آسیانیوز ایران؛ سرویس اجتماعی:
در حالی که برخی کارشناسان از وجود آرسنیک و سیانور در گردوغبار تهران خبر میدهند، مسئولان محیط زیست استان تهران به شدت این ادعاها را رد میکنند. این تناقض کارشناسی، نگرانیهای جدی درباره سلامت هوای پایتخت ایجاد کرده است.
تالابی که به کانون بحران تبدیل شده!
تالاب بندعلیخان ورامین، این روزها به مرکز توجهات تبدیل شده است. برخی میگویند پساب صنعتی شهرک چرمشهر این تالاب را به منبعی از گردوغبار سمی تبدیل کرده، اما مسئولان محیط زیست معتقدند این ادعاها پایه علمی ندارد.در پی انتشار مطلبی با عنوان «آلودگی هوای تهران به آرسنیک و سیانور» در روز چهارشنبه ۱۸ تیرماه، حسن عباس نژاد - مدیرکل حفاظت محیط زیست استان تهران- با استناد به نتایج ارزیابی های تخصصی، ادعاهای مطرح شده درباره وجود آرسنیک و سیانور در گرد و غبار تالاب بندعلیخان را فاقد هرگونه پشتوانه علمی و فنی دانست و تأکید کرد تاکنون هیچ شواهد معتبری از حضور این مواد در منطقه مشاهده نشده است. وی با اشاره به ارزیابیهای کارشناسان محیط زیست و نمونه برداریهای دقیق از آب، خاک و گرد و غبار تالاب، تصریح کرد: بررسیها نشان می دهد فرآیندهای صنعتی در شهرک صنعتی چرمشهر، از جمله دباغی چرم، فاقد استفاده از مواد پرخطر نظیر آرسنیک و سیانور هستند و هیچ ردپایی از این عناصر در پساب این واحدها یافت نشده است. عباس نژاد توضیح داد که آرسنیک و سیانور عمدتاً در صنایع معدنی و شیمیایی خاص کاربرد دارند و هیچ کدام از واحدهای صنعتی در شهرکهای چرمشهر و سالاریه پتانسیل استفاده یا تولید این مواد را ندارند. به گفته وی، سیانور ترکیبی ناپایدار و فرار است که در شرایط محیطی به سرعت تجزیه می شود و بقای آن در بستر خشک تالاب از نظر علمی بعید به نظر می رسد و همچنین، آرسنیک نیز معمولا در ساختارهای معدنی خاص پایدار می شود و در ساختار زمین شناسی منطقه ورامین حضور قابل توجهی ندارد.
با این حال، مدیرکل حفاظت محیط زیست استان تهران تأکید کرد: پساب برخی واحدهای صنعتی در چرمشهر ورامین سالاریه حاوی ترکیبات کروم، به ویژه کروم شش ظرفیتی است که از آلاینده های شناخته شده محیط زیست محسوب می شود. وی افزود: اگرچه کروم ممکن است در شرایط خاص وارد گرد و غبار شود، اما میزان و اثر آن قابل مقایسه با آلودگیهای ادعا شده نیست. این مقام مسئول از اجرای طرح های نظارتی و آموزشی برای کاهش بار آلاینده ها در شهرک صنعتی چرمشهر خبر داد و گفت: با همکاری نهادهای مسئول و برخی واحدهای صنعتی، اقدامات گسترده ای برای ارتقاء استانداردهای زیست محیطی در دست اجراست و همچنین با حمایت مرجع محترم قضایی، برخورد با واحدهای متخلف درحال انجام است.»
عباس نژاد همچنین از تشکیل «کمیته احیای تالاب بندعلیخان» در پی مصوبات سفر ریاست جمهوری به شهرستان ورامین خبر داد و بیان کرد: تأمین حق آبه زیست محیطی تالاب در دستور کار قرار دارد و جلسات هماهنگی با حضور مسئولان محلی و استانی در حال برگزاری است. در اطلاعیه اداره کل حفاظت محیط زیست استان تهران آمده است: وی خاطرنشان کرد: شرکت شهرکهای صنعتی عملیات ارتقا و توسعه تصفیه خانه فاضلاب شهرک چرمشهر را آغاز کرده و این پروژه با نظارت این اداره کل و همراهی دستگاه قضایی پیگیری می شود تا از ورود هرگونه پساب آلاینده به تالاب جلوگیری شود. موسوی خوانساری، عضو هیأتمدیره انجمن آب و خاک پایدار ایران در رابطه با منشأ گرد و غبار پایتخت در روزهای اخیر گفت: قطعا تالاب صالحیه (استان البرز) در تشدید گرد و غبار پایتخت تأثیر دارد. اما اینکه گفته میشود که تمام گرد و غبار ناشی از این تالاب است، درست نیست.
