آسیانیوز ایران؛ سرویس سیاسی:
در فضای پرالتهاب رسانهای این روزها، یک شایعه مانند آتش به جان جنگل میافتد. این بار نوبت متنی بود که ادعا میکرد پرده از بزرگترین توطئه بینالمللی علیه ایران برمیدارد. متنی که با آب و تاب تمام در حال دستبهدست شدن بود و اضطراب و نگرانی زیادی را دامن میزد. این متن که به عنوان متن کامل یک مصاحبه محرمانه از شبکه CNN معرفی شده بود، به ژنرال «کنت مککنزی» فرمانده سابق CENTCOM (سنتکام) نسبت داده شد. در این مصاحبه ادعایی، او از تشکیل یک ائتلاف گسترده متشکل از ناتو، کشورهای عربی، پاکستان و حتی گروههای مخالف برای اجرای یک عملیات گسترده علیه ایران خبر داده بود.
ادعاهایی به این عظمت، نیاز به سندیتی به همان اندازه بزرگ دارند. اما کوچکترین نشانهای از این مصاحبه در آرشیو رسمی CNN، وبسایت این شبکه و یا حتی سایر رسانههای معتبر جهانی مانند Reuters، AP و BBC یافت نمیشود. این اولین و قاطعترین ردپای دروغ بودن این ماجراست. سفر این شایعه از کانالهای تلگرامی خاص آغاز شد و سپس مانند بسیاری از اخبار جعلی دیگر، با بازنشر از سوی برخی رسانههای داخلی، رنگ اعتبار به خود گرفت. در ادامه به تحلیل این شایعه و دلایل غیرممکن بودن آن میپردازیم. شایعات در خلأ ایجاد نمیشوند؛ آنها اغلب بر اساس ترسها، تمایلات یا پیشفرضهای موجود یک جامعه ساخته میشوند و سپس مانند یک ویروس منتشر میگردند. تحلیل این شایعه خاص چند لایه دارد:
تحلیل منبعشناختی
نخستین و مهمترین قاعده در اعتبارسنجی هر خبری، ردیابی آن به منبع اولیه و معتبر است. این ادعا فاقد چنین منبعی است. منبع اولیه آن کانالها و وبسایتهایی هستند که سابقه انتشار اخبار جعلی و جهتدار دارند. در جهان رسانهای، انتشار یک مصاحبه انحصاری و مهم توسط یک شبکه بزرگ مانند CNN، یک رویداد بزرگ خبری است که حتماً توسط سایر رسانهها نیز پوشش داده میشود. سکوت مطلق رسانههای بینالمللی در قبال این ادعا، خود گواه قاطع بر جعلی بودن آن است.
تحلیل محتوایی
محتوای این شایعه از نظر ژئوپلیتیکی کاملا غیرمنطقی و کودکانه است.
-
ائتلاف ناممکن
ادعای همکاری همزمان ناتو، کشورهای عربی (مانند عربستان و امارات)، پاکستان، آذربایجان و گروههای مخالف (مانند منافقین و سلفیها) در یک عملیات مشترک، کاملا مضحک است. این کشورها و گروهها دارای منافع متضاد، دشمنیهای دیرینه و استراتژیهای کاملا متفاوتی هستند. برای مثال، پاکستان روابط تاریخی با ایران دارد و احتمال همکاری نظامی آن با اسرائیل نزدیک به صفر است.
-
نقش پیمانکار برای اسرائیل
توصیف اسرائیل به عنوان یک «پیمانکار» زیردست برای یک ائتلاف بزرگ، کاملا با واقعیتهای قدرت نظامی و دیپلماتیک این کشور در تضاد است.
-
لحن و ادبیات
لحن به کار رفته در متن، کاملا شبیه به ادبیات توطئهپردازانه و احساسی است و با لحن رسمی، خشک و محافظهکارانه یک ژنرال بلندپایه آمریکایی که سالها در مناصب دیپلماتیک-نظامی خدمت کرده، هیچگونه همخوانی ندارد.
تحلیل اهداف و انگیزهها
ساخت و انتشار چنین شایعاتی معمولاً اهداف مشخصی دارد:
-
جنگ روانی و ایجاد رعب
ترساندن جامعه و القای این حس که دشمنان متحد و قدرتمندی در مقابل ایران صفآرایی کردهاند.
-
یکپارچهسازی داخلی
از چنین شایعاتی برای ایجاد حس "محاصره شدن" و بسیج افکار عمومی حول محور میهنپرستی افراطی و انسجام داخلی استفاده میشود.
-
انحراف اذهان
منحرف کردن توجه افکار عمومی از مشکلات داخلی به یک تهدید خارجی خیالی و یکپارچه.
در نتیجه، این شایعه یک محصول کاملاً ساختگی است که نه بر اساس واقعیت، که بر اساس سناریوپردازیهای ذهنی سازندگان آن و برای اهداف خاصی تولید و توزیع شده است. هوشمندی مخاطب در تشخیص منبع و تحلیل محتوا، بهترین سلاح در برابر چنین جنگ روانی است.