: «سیاست یعنی با چند تا عکس که اصلا خود طرف داخلش نیست و تحلیلهای بیربط، بحث رو از دوستای خودت که با نظرات مشعشع همهی شریانهای اقتصادی رو قبضه کردن منحرف کنی سمت آدمی که با طلای ریاضی، کارشناسی شریف، ارشد استنفورد و دکتری اقتصاد شیکاگو نشسته گوشه اتاقش تو دانشگاه.»
صادق الحسینی اقتصاددان در توییتر نوشت: «خراب میشود مملکتی که نخبگانش مثل علی مدنیزاده را با مدال طلای المپیاد ریاضی و فارغالتحصیلی شریف، استنفورد و شیکاگو که بخاطر عشق به وطن و انقلاب به ایران برگشته را بیدفاع، دستمایه تخریب عدهای کمسواد کوتهبین قرار میدهد که کسب و کارشان نخبهکشی است.»
سید علی مدنی زاده و سابقه فعالیت
مدنی زاده سابقه فعالیت به عنوان مشاور معاون اقتصادی سازمان برنامه و بودجه در سالهای ۹۷ تا ۹۷ و ریاست گروه مدلسازی در پژوهشکده پولی و بانکی بانک مرکزی از سال ۱۳۹۲ تا ۱۳۹۷ و هیئت عامل سازمان فناوری ارتباطات در سالهای ۱۳۹۹ و ۱۴۰۰ را دارد. او از سال ۱۳۹۲ تا امروز به عنوان معاون آموزش و تحصیلات تکمیلی، معاون پژوهش و امور بینالملل دانشکده مدیریت و اقتصاد فعالیت کرده و از سال ۱۴۰۰ نیز رئیس این دانشکده است. مدنیزاده از سال ۱۳۹۲ تدریس را به عنوان استادیار آغاز کرد و سال ۱۴۰۲ به جایگاه دانشیاری ارتقاء یافت. مبانی اقتصاد، اقتصاد کلان، اقتصاد محاسباتی و اقتصاد کلان پیشرفته از جمله دروسی هستند که توسط مدنیزاده تدریس میشوند. تجارت بینالمللی، اقتصاد کلان و سازمانهای صنعتی حوزه پژوهشی مدنیزاده هستند. هر چند نظرات وی چندان انعکاسی در رسانهها نداشته است، اما دو سال پیش در یادداشتی اعلام کرده است منتقد سیاست قیمتگذاری دستوری و در نتیجه ارز ۴۲۰۰ تومانی است.
چند نکته درباره سید علی مدنی زاده و افق چشم انداز وضعیت او در مجلس
چند نکته درباره معرفی مدنی زاده به مجلس به عنوان وزیر پیشنهادی اقتصاد قابل توجه خواهد بود. نخست این که برخی میگویند مدنی زاده چهرهای علمی است و نه اجرایی، اما متناسب با این موضوع باید در نظر داشت که وزارت اقتصاد نیز چندان ماهیت اجرایی ندارد و مساله مهم تر شناخت بازارها و چالشها و حتی مهمتر از جسارت بر هم زدن رویههایی است که تا امروز ضررهای زیادی را به کشور وارد کرده است.
نکته دوم موضوع ارتباط و نزدیکی سیاسی مدنی زاده و سید احسان خاندوزی است که ممکن است از جانب برخی طیفهای سیاسی با واکنشهای مختلف رو به رو شود. سومین مساله نیز رویکردی است که طیف سیاسی نزدیک به جبرائیلی در مجلس از جمله نمایندگان جبهه پایداری نسبت به او خواهند داشت؛ به چالش کشیدن با برچسب مکتب شیکاگو. با این وجود به نظر میرسد مساله نخبه بودن مدنی زاده و سابقه علمی او در موضوعات اقتصادی کماکان میتواند دست برتر را برای او به همراه داشته باشد. در کنار همه این موارد فراموش نکنیم معرفی مدنی زاده به مجلس نخستین میدان بررسی میزان ارتباط و توانایی محسن اسماعیلی به عنوان معاون پارلمانی جدید دولت پزشکیان است.
تحلیل تخصصی آسیانیوز ایران
۱. جدول زمانی بحران وزارت اقتصاد
| رویداد |
تاریخ |
| استیضاح همتی |
اسفند ۱۴۰۲ |
| معرفی مدنیزاده |
اردیبهشت ۱۴۰۳ |
| افشای تابعیت فرزند |
خرداد ۱۴۰۳ |
| جلسه رای اعتماد |
۲۶ خرداد ۱۴۰۳ |
۲. مقایسه مدنیزاده و ظریف
| معیار |
مدنیزاده |
ظریف |
| نوع تابعیت |
فرزند (تابعیت خاک) |
همسر (تابعیت اصلاحی) |
| سن فرزند |
۱۲ سال |
- |
| واکنش دولت |
بررسی استعلامات |
انصراف از معرفی |
۳. قوانین تابعیت آمریکا
- اصل خاک: تولد در آمریکا = تابعیت خودکار
- انصراف از تابعیت: امکانپذیر فقط پس از ۱۶ سالگی
- استثنائات: شرایط اضطراری با بررسی ویژه
۴. سناریوهای محتمل
- رد صلاحیت نهایی: ۶۰% احتمال
- تغییر نظر مجلس: ۲۰% احتمال
- انصراف داوطلبانه: ۲۰% احتمال