آسیانیوز ایران؛ سرویس افغانستان:
طالبان دستور دادگاه کیفری بینالمللی برای بازداشت دو رهبر ارشد خود را محکوم و اعلام کرده که این دستور جلب، تاثیری بر سیاستهای آن نخواهد داشت. دادستانی دادگاه کیفری بینالمللی یک روز پیش از این هبتالله آخوندزاده، رهبر حکومت طالبان و عبدالحکیم حقانی، رئیس دادگاه عالی حکومت طالبان را به ارتکاب «جنایت علیه بشریت» از طریق «اذیت و آزار علیه زنان و دختران افغان» متهم و دستور بازداشت آنها را صادر کرد.
جنایت علیه بشریت
در بیانیهای که یکی از شعبههای پیش دادرسی دادگاه منتشر کرده گفته شده است که بر اساس شواهد ارائهشده از سوی دفتر دادستانی، دادستانی این شعبه هم به این نتیجه رسیده که «دلایل معقولی» وجود دارد که نشان میدهد دو رهبر ارشد طالبان «از طریق صدور دستور، تحریک و یا تشویق به آزار واذیت افراد مرتکب جنایت علیه بشریت شدهاند.» این اطلاعیه میگوید که صدور این حکم بازداشت «تاییدی بر حقوق زنان و دختران افغان» به شمار میآید. ذبیحالله مجاهد، سخنگوی حکومت طالبان، این اقدام دادگاه کیفری بینالمللی را محکوم کرده و در بیانیهای گفته است که «چنین اعلامیهها و اظهارات بیاساس هیچگونه تأثیری بر عزم راسخ و موضع مشروع امارت اسلامی نخواهد داشت.» امارت اسلامی، نامی است که طالبان برای حکومت خود از آن استفاده میکند.
طالبان هیچ نهادی به رسمیت نمیشناسد!
آقای مجاهد تاکید کرده است که حکومت طالبان هیچ نهادی را با عنوان «دادگاه بینالمللی به رسمیت نمیشناسد و هیچ تعهدی نسبت به آن ندارد.» سخنگوی طالبان گفته است: «در زمانی که نسلکشی در غزه، فلسطین، توسط رژیم صهیونیستی اسرائیل و حامیان خارجیاش ادامه دارد و صدها زن و کودک روزانه بدون هیچ دلیلی و در برابر چشم همین دادگاه موسوم به بینالمللی کشته میشوند ، سخن گفتن از حقوق بشر، عدالت و دادگاه، شرمآور و ننگین است.» اوایل بهمن ماه سال گذشته خورشیدی (اواخر ژانویه سال جاری میلادی)، دادستان ارشد دادگاه کیفری بینالمللی گفت بابت اتهام آزار و اذیت زنان و دختران در افغانستان برای صدور دستور بازداشت هبتالله آخوندزاده و عبدالحکیم حقانی، درخواست رسمی داده است.
سرکوب سیستماتیک زنان و دختران افغان
در بیانیه درخواست بازداشت رهبران طالبان به طور مشخص از محرومیت زنان از حق آزادی در گشتو گذار، آزادی بیان، آموزش، زندگی خصوصی و خانوادگی و حق تجمع یادآوری شده و آمده است که حکومت طالبان مخالفان خود و کسانی را که در برابر این محرومیتها مقاومت کردند از طریق «ارتکاب جنایاتی چون قتل، زندان، شکنجه، تجاوز و سایر اشکال خشونت جنسی و غیره به شدت سرکوب کرده است.» ۱۲۴ کشور عضو دادگاه کیفری بینالمللی هستند و بر اساس تعهدات خود موظف هستند دستورات صادر شده توسط این دادگاه از جمله دستور بازداشت افراد متهم را اجرا کنند. دادگاه کیفری بینالمللی بازوی اجرایی مستقلی ندارد و در نهایت اجرای دستورات و احکامش وابسته به تصمیم کشورهای عضو است. روز گذشته نیز مجمع عمومی سازمان ملل متحد در قطعنامهای از حکومت طالبان خواست که به «سرکوب سیستماتیک» زنان و دختران افغان هرچه زوتر پایان دهد و آنها را از آموزش، اشتغال و حضور در زندگی عمومی محروم نکنند.
