آسیانیوز ایران؛ سرویس سیاسی:
در دنیای سیاست، گاهی یک جمله میتواند آتشی به پا کند که خاموش کردن آن ماهها به طول بینجامد. این دقیقاً همان اتفاقی است که برای مصطفی کواکبیان، نماینده پیشین مجلس شورای اسلامی، افتاد. اظهارات شوکهکننده او درباره یک تحلیلگر خارجی، نه تنها موجی از انتقادات داخلی و خارجی را به دنبال آورد، بلکه تبدیل به نمونهای بارز از تخریب شخصیت در فضای سیاسی ایران شد. حالا پس از گذشت چند ماه، کواکبیان در اقدامی غیرمنتظره و در گفتوگویی دیگر در صدا و سیمای جمهوری اسلامی، بابت آن ادعاهای اثباتنشده عذرخواهی کرده است. اما نکته جالب اینجاست که شکل این عذرخواهی خود به اندازه اظهارات اولیه جنجالبرانگیز و قابل تأمل بوده است. به جای پس گرفتن کامل ادعاها، او تنها به عوض کردن یک کلمه بسنده کرده است: جایگزینی «همخوابگی» با «صیغه». این جایگزینی نه تنها از شدت توهین نکاست، بلکه بحثهای جدیدی درباره نگاه به زنان، قوانین شرعی و اخلاق سیاسی در رسانه ملی را دامن زده است. این ماجرا از یک حاشیه شخصی فراتر رفته و به پروندهای برای تحلیل گفتمان قدرت، رسانه و جنسیت در ایران تبدیل شده است. پرسش اصلی این است: آیا این یک عذرخواهی واقعی است یا یک مانور سیاسی جدید؟
ماجرای عذرخواهی کواکبیان را میتوان از چند منظر کلیدی تحلیل کرد:
1. تحلیل رسانهای و جنگ روایتها
این حادثه نمونه کلاسیکی از «جنگ روایتها» است. کواکبیان در ابتدا با روایتی حاوی جزئیات نامتعارف و غیراخلاقی، تلاش کرد تا کل سیستم سیاسی ایران را در اذهان مخاطب به فساد متهم کند و یک «دشمن خارجی» را مقصر جلوه دهد. عذرخواهی او، تلاشی برای تصحیح همان روایت اولیه است، اما با حفظ هسته مرکزی اتهام (وجود رابطه نامشروع، هرچند تحت عنوان صیغه). این نشان میدهد چگونه یک رسانه میتواند همزمان پلتفرمی برای ایجاد بحران و سپس مدیریت آن باشد.
2. تحلیل گفتمان و قدرت کلمات
جایگزینی «همخوابگی» با «صیغه» یک مانور زبانی هوشمندانه اما خطرناک است. کواکبیان با این کار، ادعای خود را از حیطه «فساد اخلاقیِ غیرقانونی» به حیطهای «شبهقانونی و مورد مناقشه شرعی» منتقل میکند. او با استفاده از یک مسئله مصطلح فقهی، سعی در عادیسازی و حتی مشروعیتزدایی از ادعای خود دارد. این حرکت نشاندهنده عمق نگاه جنسیتزده و ابزاری به زن است که در آن، زن میتواند به عنوان یک ابزار در جنگ قدرت بین جناحهای مختلف مورد استفاده قرار گیرد.
3. تحلیل سیاسی و بینالمللی
این اظهارات و عذرخواهی پس از آن، آسیبهای جدی به دیپلماسی عمومی ایران وارد میکند. کاترین شکدم چهرهای شناختهشده در محافل تحلیلی غرب است و چنین تهمتهای غیرمستندی، اعتماد تحلیلگران و دیپلماتهای خارجی برای تعامل با ایران را خدشهدار میکند. از سوی دیگر، این جنجال بازتاب دهنده جنگ قدرت داخلی بین جناحها است؛ جایی که یک نماینده با حمله به کل بدنه نظام سعی در کسب رانت سیاسی برای خود یا جناح متبوعش دارد.
4. پیامدهای اجتماعی و فرهنگ
این گفتوگو یک ترول رسانهای موفق بود که هدف آن نه شفافیت، که ایجاد سروصدا و انحراف اذهان از مسائل اساسی بود. موفقیت آن در داغ شدن فضای مجازی نشان میدهد که چگونه سیاستمداران از احساسات و حساسیتهای عمومی برای دیده شدن سوءاستفاده میکنند. این واقعه همچنین بحث کهنه «زن به مثابه عرصه تقدس و بیآبرویی» را دوباره زنده کرده و نشان میدهد که چگونه بدن و زندگی خصوصی یک زن میتواند به میدانی برای تسویهحسابهای سیاسی تبدیل شود.