به گزارش آسیانیوز ایران ؛ با رأی موافق نمایندگان به لایحه «حذف چهار صفر از پول ملی»، مسیر نوسازی پولی ایران بهصورت رسمی آغاز شد. مطابق ماده واحده و تبصرههای الحاقی، واحد رسمی پول کشور «ریال» تعریف میشود که برابر ۱۰هزار ریال جاری و معادل ۱۰۰ قِران است. این تغییر، علاوه بر سادهسازی مبادلات و حسابداری، قرار است خوانایی قیمتها، فاکتورها و صورتهای مالی را ارتقا دهد و بستر یکسانسازی تجربه پرداخت در اقتصاد خرد و کلان را فراهم کند.
نقشه راه بانک مرکزی
۱) دوره آمادگی (حداکثر ۲ سال):
بانک مرکزی موظف است طی این بازه، استاندارد طراحی اسکناس و سکه، مشخصات امنیتی چندلایه (واترمارک، نخ امنیتی، میکروپرینت، جوهر متغیر اپتیک)، ظرفیت چاپخانهها، لجستیک توزیع، بهروزرسانی هستههای بانکی (Core Banking) و سامانههای پرداخت (شتاب/شاپرک)، تبادلداده با خزانهداری و بهروزرسانی پایانههای فروش و خودپردازها را نهایی کند. همزمان برنامه جامع اطلاعرسانی عمومی برای تبدیل واحدها، قواعد گرد کردن (Rounding) و نمونههای تبدیل قیمتها به زبان ساده منتشر خواهد شد. زمان آغاز دوره گذار از طریق روزنامه رسمی، رسانه ملی و درگاههای بانک مرکزی اطلاعرسانی میشود.
۲) دوره گذار (حداکثر ۳ سال):
- گردش موازی: اسکناسها و سکههای فعلی و اسکناسهای «ریال/قِران» هر دو معتبرند؛ خزانه و شبکه بانکی بهتدریج اسکناسهای قدیمی را جمعآوری میکنند.
- پوشش کامل کانالها: بهروزرسانی نرمافزارهای حسابداری و خزانه شرکتها، برچسبگذاری قفسه فروشگاهی، منوهای رستوران، سامانههای قبض و قبوض شهری با نمایش همزمان «ریال جدید» و معادل قدیم برای کاهش خطای ادراکی.
- تسهیل پرداخت خرد: ضرب سکههای جزء (قِران) و اسکناسهای خرد جدید برای حفظ کارایی پرداخت نقدی در تراکنشهای روزمره.
- پایش لحظهای: رصدهای دورهای بانک مرکزی و شبکه بانکی برای رفع اشکالات احتمالی در پذیرندگی، تبدیلها و تأمین وجوه نقد.
۳) پس از گذار:
با پایان دوره مقرر، تنها «ریال جدید» و اجزای آن (قِران) مبنای پرداخت تعهدات و قیمتگذاری خواهد بود؛ اسناد، قراردادها و دفاتر رسمی نیز با واحد جدید ثبت میشوند.
آثار اجرایی برای مردم و کسبوکارها
- تغییر در ارزش واقعی رخ نمیدهد: حذف صفرها عملیاتیِ حسابداری است؛ قدرت خرید و ارزش واقعی داراییها و بدهیها صرفاً با سیاستهای ضدتورمی و ثبات اقتصاد کلان تغییر میکند، نه با تغییر واحد شمارش.
- نمایش دوگانه قیمتها: در دوره گذار، فهرست قیمتها بهصورت دوگانه درج میشود تا خطای تبدیل کاهش یابد.
- صورتحسابها و حقوق: حقوق، مزایا، قبوض و پرداختهای دولتی/خصوصی بر مبنای واحد جدید صادر میشود و معادل قدیم نیز برای مقایسه ذکر میشود.
- نظامهای مالی و مالیاتی: شرکتها باید نرمافزارهای مالی/ERP را بهروزرسانی و رویههای بستن حساب، گزارشگری و ممیزی را با واحد جدید تطبیق دهند؛ سازمان امور مالیاتی و گمرک نیز دستورالعملهای تبدیل را ابلاغ میکنند.
- خدمات بانکی: خودپردازها، پایانههای فروش، درگاههای پرداخت و اپهای بانکی بهروزرسانی نرمافزاری دریافت میکنند؛ کارتها و شبا/شماره حسابها تغییر ماهوی نمیکند، اما نمایش مبلغها در رابط کاربری با واحد جدید خواهد بود.
پرسشهای پرتکرار
۱) آیا قیمتها بالا میرود؟
خیر؛ تغییر واحد پولی بهتنهایی اثر تورمی ندارد. تورم تابع سیاستهای پولی و مالی، انتظارات و ساختار رقابت است. حذف صفرها اگر با انضباط پولی، شفافیت مالی و ارتباطات حرفهای همراه شود، حتی میتواند انتظارات تورمی را مدیریت کند.
۲) تکلیف اسکناسهای قدیمی چیست؟
در دوره گذار، معتبر و قابل استفادهاند و بانکها بهتدریج آنها را جمعآوری میکنند. پس از گذار، امکان تعویض در شعب منتخب فراهم میماند.
۳) چرا «قِران» بازمیگردد؟
برای سهولت پرداخت خرد و حفظ پیوستگی فرهنگی–تاریخی واحد جزء. هر ریال=۱۰۰ قِران خواهد بود.
۴) نقش کسبوکارها چیست؟
بهروزرسانی قیمتگذاری، برچسبها، صورتحسابها و قراردادها؛ آموزش کارکنان صندوق/مالی؛ اطلاعرسانی شفاف به مشتریان درباره نرخ تبدیل و قواعد گرد کردن.
مخاطرات و الزامات موفقیت
- ریسک خطای ادراکی: با آموزش عمومی، نمایش دوگانه و ماشینحسابهای تبدیل رسمی کنترل میشود.
- ریسک فنی شبکه پرداخت: نیازمند آزمون میدانی (Pilot) و بازبینی تدریجی در شهرهای منتخب پیش از تعمیم ملی است.
- ریسک سوءاستفاده قیمتی: رگولاتوری بازار، بازرسی صنفی و سامانههای گزارش مردمی برای جلوگیری از «گرد کردنهای دلخواه» ضروری است.
- همافزایی با سیاستهای ضدتورمی: موفقیت نهایی زمانی تثبیت میشود که مهار تورم و ثبات کلان همزمان پیش برود.
زمانبندی احتمالی (مشروط به اعلام رسمی بانک مرکزی)
- ۰ تا ۲۴ ماه: طراحی–آمادگی–اطلاعرسانی.
- ماه ۲۵ تا ۶۰: آغاز انتشار اسکناسهای «ریال/قِران» و گردش موازی، جمعآوری تدریجی بیش از ۱۰.۵ میلیارد قطعه اسکناس فعلی از چرخه.
- پس از ماه ۶۰: استقرار کامل «ریال جدید» بهعنوان تنها واحد پرداخت.
جمعبندی
طرح حذف چهار صفر، جراحی نمادین–عملیاتی در نظام پولی است که میتواند هزینههای مبادله، خطاهای ثبت و پیچیدگی حسابداری را کاهش دهد و تصویر روشنتری از قیمتها به شهروندان ارائه کند. اما تثبیت دستاوردها منوط به همسویی این اقدام با برنامه جامع مهار تورم، شفافیت مالی، انضباط بودجهای و ارتقای حکمرانی اقتصادی است.