تصویب قطعنامه علیه افغانستان
این قطعنامه با ۱۶۶ رای موافق تصویب شد. آمریکا و اسرائیل به این قطعنامه رای منفی و ۱۲ کشور از جمله روسیه، چین، هند و ایران به آن رای ممتنع دادند. در قطعنامه ۱۱ صفحهای مجمع عمومی ملل متحد «نگرانی عمیق در مورد سرکوب جدی، بدتر شدن وضعیت، گسترش سرکوب و سیستماتیک شدن آن علیه زنان و دختران در افغانستان، توسط طالبان» ابراز شده است. وزارت خارجه حکومت طالبان این قطعنامه را رد کرد و گفت: «تحت فشار و به دستور برخی کشورها» تدوین شده است و «واقعیتهای موجود را انکار و حقایق افغانستان را تحریف کرده است.»
هبتالله آخوندزاده کیست؟!
هبتالله آخوندزاده متولد ۱۹۶۱ در ولایت قندهار، امیر طالبان است. او از طایفهٔ نورزایی بوده و پشتون است. در پی حمله پهپادی نیروهای آمریکایی به خودروی ملا اختر محمد منصور و مرگ او در سال ۲۰۱۶ سخنگوی طالبان، در بیانیهای هبتالله آخوندزاده را رهبر و فرماندهٔ جدید خود اعلام کرد و عنوان امیرالمؤمنین به وی داده شد. همچنین سراجالدین حقانی و ملا محمد یعقوب بهعنوان معاونان او معرفی شدند.
سوابق هبتالله آخوندزاده
آخوندزاده شیخ الحدیث است و تخصص در حدیث دارد. او در دوران حکومتداری طالبان قاضیالقضات بود و صدور بسیاری از فتواهای طالبان توسط او انجام گرفتهاست. او حدود ۶۰ سال سن دارد و به طایفه نورزی تعلق دارد و در ولسوالی پنجوایی قندهار متولد شدهاست. شیخ هبتالله در میان طالبان بیشتر یک چهره مذهبی است و اگرچه تجربیات زیادی در زمینه مسائل نظامی ندارد و بیشتر مسئول فتواهای مذهبی این گروه است اما در تمام تحولات حکومت طالبان عضو رهبری طالبان بودهاست.
به گفته رحمتالله نبیل، رئیس پیشین استخبارات افغانستان، هبتالله آخوندزاده به عنوان رئیس دادگاه طالبان در اظهارات و صدور احکام خود بیرحمانه عمل میکرده و نسبت به زنان، دیدگاههای افراطی داشته است. نبیل، آخوندزاده را «مردی کوچکاندیش و دارای شخصیت ضعیف» توصیف کرده که هرگز به دنیای خارج سفر نکرده است؛ بنا بر این، «او هیچ آشنایی با مسائل بزرگتری از جهان ندارد.» نشریه هندی «فرست پست» در گزارشی ویژگیهای شخصیتی ملا هبت الله آخوندزاده را شرح داده است. این نشریه آخوندزاده را فردی با سابقه نظامی خوانده که اکثر فتواهای طالبان توسط او صادر شده است.
آخوندزاده در همان روزهای اولیه شکل گیری طالبان در دهه ۱۹۹۰ به این گروه پیوست. زمانی که طالبان برای نخستین بار شهر فراه افغانستان را اشغال کرد او به عنوان رئیس دادگاه منطقه انتخاب شد. بعدها آخوندزاده به مقام ریاست دادگاه نظامی قندهار و سپس ریاست دادگاه نظامی استان ننگرهار و در نهایت به عنوان رئیس دادگاه طالبان منصوب شد. زمانی که ائتلاف بینالمللی به رهبری آمریکا طالبان را در سال ۲۰۰۱ شکست داد، آخوندزاده در سمت رئیس گروه شورای فقیهان مذهبی طالبان انتخاب شد. او در زمان رهبری ملا اختر منصور معاونت رهبری را بر عهده داشت.
