پالپ دندان چیست؟
پالپ دندان داخلیترین لایه و بخش دندان است که شامل اعصاب، رگهای خونی، سلولها و بافتهای همبند میشود. این بخش از دندان مواد مغذی لازم برای آن را تأمین کرده و بهنوعی دندان شما را زنده نگه میدارد. لایههای بیرونی دندان چون عاج و مینا، از پالپ دندان محافظت میکنند، اما عواملی مانند پوسیدگی، ترکخوردگی یا دندانقروچه مزمن میتوانند باعث نمایان شدن پالپ و التهاب شدید آن شوند. در چنین شرایطی، ممکن است نیاز به روش خاص درمانی برای کاهش التهاب داشته باشید.
عملکرد پالپ دندان
- محافظت در برابر باکتریها: سلولهای ایمنی موجود در پالپ دندان به شناسایی و مبارزه با میکروبها کمک میکنند.
- عملکرد حسی: اعصاب موجود در پالپ دندان تغییرات دما و فشار را تشخیص داده و در صورت مشکل، درد بروز خواهد کرد که یک علامت هشداردهنده است.
- تولید عاج: پالپ دندان لایه میانی دندان (عاج) را تولید میکند که مینای دندان را حمایت کرده و از خود پالپ نیز محافظت میکند.
- تأمین مواد مغذی: پالپ دندان پروتئینهایی مانند آلبومین و فیبرینوژن تولید میکند تا عاج را سالم نگه دارد.
- مرطوب نگه داشتن دندان: رگهای خونی پالپ به حفظ رطوبت دندان کمک میکنند و از شکنندگی آن جلوگیری میکنند.
قرار گرفتن پالپ در معرض محیط خارجی
عواملی مانند پوسیدگی و ترکخوردگی میتوانند پالپ دندان را در معرض محیط خارجی و عوامل آسیبرسان قرار دهند که باعث عفونت میشود. در صورت عدم درمان، این عفونت میتواند به سایر بخشهای دهان و بدن گسترش یابد. مراحل پیشرفت عفونت پالپ دندان عبارتاند از:
- ورود باکتریها به پالپ
- التهاب و ایجاد درد دندانی
- مرگ پالپ در صورت عدم درمان
- گسترش عفونت به سایر نواحی مانند فک و سینوسها
بیماریها و مشکلات رایج پالپ دندان
همانطور که اشاره شد پالپ دندان برای حفظ سلامت کلی دهان و دندان اهمیت دارد. بیماریهای وجود دارد که میتوانند بر سلامت پالپ تأثیر بگذارند، از جمله:
پالپیت (التهاب پالپ دندان)
پالپیت (التهاب پالپ دندان) زمانی رخ میدهد که عوامل تحریککننده مانند باکتریها وارد پالپ شوند و در چنین شرایطی علائم شامل درد مداوم یا شدید رخ میدهد. این نوع التهاب به دو شکل خود را بروز میدهد:
- پالپیت برگشتپذیر: التهاب خفیفی که با درمان برطرف میشود.
- پالپیت غیرقابل برگشت: التهاب شدید که منجر به مرگ پالپ میشود.
نکروز پالپ (مرگ پالپ دندان)
نکروز پالپ (مرگ پالپ دندان) زمانی اتفاق میافتد که پالپ دندان از بین برود. در چنین شرایطی ممکن است درد از بین برود، اما عفونت ادامه دارد. اگر هم این عارضه بهموقع درمان نشود، باعث آبسه دندانی و گسترش عفونت میشود.
کلسیفیکاسیون پالپ دندان (رسوب کلسیم در پالپ)
معمولاً به دلیل افزایش سن یا ضربه به دندان کلسیفیکاسیون پالپ دندان ایجاد میشود. برخی بیماریها مانند بیماری کلیوی، بیماری قلبی، نقرس و اختلالات ژنتیکی نیز میتوانند باعث این مشکل شوند. این عارضه در بیشتر موارد، نیازی به درمان ندارد، مگر اینکه دندان عفونی شود.
راههای سنجش سلامت پالپ دندان
- آزمایش پالپ دندان: در چنین شرایطی دندانپزشک با استفاده از انواع دهان بازکن دندانپزشکی و بعد استفاده از مواد سرد، واکنش دندان را بررسی میکند. با این روش زمان درد و شدتش ارزیابی میشود.
- تصویربرداری با اشعه ایکس: دندانپزشک با استفاده از عکسبرداری میزان گسترش عفونت را روی پالپ دندان بررسی میکند.
روشهای درمان پالپ دندان
اقدام بهموقع برای درمان پالپ باعث میشود تا دندان نجات پیدا کند و شاهد گسترش عفونت نباشید. روشهای درمانی که برای حل مشکلات پالپ استفاده میشوند به مشکلات این بخش بستگی دارد و شامل یکی از روشهای درمانی زیر میشود:
پالپوتومی
این روش درمان پالپ مخصوص دندانهایی که هنوز زنده هستند. بافت آلوده در تاج دندان برداشتهشده و یک ماده پرکننده چون گوتا پرکا با قیمت مناسب در محل قرار داده میشود. این روش معمولاً برای دندانهای شیری استفاده میشود، اما گاهی پالپ دندانهای دائمی را نیز نجات میدهد.
پالپکتومی
یکی دیگر از روشهای درمان پالپ، پالپکتومی نام دارد. این روش شامل حذف کامل پالپ از کانالهای ریشه است. نکته مهم دیگری که در توضیح روش درمانی پالپکتومی باید اشاره کرد این است که اغلب برای دندانهای شیری استفاده میشود.
درمان ریشه (عصبکشی)
این روش مشابه پالپکتومی بوده، اما شامل تمیز کردن، شکلدهی و پر کردن کانالهای ریشه با موادی چون خمیر کلسیم هیدروکساید متاپکس است. معمولاً با قرار دادن روکش دندان این روش درمانی تکمیل خواهد شد. درصورتیکه این درمانها مؤثر نباشند، دندان ممکن است نیاز به کشیدن داشته باشد.
چگونه از پالپ دندان محافظت کنیم؟
- مسواک زدن حداقل دو بار در روز با استفاده از خمیردندان حاوی فلوراید
- استفاده از نخ دندان یا مسواکهای بیندندانی بهصورت روزانه
- مراجعه منظم به دندانپزشک برای معاینات و جرمگیری
- استفاده از محافظ دندان در شب در صورت دندانقروچه یا فشار دادن دندان روی هم به دلیل استرس
- نوشیدن مقدار کافی آب در روز
سخن پایانی
پالپ دندان بخش زنده دندان است که نقش مهمی در حفظ سلامت آن دارد. در صورت آسیب، درمان بهموقع میتواند از گسترش عفونت این بخش به سایر قسمتهای دندان جلوگیری کند و شاهد مرگ پالپ نباشید. همچنین با رعایت بهداشت دهان و دندان و مراجعه منظم به دندانپزشک برای اقداماتی چون معاینه و جرمگیری، میتوان از مشکلات پالپ دندان پیشگیری کرد.