تهران، ۲ تیر ۱۴۰۴ - در یازدهمین روز از حملات گسترده اسرائیل به ایران، زندان اوین، یکی از مراکز بازداشت زندانیان سیاسی در تهران، هدف حملات موشکی و پهپادی قرار گرفت. این حمله که صبح دوشنبه ۲ تیر ۱۴۰۴ (۲۳ ژوئن ۲۰۲۵) رخ داد، بخشهایی از جمله سردر ورودی، ساختمانهای اداری، دادسرا، و بخشی از بند زنان را تخریب کرد. ارتش اسرائیل این اقدام را بخشی از «عملیات شیر برخاسته» توصیف کرد که با هدف تضعیف نهادهای سرکوبگر رژیم ایران و ارسال پیامی سیاسی به تهران انجام شده است.
جزئیات حمله به زندان اوین
بر اساس گزارشها، حملات اسرائیل به زندان اوین وجهی نمادین داشته و با هدف ضربه به سازوکارهای امنیتی جمهوری اسلامی انجام شده است. منابع محلی گزارش دادهاند که سردر زندان، ساختمان ملاقات، و دادسرای اوین به شدت آسیب دیدهاند و برخی از نیروهای کادر زندان کشته شدهاند. همچنین، شیشههای بند زنان شکسته و تعدادی از زندانیان زخمی شدهاند، اما فهرست دقیق اسامی هنوز منتشر نشده است.
قوه قضاییه ایران تأیید کرده که پرتابههایی به زندان اوین اصابت کرده و خسارات محدودی وارد شده است. مقامات ایرانی مدعیاند که وضعیت تحت کنترل است و تدابیر امنیتی برای حفظ ایمنی زندانیان اعمال شده است. با این حال، گزارشهای غیررسمی حاکی از قطع کامل ارتباطات زندانیان با جهان خارج و محاصره زندان توسط یگان ویژه است.
خانوادههای زندانیان سیاسی و گروهی از مردم محلی در واکنش به این حمله به سمت زندان اوین هجوم بردند تا از وضعیت عزیزان خود مطلع شوند. برخی منابع در شبکههای اجتماعی ادعا کردهاند که این حمله با هدف تسهیل آزادی زندانیان سیاسی انجام شده، اما هیچ شواهد مستندی این ادعا را تأیید نمیکند.
زمینه درگیریهای ایران و اسرائیل
حمله به زندان اوین در چارچوب تشدید درگیریهای نظامی بین ایران و اسرائیل انجام شده است. از ۲۳ خرداد ۱۴۰۴ (۱۳ ژوئن ۲۰۲۵)، اسرائیل با عملیات «شیر برخاسته» حملات گستردهای را علیه تأسیسات هستهای، پایگاههای نظامی، و نهادهای امنیتی ایران آغاز کرد. این حملات که بزرگترین حمله به ایران از زمان جنگ ایران و عراق توصیف شده، منجر به کشته شدن فرماندهان ارشد نظامی مانند حسین سلامی، محمد باقری، و امیرعلی حاجیزاده شده است.
ایران در پاسخ، با عملیات «وعده صادق ۳» موشکهای بالستیک و پهپادهایی به سمت اسرائیل پرتاب کرد که به گفته مقامات اسرائیلی، بیشتر آنها توسط سامانه گنبد آهنین رهگیری شدهاند. با این حال، گزارشهایی از اصابت موشک به تلآویو و حیفا و کشته شدن غیرنظامیان در اسرائیل منتشر شده است.
وضعیت سایر زندانهای ایران
در حالی که زندان اوین به دلیل حضور زندانیان سیاسی سرشناس مورد توجه جهانی است، سایر زندانهای ایران شرایط بهمراتب وخیمتری دارند. زندان تهران بزرگ (فشافویه) با ازدحام بیش از حد، نبود امکانات بهداشتی، و خشونت علیه زندانیان مواجه است. زندان قرچک ورامین، که عمدتاً برای زنان استفاده میشود، به دلیل کمبود آب، غذای نامناسب، و شیوع بیماریها بدنام است.