ترور آخوندزاده
گزارشهای بسیار کمی درباره آخوندزاده وجود دارد. آخوندزاده به جز انتشار بیانیههای مرتبط با مناسبتهای اسلامی هیچ حضور علنی در سالهای گذشته نداشته. تنها عکس موجود از او به سالها پیش برمیگردد و او هرگز در انظار عمومی ظاهر نشده است. بر اساس گزارشهای منتشر شده دست کم دو سوقصد (قبل از سوقصدی که ظاهرا جان او را گرفته) علیه جان رهبر طالبان اتفاق افتاده که یکی به سال ۲۰۱۲ در پاکستان و دیگری به سال ۲۰۱۹ در بلوچستان برمیگردد. دو ماه پیش ذبیحالله مجاهد سخنگوی طالبان درباره محل اختفای آخوندزاده گفته بود او انشالله به زودی در انظار عمومی ظاهر میشود.
غیبت های مشکوک آخوندزاده
آژانس خبری فرانسه چندین ماه پیش غیبت آخوندزاده را مشکوک خوانده و گفته بود برخی معتقدند او در اثر ابتلا به کرونا یا در اثر یک حمله انتحاری کشته شده است. خبر مرگ او بار دیگر تکذیب شده و این تازگی ندارد. طالبان ید طولایی در مخفی نگه داشتن رهبرانش دارد. ملا محمد عمر موسس طالبان عملا تارک دنیا بود و به ندرت حتی به کابل سفر میکرد و در این درحالی است که در آن سالها طالبان امارت اسلامی را در افغانستان اداره میکرد. بر اساس این گزارش رئیس گروه آسیا در گروه بحرانهای بینالمللی میگوید ملا هیبت الله آخوندزاده هم شخصیتی نظیر ملاعمر دارد. مخفی کاریهای او به دلیل نگرانیهای امنیتی است. طالبان نگران است که اتفافی که برای ملا اختر منصور افتاده برای آخوندزاه هم بیفتد.
ملا اختر منصور سال ۲۰۱۶ در یک حمله پهپادی در مرز پاکستان و ایران توسط آمریکاییها کشته شد. برخی مدعی بودند که رهبر طالبان از ایران به سمت پاکستان میرفته که کشته شده. سامی یوسفزای کارشناس مسائل افغانستان که هم با ملا اختر منصور و هم با آخوندزاده بارها دیدار داشته به فرست پست گفته او شخصیتی محافظه کار دارد و نمیخواهد تصویرش دیده شود. یوسف زای میگوید او کار کردن با موبایل را اصلا بلد نیست. بیشتر اعضای طالبان به دلیل سمت او به عنوان حاکم شرع و قاضی برای او احترام و جایگاه قدسی قائلند. آخوندزاده معتقد بود که هر کس ملا اختر منصور را به چالش بکشد یا رهبری معنوی او را زیر سوال ببرد باید اعدام شود. بسیاری از کارشناسان بر این باورند که اشتیاق آخوندزاده به بمبگذاری انتحاری به حدی است که به پسرش برای اینکه یک بمب گذار انتخاری بوده افتخار میکند. در جولای ۲۰۱۷ عبدالرحمان پسر کوچک آخوندزاده در یک حمله انتخاری به پایگاه نظامی افغانستان در گرشک هیرمند جانش را از دست داد.
