آسیانیوز ایران؛ سرویس اجتماعی:
دادگاهی در تهران با صدور حکمی قاطع و کمسابقه، پیام روشنی را برای تمامی مجرمان خشونتجنسی ارسال کرد. دو متهم که چند وقت پیش با وحشیانهترین روش، دو دختر نوجوان ۱۵ ساله به نامهای «مارال» و «رکسانا» را ربوده و مورد تجاوز قرار داده بودند، به مجازاتی سخت محکوم شدند. بر اساس گزارشهای رسیده، این دو متهم با اسلحه سرد، دو قربانی جوان را در تهران سوار خودروی خود کرده و به مکانی خلوت برده بودند. پس از ارتکاب جنایت، آنان را در خیابان رها کرده و فرار کردند. شجاعت مارال و رکسانا در شکایت و پیگیری قانونی پرونده، عامل اصلی رسیدگی و شناسایی سریع متهمان بود.
حکم صادره که میتواند به عنوان یک رأی تاریخی در پروندههای تجاوز جنسی ثبت شود، جنبهای نمادین و عبرتآموز دارد. دادگاه با استناد به مواد قانونی مربوط به «قتل عمد» (به دلیل احتمال وجود قصد قتل) یا «محاربه و افساد فی الارض» (به دلیل ایجاد رعب و وحشت در جامعه)، این مجازات سنگین را صادر کرده است. این حکم نشان میدهد که دستگاه قضایی ایران میتواند در قبال جرائم بسیار شدید علیه زنان و کودکان، با قاطعیت و بدون اغماض عمل کند. این تصمیم میتواند نقطه عطفی در مسیر حمایت از حقوق قربانیان و ایجاد بازدارندگی در جامعه باشد. صدور این حکم را میتوان از چند منظر کلیدی تحلیل کرد:
۱. مبانی قانونی حکم: محاربه یا قصاص؟
مجازات اعدام برای تجاوز جنسی در قانون مجازات اسلامی ایران، عمدتا از دو مسیر قابل تصور است:
-
محاربه و افساد فی الارض (ماده ۲۸۳ قانون مجازات اسلامی)
اگر دادگاه استدلال کند که متهمان با اسلحه (چاقو) مردم را ترسانده و امنیت عمومی را مختل کردهاند، مشمول مجازات محاربه میشوند. مجازات محاربه میتواند اعدام باشد. این کیفرخواست معمولا توسط دادستان و برای جرائم بسیار شدید که حالت «بغی» (شورش علیه نظم عمومی) دارند، صادر میشود.
-
تجاوز به عنف همراه با قتل یا آسیب شدید
اگر در حین تجاوز، قربانی به قتل برسد یا آسیبهای غیرقابل جبران ببیند، مجازات قاتل قصاص است. همچنین، خود تجاوز به تنهایی میتواند تحت شرایط خاصی مجازات سختی داشته باشد، اما معمولاً مستقلاً به اعدام منجر نمیشود، مگر اینکه مصداق محاربه باشد.
۲. جنبه نمادین و عبرتآموز حکم
دادگاه با صدور این حکم سخت، چندین پیام مهم ارسال کرده است:
-
حمایت از قربانیان
این حکم به قربانیان و خانوادههای آنان و تمامی افرادی که مورد خشونت قرار گرفتهاند، این اطمینان را میدهد که سیستم قضایی از آنها حمایت میکند و جرائم شدید را بیپاسخ نمیگذارد.
-
بازدارندگی شدید
هدف اصلی، ایجاد بازدارندگی عمومی است. این حکم به تمامی مجرمان هشدار میدهد که عواقب چنین اعمال وحشیانهای میتواند بسیار سنگین باشد.
-
تغییر رویه؟
اگرچه قوانین سختگیرانه وجود داشته، اما اجرای آن در موارد مشابه همیشه یکسان نبوده است. این حکم میتواند نشاندهنده یک تغییر رویه و حساسیت بیشتر دستگاه قضایی نسبت به جرائم خشونتآمیز علیه زنان باشد.
۳. چالشها و انتقادات احتمالی
-
حقوق بشری
مجازات اعدام همواره از سوی نهادهای بینالمللی حقوق بشر مورد انتقاد است. آنان معتقدند مجازات اعدام، بدون توجه به شدت جرم، غیرانسانی است و باید از سیستمهای قضایی حذف شود.
-
احتمال خطای قضایی
در هر پروندهای، هرچقدر هم که شواهد محکم باشد، احتمال خطای قضایی وجود دارد. قطعی بودن مجازات اعدام، امکان جبران این خطا را از بین میبرد.
-
تمرکز بر مجازات به جای پیشگیری
برخی منتقدان معتقدند جامعه باید بیشتر بر آموزش، پیشگیری و فرهنگسازی برای احترام به حقوق زنان و مبارزه با مردسالاری بیمارگونه متمرکز شود تا اینکه تنها بر مجازاتهای شدید تکیه کند.
۴. جمعبندی و نگاه به آینده
این حکم، بدون شک یک پیروزی بزرگ برای عدالتخواهی است و میتواند روحیهای به قربانیان خشونت جنسی بدهد. این نشان میدهد که فریاد قربانیان اگر بلند و پیگیر باشد، میتواند به نتیجه برسد. با این حال، یک جامعه ایدهآل جامعهای است که در آن هیچ دختری مورد تجاوز قرار نگیرد تا مجبور نباشد برای احقاق حق خود به دنبال مجازات اعدام برای متجاوز باشد. بنابراین، در کنار تقدیر از این حکم قاطع، باید بر اهمیت کار فرهنگی، آموزش در مدارس، تقویت نهادهای حمایتی از قربانیان و مبارزه ریشهای با فرهنگ تجاوز نیز تأکید کرد. این حکم پایان راه نیست، بلکه باید آغاز یک حرکت گستردهتر برای ساختن جامعهای امنتر برای همه باشد.