آسیانیوز ایران؛ سرویس اقتصادی:
دولت در آستانه تغییر یک سیاست کلان و پرحاشیه قرار گرفته است. سیاست خرید تضمینی گندم که برای دههها یکی از اصلیترین ابزارهای حمایت از کشاورزان بوده، به زودی با اصلاحات اساسی روبرو خواهد شد. معاون وزیر جهاد کشاورزی از نهاییسازی سیاستهای جدیدی خبر داده که به گفته وی «به نفع کشاورز» است. این تغییرات میتواند تحول بزرگی در بازار گندم کشور ایجاد کند و رابطه دولت و کشاورزان را وارد مرحله جدیدی نماید.
در طرح جدید، قیمت تضمینی دیگر به معنای قیمت ثابت و قطعی خرید دولتی نیست، بلکه به عنوان «کف حمایتی» تعریف میشود. این به آن معناست که اگر کشاورز بتواند محصول خود را در بازار آزاد و با قیمتی بالاتر به فروش برساند، کاملاً آزاد خواهد بود. این تغییر رویکرد، نشاندهنده حرکت به سمت بازار آزادتر و کاهش بار مالی دولت از یک سو، و افزایش انگیزه کشاورزان برای یافتن بازارهای بهتر از سوی دیگر است. اما آیا این سیاست جدید میتواند به نفع هر دو طرف تمام شود؟ این تغییر سیاست را میتوان از چند منظر مهم تحلیل کرد:
۱. تغییر پارادایم از دولت خریدار به دولت حامی
- دولت نقش خود را از «خریدار انحصاری» و «توزیعکننده» به «تضمینکننده حداقل سود» تغییر میدهد.
- این مدل شبیه به سیاستهای حمایتی در کشاورزی مدرن است که در آن دولت زمینهساز است نه بازیگر اصلی.
- بار مالی ذخیره سازی، تضمین خرید مازاد و توزیع گندم از دوش دولت برداشته میشود.
۲. تأثیر بر بازار و کشاورزان
مزایای احتمالی
- ایجاد رقابت بین خریداران مختلف (دولتی، خصوصی، تعاونی) برای کسب کیفیت بهتر گندم
- افزایش قدرت چانهزنی کشاورز به دلیل وجود گزینههای فروش متعدد
- کاهش هزینههای سربار دولت و تخصیص بودجه به بخشهای دیگر کشاورزی
- تشویق به تولید گندم با کیفیت بالاتر برای فروش در بازار آزاد
ریسکها و چالشها
- نوسان قیمت در بازار آزاد ممکن است در نهایت به ضرر کشاورز خرد باشد.
- اگر قیمت بازار آزاد از کف تضمینی پایینتر بیاید، دولت باید به تعهد خود برای خرید به قیمت تضمینی عمل کند.
- نیاز به ایجاد سازوکارهای نظارتی قوی برای جلوگیری از تشکیل کارتل و احتکار توسط خریداران بزرگ
- امکان ایجاد بیثباتی در قیمت نان و محصولات وابسته اگر بازار آزاد به خوبی مدیریت نشود.
۳. الزامات اجرایی برای موفقیت
-
شفافیت اطلاعات
کشاورزان باید به طور دائمی از قیمتهای بازار مطلع باشند.
-
تقویت تشکلهای کشاورزی
وجود اتحادیهها و تعاونیهای قوی برای چانهزنی جمعی ضروری است.
-
وجود بازارهای فیزیکی و مالی منظم
برای کشف قیمت واقعی و مدیریت ریسک.
-
سیاستهای مکمل
حمایت از بیمه محصولات کشاورزی برای کاهش ریسک قیمتی.
جمعبندی نهایی
این تغییر سیاست اگر با بسترسازی و برنامهریزی دقیق همراه باشد، میتواند گامی به سمت بازار رقابتی و کارآمد گندم باشد. اما اگر بدون آمادهسازی لازم اجرا شود، خطر به حاشیه رانده شدن کشاورزان خردهپا و بیثباتی بازار وجود دارد. موفقیت این طرح در گرو تدبیر دولت برای مدیریت مرحله گذار است.