جانشین ملا هبت الله آخوندزاده چه کسی است؟
در صورت مرگ آخوندزاده احتمالا ملا حسن آخوند رهبری طالبان را بر عهده خواهد گرفت. ملا حسن دو هفته بعد از اشغال کابل به عنوان نخست وزیر و رئیس شورای رهبری طالبان در امارت اسلامی جدید انتخاب شد. او که در امارت اسلامی سالهای دهه ۱۹۹۰ بر مصدر وزارت خارجه طالبان تکیه زده بود، در فهرست تحریمهای سازمان ملل قرار دارد. آخوند برخلاف دیگر رهبران طالبان در جنبش این گروه علیه شوروی نقشی نداشته. شاید یکی از برجستهترین اقدامات ملا حسن آخوند را بتوان تخریب مجسمههای بودا در بامیان خواند. او مغز متفکر نابودی مجسمههای تاریخی بودا در سال ۲۰۰۱ بوده در حالی که در همان زمان ملا عمر علاقه چندانی به این کار نداشت. در آن زمان آخوند از اینکه سازمان ملل میخواست برای حفظ این اثر باستانی مبالغی را در نظر بگیرد، اما حاضر نبود کمک بشردوستانه به افغانستان کند عصبانی بود. مساله نابودی مجسمههای قرن ششمی بودا در بامیان در جلسه شورای رهبری مطرح شد و طرح نابودی آنها به پیشنهاد ملا حسن آخوند تصویب شد.
سرکوب حقوق زنان
آخوند یکی از مراجع اصلی طالبان در مساله سرکوب حقوق زنان است. فتوای او در سالهای ۱۹۹۰ توسط طالبان پذیرفته و اجرا شد. او ممنوعیت تحصیل زنان، اجباری شدن تفکیک جنسیتی و اجباری شدن پوشش اسلامی را در فهرست فتاوی خود دارد.زمانی که ملا آخوند به عنوان نخست وزیر امارات اسلامی جدید انتخاب شد بسیاری از ناظران تعجب کردند چرا که تا همین چند ماه پیش ملا عبدالغنی برادر رهبری دولت جدید طالبان را بر عهده داشت. انتخاب ملا حسن آخوند نشان داد هیبت الله آخوندزاده بیشتر به حکمرانی تحت چارچوب قوانین اسلامی و دینی اهمیت میدهد.
اختلاف میان ملا برادر و شبکه حقانی
با این حال از ابتدای روی کار آمدن طالبان در افغانستان گزارشهای متعددی دال بر وجود اختلاف میان ملا برادر و شبکه حقانی منتشر شده است. سراج الدین حقانی معاون رهبر طالبان است و در واقع بعد از ملا حسن آخوند سومین رده بالا در طالبان را از آن خود کرده است. همین درگیریها نشان میدهد احتمالا انتخاب ملا حسن آخوند به عنوان رئیس شورای رهبری عملا نتیجه تفاهم جریانهای رقیب درون طالبان بوده است چرا که برادر و حقانی هیچ کدام اجازه چنین سمتی را به دیگری نمیدادند.
جزئیات حکم بازداشت ICC
اتهامات
- محرومیت زنان از آموزش، کار، آزادی حرکت و تجمع
- سرکوب خشونتآمیز معترضان زن (شامل قتل، شکنجه و تجاوز)
- ایجاد یک سیستم آپارتاید جنسیتی در افغانستان
واکنش طالبان
- سخنگوی طالبان: «ICC را به رسمیت نمیشناسیم»
- تاکید بر ادامه سیاستهای فعلی علیه زنان
- اشاره به جنگ غزه برای بیاعتبار کردن دادگاه
قطعنامه سازمان ملل
- تصویب با ۱۶۶ رأی موافق (آمریکا و اسرائیل: مخالف | روسیه و چین: ممتنع)
- درخواست پایان فوری محدودیتها علیه زنان
چالشهای اجرای حکم
- افغانستان عضو ICC نیست و طالبان همکاری نخواهد کرد.
- حتی در صورت دستگیری در کشورهای عضو، سیاستهای طالبان تغییر نمیکند.
- این حکم بیشتر نمادین است اما فشار بینالمللی بر طالبان را افزایش میدهد.
این حکم اگرچه احتمالاً اجرایی نخواهد شد، اما روشن میکند که جهان سیاستهای طالبان را «جنایت علیه بشریت» میداند.
آیا افغانستان به سمت انزوا پیش میرود یا طالبان تحت فشار، تغییری نشان خواهند داد؟