منشأ واقعی گردوغبار کجاست؟
موسوی خوانساری ما ۳ منشأ اصلی گرد و غبار داریم؛ منشأ خارجی در کشور عراق و سوریه، تالاب صالحیه و منشأ سوم که درباره آن صحبت نشده است؛ دریاچه نمک قم که خشک شده و در گرد و غبار تهران بهویژه در شهرهای جنوب غربی تهران مثل اسلامشهر، واوان و حتی کرج تأثیر داشته است. گردوغبار تالاب صالحیه بیشتر بهسمت قزوین، هشتگرد و مناطق اطراف است هرچند روی کرج و تهران هم بیتأثیر نبوده است. گرد و غباری که در این چند روز اخیر مشاهده شد، عمدتا از دریاچه نمک قم بوده و علت آن این است که حقابههای زیستمحیطی این دریاچه از رودخانههایی مثل جاجرود، کرج، شور و قرهچای در سالهای اخیر تأمین نشدهاند. عدم تأمین این حقابهها، بهویژه در چند سال گذشته، باعث خشک شدن کامل دریاچه نمک قم شده است.
ورود پساب سمّی چرمشهر به تالاب بندعلیخان
عضو هیأتمدیره انجمن آب و خاک پایدار ایران گفت: همچنین تالاب بَندعلیخان در جنوب ورامین که بهطور کامل خشک شده، یکی از کانونهای گرد و غبار است. در حال حاضر پساب مناطق صنعتی مثل چرمشهر ورامین وارد این تالاب میشود و همین موضوع باعث شده است گرد و غبار برخاسته از این تالاب سمّی و حاوی موادی مانند آرسنیک و سیانور باشد. وی با تأکید بر لزوم تأمین حقابه دریاچه نمک قم ادامه داد: مدیریت حوضه آبریز فلات مرکزی باید تصمیم بگیرد و حقابه دریاچه نمک قم را که حدود ۱۵۰ تا ۱۷۰ میلیون مترمکعب برآورد میشود، از رودخانههای اطراف این دریاچه تأمین کند. در بالادست این رودخانهها باید رهاسازی آب صورت بگیرد تا در ابتدا تالاب بندعلیخان احیا شود و در ادامه آب به دریاچه نمک قم برسد. کارشناسان سه منشأ اصلی برای گردوغبار تهران معرفی میکنند: عراق و سوریه، تالاب صالحیه و دریاچه نمک قم. اما سؤال اینجاست: چرا مسئولان فقط بر روی یکی از این منابع تمرکز کردهاند؟
بحرانی که روز به روز عمیقتر میشود!
خشک شدن دریاچه نمک قم به دلیل سدسازیهای بیرویه، زنگ خطر جدی برای کل منطقه مرکزی ایران است. عامل اصلی هم احداث ۳ سد روی رودخانه شور است؛ سد کینهورس در ابهر، سد نهب در تاکستان و سد بالاخانلو در بوئینزهرا. این سدها باعث کاهش شدید روانآبهای رودخانه شور شدهاند. وی افزود: این کاهش آب در گام اول باعث خشک شدن تالاب صالحیه در دشت قزوین شده است و سپس تعدادی از تالابهای دریاچه نمک قم نیز به خشکی گراییدهاند. بنابراین، میتوانیم بگوییم گرد و غباری که در این چند روز در مناطق کرج، قزوین، قم و تهران مشاهده شد، عمدتا ناشی از خشک شدن دریاچه نمک قم بوده است و نه صرفا تالاب صالحیه. آیا زمان آن نرسیده که به جای انکار، به فکر چارهاندیشی باشیم؟
تحلیل تخصصی آسیانیوز ایران؛
۱. چرا این همه تناقض؟
تفاوت دیدگاهها بین مسئولان و کارشناسان مستقل نشاندهنده دو مشکل اساسی است: اول، عدم شفافیت در انتشار دادههای محیط زیستی و دوم، احتمال کمتوجهی به هشدارهای کارشناسی. آیا ممکن است مسئولان به دلایل سیاسی یا اقتصادی ترجیح دهند واقعیت را کمرنگ نشان دهند؟
۲. کروم ششظرفیتی؛ خطر واقعی اما نادیده گرفته شده!
اگرچه بحث بر سر آرسنیک و سیانور است، اما مسئولان به حضور کروم ششظرفیتی در پساب صنعتی اعتراف کردهاند. این ماده بهتنهایی میتواند خطرات جدی برای سلامت داشته باشد. چرا تمرکز اصلی روی این آلاینده اثباتشده نیست؟
۳. بحران مدیریت آب در فلات مرکزی
خشک شدن دریاچه نمک قم و تالابهای اطراف نتیجه مستقیم مدیریت نادرست منابع آب است. سدسازیهای بیرویه و عدم تخصیص حقابههای زیستمحیطی، فلات مرکزی ایران را به کانون گردوغبار تبدیل کرده است.
۴. راه حل چیست؟
- شفافسازی دادههای محیط زیستی توسط نهادهای مستقل
- بازنگری در سیاستهای سدسازی و تخصیص آب
- نظارت جدی بر صنایع آلاینده
- احیای تالابها با تخصیص حقابههای قانونی