آسیانیوز ایران؛ سرویس اجتماعی:
پرونده «دره خرم آباد» با محوریت «غارهای پارینهسنگی» در فهرست میراث جهانی یونسکو با عنوان ۲۹امین اثر ایران ثبت شد، درحالی که «قلعه فلکالافلک» و «پل شکسته»، فرصت ثبت جهانی را از دست دادند. چهل و هفتمین اجلاس کمیته میراث جهانی یونسکو جمعه ۲۰ تیرماه در مقر سازمان یونسکو در فرانسه برگزار شد و پرونده «غارهای پیش از تاریخ (پارینهسنگی) دره خرمآباد» بهعنوان بیست و نهمین اثر ایران در فهرست میراث جهانی ثبت شد. غارهای پیش از تاریخ دره خرم آباد که وارد فهرست میراث جهانی یونسکو شدهاند، شامل کلدر، یافته، کنجی، گیلوران، قمری و پناهگاه صخرهای گر ارجنه است. این غارها شواهد ارزشمندی از زندگی مستمر انسانهای نئاندرتال و دورههای مختلف پیش از تاریخ (پارینهسنگی) به قدمتی بیش از ۶۰ هزار سال را در خود جای دادهاند.
از مجموع این پرونده، قلعه فلک الافلاک و پل شکسته که ایران پیشنهاد کرده بود، از ثبت جهانی باز ماندند.این پرونده با عنوان «غارهای پیش از تاریخ و مجموعه قلعه فلکالافلاک دره خرمآباد» برای ثبت جهانی پیشنهاد شده بود که در ارزیابیهای اولیه، شورای بینالمللی بناها و محوطهها (ایکوموس) تنها با ثبت جهانی «محوطههای پیش از تاریخ یا پارینهسنگی دره خرمآباد» موافقت کرد. نماینده ایکوموس در نشست بررسی این پرونده در اجلاس کمیته میراث جهانی یونسکو که جمعه ۲۰ تیرماه با حضور نمایندگانی از ایران برگزار شد، بار دیگر با تاکید بر این مسئله، درخواست تغییر نام این پرونده را مطرح کرد. با این حال، علی دارابی در خردادماه امسال درباره حذف «فلکالافلاک» از این پرونده، با امیدواری گفته بود: «هرچند در گزارش ایکوموس توصیه به ثبت با محوریت غارها و تعویق بررسی برخی اجزا از جمله قلعه فلکالافلاک آمده، اما این نظرات نهایی نیست و تا زمان برگزاری نشست رسمی کمیته در تابستان ۲۰۲۵ فرصت داریم تا با استفاده از همه ظرفیتهای علمی، حقوقی و دیپلماتیک از جامعیت این پرونده دفاع کنیم.»
دلیل حذف قلعه فلکالافلاک
عطا حسنپور، مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان لرستان پیشتر درباره نظر ایکوموس درباره دلیل حذف فلکالافلاک از سوی شورای مشورتی یونسکو (ایکوموس) نیز توضیح داده بود: «ایکوموس، دره را با محوریت مکانهای پیش از تاریخ پذیرفت و این عنوان راه را برای الحاق تپه فلکالافلاک که قلعه نیز جزئی از آن است باز گذاشت. ایکوموس معتقد بود که پتانسیل باستانشناسی تپه فلکالافلاک هنوز مشخص نشده است در واقع از آنجا که تحقیقات علمی این مرحله به طور قطع اثبات کرد دولت عضو میتواند در مرحله بعدی درصورت کشف شواهد ملموس و قابل توجه بیشتر از دوره پارینهسنگی جدید توسط تحقیقات باستان شناسی و علمی و در صورت کمک به ارزش جهانی برجسته بالقوه، گنجاندن تپه در مجموعه شما را بررسی میکند.» به گفته این باستانشناس، محدوده پیشنهاد شده به یونسکو با عنوان «دره خرمآباد» از تنگ شبیخون و «غار کلدر» در شمال تا «غار کنجی» در جنوب و «غار یافته» در غرب گسترده شده است و مساحتی بالغ بر ۴۱۴ هکتار عرصه و حریم بیش از ۷۰۰۰ هکتار را شامل میشود.
آثار ثبت شده ایران در یونسکو
ایران تا پیش از این، ۲۸ اثر تاریخی و طبیعی را در یونسکو ثبت جهانی کرده بود، که شامل چغازنبیل، تخت جمشید، میدان نقش جهان اصفهان، تخت سلیمان، چشمانداز فرهنگی ارگ بم، پاسارگاد، گنبد سلطانیه، سنگنبشته بیستون، مجموعه آثار رهبانی ارامنه، سازههای آبی شوشتر، بازار تاریخی تبریز، آرامگاه شیخ صفیالدین اردبیلی، باغ ایرانی، مسجد جامع اصفهان، برج گنبد قابوس، کاخ گلستان، شهر سوخته، چشمانداز فرهنگی میمند، شوش، قنات ایرانی، دشت لوت، شهر تاریخی یزد، چشمانداز باستانشناسی ساسانی منطقه فارس، جنگلهای هیرکانی، راهآهن سراسری ایران، چشمانداز فرهنگی اورامانات، کاروانسراهای تاریخی ایران و هگمتانه است. با ثبت دره خرم آباد، تعداد میراث جهانی ایران به ۲۹ اثر رسید.
چهل و هفتمین اجلاس کمیته میراث جهانی یونسکو
چهل و هفتمین اجلاس کمیته میراث جهانی یونسکو از ۶ تا ۱۶ جولای ۲۰۲۵ (۱۵ تا ۲۵ تیرماه ۱۴۰۴) در شهر پاریس فرانسه درحال برگزاری است. در این دوره ۳۲ پرونده برای بررسی ثبت جهانی پیشنهاد شده است که از آن میان، ۲۴ اثر تاریخی ـ فرهنگی، ۵ میراث طبیعی، یک پرونده مختلط تاریخی ـ طبیعی است. ایران در این دوره یک پرونده برای بررسی پیشنهاد کرده بود.
نقاط قوت پرونده
- قدمت بینظیر (از نئاندرتالها تا دورههای متأخر)
- توالی فرهنگی مستند در ۶ غار
- حمایت علمی جامعه باستانشناسی جهانی
چالشهای پیشرو
- نیاز فوری به کاوش در تپه فلکالافلاک
- خطر توسعهنابسامان گردشگری در غارها
- ضعف زیرساختهای حفاظتی
وضعیت جهانی
- رقبای ایران: ترکیه (۲۱ اثر)، چین (۵۶ اثر)
- پروندههای بعدی ایران: احتمالاً «میراث زاگرس» یا «جنگلهای بلوط»