آسیانیوز ایران؛ سرویس سیاسی:
پوریا زرشناس - دکترای اقتصاد انرژی های تجدیدپذیر
دیپلماسی هستهای ایران به یکی از تاریکترین لحظات خود پس از برجام رسید. شورای امنیت سازمان ملل با رد قطعنامهای که خواستار تایید پایبندی ایران و تمدید رفع تحریمها بود، به طور رسمی سکو پرتاب "مکانیسم ماشه" را فعال کرد. این رأیگیری که با ۹ رأی مخالف مواجه شد، کار را به جایی رساند که از نیمه شب ۶ مهرماه، تحریمهای قدیمی سازمان ملل علیه ایران دوباره زنده خواهند شد. این شکست دیپلماتیک، صحنه یک رویارویی آشکار بین قدرتهای جهانی بود. از یک سو، روسیه و چین با صدای بلند این روند را "فاقد وجاهت قانونی" و "شتابزده" خواندند و اعلام کردند بازگشت تحریمها را به رسمیت نخواهند شناخت. واسیلی نبنزیا، نماینده روسیه، قاطعانه گفت: "ما به نفع رفع تحریمها علیه ایران رأی خواهیم داد." در سوی دیگر، سه قدرت اروپایی (فرانسه، انگلیس و آلمان) به همراه آمریکا ایستادند. آن ها با اتکا به ادعاهایی مبنی بر "غنیسازی ۴۸ برابری اورانیوم توسط ایران" و "عدم همکاری کافی با آژانس"، خود را محق به کشیدن ماشه دانستند. نماینده فرانسه ایران را به نقض برجام متهم کرد، هرچند که خود اروپا از سوی ایران به عدم اجرای تعهدات اقتصادی متهم شده است.
دعوت اروپا از ایران برای همکاری و استفاده از فرصت پیشنهاد ویژه!
نمایندگان فرانسه و بریتانیا در جریان نشست در حال برگزاری شورای امنیت، تأیید کردند و تکرار کردند که پیشنهاد پیشین به کشورمان که خواهان همکاری در ازاء تمدید برجام بوده است، تا یک هفته دیگر نیز فرصت به گفتگو و دیپلماسی میدهد. شورای امنیت سازمان ملل تصمیم گرفت تحریمهای سازمان ملل علیه ایران را که در چارچوب توافق هستهای سال ۲۰۱۵ لغو شده بود، دوباره اعمال کند. این تحریمها از تاریخ ۲۷ سپتامبر ساعت ۸ شب به وقت نیویورک اجرایی خواهد شد. پایگاه خبری اکسیوس گزارش داد که قطعنامههای شورای امنیت سازمان ملل علیه ایران از یکشنبه ۵ مهر ۱۴۰۴ (۲۶ سپتامبر ۲۰۲۵) و از ساعت ۰۴:۳۰ بامداد دوشنبه به وقت تهران دوباره اجرایی خواهد شد.
نماینده انگلیس: به دیپلماسی با ایران متعهدیم
نماینده انگلیس بعد از عدم تصویب قطعنامه ادامه رفع تحریمهای ایران مدعی شد که کشورش به دیپلماسی با ایران متعهد است. نماینده انگلیس در جلسه شورای امنیت مدعی شد که تصمیم سه کشور اروپایی برای کلید زدن مکانیسم بازگشت تحریمها علیه ایران موجه و قانونی و منطبق با قطعنامه ۲۲۳۱ است.
روسیه: بازگشت تحریمها علیه ایران را به رسمیت نمیشناسیم
نماینده روسیه عدم تصویب قطعنامه مربوط به ادامه رفع تحریمها علیه ایران را فاقد مبنای قانونی خواند و گفت روسیه بازگشت تحریمها را به رسمیت نمیشناسد. واسیلی نبنزیا نماینده روسیه در سازمان ملل گفت که کشورش به نفع رفع تحریمها علیه ایران رأی خواهد داد. نماینده چین نیز بیان کرد که تصمیم برای بازگرداندن تحریمها علیه ایران اقدامی شتابزده خواهد بود. وی افزود: ما از تمدید لغو تحریم ها علیه ایران حمایت می کنیم، اقدامات خصمانه درباره برنامه هسته ای ایران شرایط را سخت می کند. اقدامات امریکا خلاف برجام بوده است حتی علیه تاسیسات هسته ای ایران حمله کردند؛ فعال شدن اسنپ بک قابل قبول نیست و باعث اعتماد سازی نمی شود و تنش درپی خواهد داشت. چین همیشه از راههای صلح آمیز و دیپلماتیک حمایت می کند. چین معتقد است نباید به زنجیره تحریم برگردیم. ایران همواره تلاش کرده و اعلام کرده برنامه هسته ای اش صلح آمیز است و با وجود حمله اسراییل و آمریکا با آژانس همکاری کرده است. اروپا باید درخواست ماشه را پس بگیرد. چون استفاده از زور در روابط بین اللمل مفید نیست.
فرانسه ایران را به نقض مفاد برجام متهم کرد
نماینده فرانسه که کشورش در عمل به تعهداتش برای اجرای توافق هستهای با ایران ناکام مانده در جلسه شورای امنیت مدعی شد که ایران به تعهداتش ذیل برجام پایبند نبوده است. نماینده فرانسه در سازمان ملل عنوان کرد نشست امروز امکان اجرای توافق هستهای ایران و قطعنامه ۲۲۳۱ را به شکل مناسب فراهم میکند. فرانسه و دیگر کشورهای اروپایی تعهدات خود را طبق توافق هستهای ایران اجرا کردهاند. نظام عدم گسترش سلاحهای هستهای در معرض خطر است. نماینده فرانسه در جلسه شورای امنیت برای رأیگیری درباره ادامه رفع تحریمها علیه ایران مدعی شد که ایران گامهای لازم را برای همکاری با آژانس بینالمللی انرژی اتمی برنداشته است و اورانیوم را تا ۴۸ برابر سطح مجاز غنیسازی کرده است.