در شرایط جنگی کنونی، رژیم ایران محدودیتهای امنیتی را در زندانها تشدید کرده است. گزارشها حاکی از قطع تماسهای تلفنی، ممنوعیت ملاقات، و افزایش نظارت امنیتی در زندانهایی مانند رجاییشهر، ارومیه، و زاهدان است. رضا ولیزاده، روزنامهنگار زندانی در اوین، هشدار داده که در صورت اصابت بمب به زندانها، نبود امکانات ایمنی مانند کپسول آتشنشانی میتواند به فاجعه منجر شود.
سازمانهای حقوق بشری مانند عفو بینالملل خواستار نظارت فوری سازمان ملل بر وضعیت زندانیان در ایران شدهاند. آنها هشدار دادهاند که رژیم ممکن است از وضعیت جنگی برای تشدید سرکوب و اجرای احکام اعدام استفاده کند.
مصاحبه مطبوعاتی رضا پهلوی
همزمان با این تحولات، رضا پهلوی، فرزند آخرین پادشاه ایران، امروز دوشنبه ۲ تیر ۱۴۰۴ در یک مصاحبه مطبوعاتی که بهصورت زنده از طریق شبکههای اجتماعی پخش شد، به تشریح مواضع خود پرداخت. وی ضمن محکوم کردن سرکوب رژیم ایران، حمله به زندان اوین را «فرصتی برای تضعیف سازوکارهای سرکوب» توصیف کرد، اما نسبت به ایمنی زندانیان سیاسی ابراز نگرانی کرد.
پهلوی خطاب به نیروهای نظامی و امنیتی ایران گفت: «رژیم برای جان شما و آینده ایران ارزشی قائل نیست. به مردم بپیوندید و از زندانیان سیاسی که صدای آزادی ایران هستند، حمایت کنید.» وی همچنین از جامعه جهانی خواست تا با اعمال فشار بر رژیم، از نقض حقوق بشر در زندانها جلوگیری کنند. او تأکید کرد که «این لحظه تاریخی میتواند نقطه عطفی برای اتحاد ایرانیان در راستای سرنگونی رژیم و استقرار دموکراسی باشد.»
این اظهارات در حالی مطرح شد که پیشتر، در ۱۵ ژوئن ۲۰۲۵، رضا پهلوی در پیامی به نیروهای نظامی ایران خواستار جدایی آنها از رژیم شده بود. تحلیلگران معتقدند که سخنان امروز وی تلاشی برای بسیج نیروهای مخالف رژیم در داخل و خارج ایران است.
واکنشهای بینالمللی
آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل، از ایران و اسرائیل خواست خویشتنداری نشان دهند و هشدار داد که تشدید درگیریها میتواند تبعات جهانی داشته باشد. عباس عراقچی، وزیر خارجه ایران، حمله اسرائیل را «اعلان جنگ» خواند و گفت که ایران آماده پاسخ نظامی است، اما دیپلماسی را در صورت توقف تجاوزات مدنظر قرار خواهد داد.
ایالات متحده، که تا ۲۲ ژوئن ۲۰۲۵ از مشارکت مستقیم در حملات خودداری کرده بود، با اعزام بمبافکنهای B-2 به تأسیسات هستهای ایران وارد درگیری شد. دونالد ترامپ، رئیسجمهور آمریکا، این اقدام را برای جلوگیری از دستیابی ایران به سلاح هستهای توجیه کرد.
تحلیل و چشمانداز
حمله به زندان اوین، هرچند نمادین، پیامی سیاسی به رژیم ایران است، اما خطراتی جدی برای زندانیان سیاسی ایجاد کرده است. نبود شواهد مستند درباره آزادی زندانیان نشاندهنده پیچیدگی اهداف اسرائیل در این حمله است. در عین حال، تشدید سرکوب در سایر زندانها و بازداشت فعالان مدنی حاکی از تلاش رژیم برای حفظ کنترل داخلی در بحبوحه بحران خارجی است.
اظهارات رضا پهلوی میتواند انگیزهای برای مخالفان رژیم باشد، اما تأثیر آن به توانایی نیروهای اپوزیسیون در سازماندهی و هماهنگی بستگی دارد. جامعه جهانی باید با فشار بر رژیم ایران و نظارت بر زندانها، از فاجعه انسانی جلوگیری کند.
«آسیانیوز ایران» به پوشش تحولات جاری ادامه خواهد داد و از مخاطبان دعوت میکند تا اخبار بهروز را از وبسایت ما دنبال کنند./