نماینده دانمارک: رأی امروز، بستن درهای تعامل دیپلماسی نبود... گشودن درهای تعامل بود!
نماینده دانمارک در سازمان ملل، توافق 2015 برجام را نقطه عطف تاریخ تعاملات دیپلماتیک و دستاوردی عظیم توصیف کرد. او از نقض تعهدات برجامی از سوی ایران، ابراز تأسف و به بیش از 60 گزارش رسمی آژانس درباره نقضهای تعهدات اشاره کرد. او گفت که ایران دو ماه است فرصت برای رسیدگی به نکات و نقاط مورد ایراد را داشته و این فرصت را از دست داده است. از این رو است که دولت او به قطعنامه تأیید پایبندی ایران به تعهدات هستهای، رأی منفی داده است.
وزیر امور خارجه اسرائیل: جامعه بینالمللی باید جلوی ایران هستهای را بگیرد تحریمها بازمیگردد
امروز، شورای امنیت سازمان ملل متحد به بازگرداندن تحریمهای گسترده علیه ایران رأی داد که از ۲۸ اکتبر لازمالاجراست. برنامه هستهای ایران برای اهداف صلحآمیز در نظر گرفته نشده است. یک ایران مسلح به سلاح هستهای به این معنی است که خطرناکترین رژیم، خطرناکترین سلاح را در اختیار دارد که به طور چشمگیری ثبات و امنیت جهانی را تضعیف میکند. هدف جامعه بینالمللی باید بدون تغییر باقی بماند: جلوگیری از دستیابی ایران به قابلیتهای هستهای برای همیشه.
اکنون سوال اینجاست: جهان به کجا میرود؟
بازگشت تحریمهای سازمان ملل چه تأثیری بر اقتصاد ایران و ثبات منطقه خواهد داشت؟ و آیا واقعا همانطور که نماینده انگلیس ادعا میکند، راه دیپلماسی هنوز باز است؟ این پرسشها، آینده پرابهام توافق هستهای و امنیت خاورمیانه را تحت تأثیر قرار خواهد داد. فعال شدن مکانیسم ماشه را نمیتوان یک رویداد منفرد دانست، بلکه این نقطه اوج یک فرآیند طولانی فروپاشی برجام است که از خروج یکجانبه آمریکا آغاز شد. برای درک عمق این فاجعه دیپلماتیک، باید آن را در چند لایه تحلیل کرد:
۱. لایه حقوقی-نهادی
هسته اصلی اختلاف، تفسیر از قطعنامه ۲۲۳۱ است. از نظر حقوقی، ایالات متحده که خود در می ۲۰۱۸ از برجام خارج شد، از نظر بسیاری از کارشناسان حقوق بینالملل، وضعیت حقوقی برای فعال کردن مکانیسم ماشه را از دست داده است. سه کشور اروپایی با این استدلال که "هنوز در برجام هستند" سعی کردند این اقدام را مشروع جلوه دهند، اما روسیه و چین بر این نکته تأکید کردند که این تحرکات "فاقد مبنای قانونی" است. این امر نشاندهنده یک بحران عمیق در نهادهای بینالمللی و تسلیم شدن آن ها در برابر فشار سیاسی قدرتهای بزرگ است.
۲. لایه راهبردی-امنیتی
بازگشت تحریمها به معنای مرگ قطعی برجام و احتمال افزایش شدید تنش در منطقه است. ایران که هشدار داده بود این اقدام را "پاسخی متناسب" خواهد داد، اکنون ممکن است گامهای هستهای خود را بیشتر و سریعتر بردارد. این امر میتواند به یک چرخه معیوب تشدید تنش بینجامد:
تحریم بیشتر → اقدام هستهای بیشتر → تحریمهای شدیدتر.
این چرخه، امنیت خاورمیانه و کل نظام عدم اشاعه سلاحهای هستهای (NPT) را به خطر میاندازد.
۳. لایه اقتصادی-سیاسی
از نظر داخلی، این تحریمها فشار اقتصادی بر ایران را که هماکنون نیز قابل توجه است، چندین برابر خواهد کرد. محدودیت در خرید و فروش تسلیحات، مسافرت مقامات و فعالیتهای مالی میتواند تأثیر مستقیم و سریعی داشته باشد. از نظر بینالمللی، این رویداد نشاندهنده یک شکاف عمیق غرب-شرق است. روسیه و چین نه تنها این تحریمها را به رسمیت نمیشناسند، بلکه احتمالا راههایی برای دور زدن آن ها خواهند یافت. اما باید به اینمسئله توجه کرد که با توجه به تحریم های مستقیم ایالات متحده امریکا بر مبادلات جمهوری اسلامی با دلار، افزایش قیمت ارز، افزایش نرخ تورم و کاهش نرخ رشد اقتصادی ایران اجتناب ناپذیر خواهد بود.
جمعبندی
فعال شدن مکانیسم ماشه، یک بازی با حاصل جمع صفر بود که همه بازیکنان را بازنده کرد. غرب اعتبار نهادهای بینالمللی را زیر سؤال برد، ایران تحت فشار بیسابقهای قرار گرفت، و صلح جهانی یک گام دیگر از یک توافق موفقیتآمیز دور شد. آینده، صحنه یک بازی جدید با قواعدی نامشخص و بسیار خطرناکتر خواهد بود.