آسیانیوز ایران؛ سرویس علم و تکنولوژی:
در دنیای امروز که اطلاعات با سرعت نور در شبکههای اجتماعی پخش میشوند، فلوراید - این ماده آشنا در خمیردندان و آب آشامیدنی - به یکی از موضوعات جنجالی تبدیل شده است. از یک سو، طرفداران سلامت طبیعی آن را سمی خطرناک میدانند و از سوی دیگر، نهادهای علمی معتبر جهانی از فواید آن دفاع میکنند. ادعاهای عجیبی درباره فلوراید در فضای مجازی دست به دست میشود: از کاهش ضریب هوشی کودکان گرفته تا ایجاد سرطان و اختلالات تیروئیدی. حتی برخی ادعا میکنند فلوراید برای کنترل ذهن و افزایش فرمانبرداری مردم استفاده میشود. اما واقعیت علمی چیست؟
سازمانهای بهداشتی معتبر جهانی مانند سازمان بهداشت جهانی و مرکز کنترل بیماریهای آمریکا، دهههاست که استفاده کنترلشده از فلوراید را برای پیشگیری از پوسیدگی دندان تأیید کردهاند. تاریخچه استفاده از فلوراید در آب آشامیدنی به سال ۱۹۴۵ در آمریکا بازمیگردد و نتایج آن، کاهش چشمگیر پوسیدگی دندان در جوامع بوده است. اما مانند بسیاری از مواد دیگر، مصرف بیش از حد فلوراید نیز میتواند خطرناک باشد. سؤال اینجاست: مرز بین مفید و مضر بودن فلوراید کجاست؟ در این گزارش به بررسی علمی این موضوع میپردازیم. برای درک دقیق موضوع فلوراید، باید به تحلیل چندبعدی این مسئله بپردازیم:
۱. تحلیل تاریخی و اجتماعی
ترس از فلوراید پدیده جدیدی نیست و به دههها قبل بازمیگردد. در دوران جنگ سرد، شایعاتی مبنی بر استفاده از فلوراید برای کنترل ذهن مردم در کمونیستها و سرمایهدارها مطرح بود. امروزه نیز این نظریههای توطئه در پوشش جدیدی در حال گسترش است. این پدیده نشان میدهد چگونه ترسهای تاریخی میتوانند در قالبی جدید بازتولید شوند.
۲. تحلیل دوز و سمیت
- اصلی اساسی در سم شناسی وجود دارد: "همه چیز سمی است، فقط دوز است که تفاوت ایجاد میکند." فلوراید نیز از این قاعده مستثنی نیست.
- دوز مفید: ۰.۷-۱.۵ میلیگرم در لیتر (طبق توصیه WHO)
- دوز خطرناک: بیش از ۱.۵ میلیگرم در لیتر
- مطالعه NTP در سال ۲۰۲۵ نشان داد تنها سطوح بسیار بالای فلوراید (بیش از ۱.۵ میلیگرم در لیتر) ممکن است با کاهش IQ مرتبط باشد، نه مقادیر متعارف موجود در آب آشامیدنی.
۳. تحلیل منافع در مقابل مخاطرات
- منافع اثباتشده فلوراید
- کاهش ۲۰-۴۰٪ پوسیدگی دندان در جوامع
- تقویت مینای دندان
- کاهش هزینههای درمانی دندانپزشکی
مخاطرات احتمالی
- فلوروزیس دندانی در صورت مصرف بیش از حد (لکهدار شدن دندانها)
- احتمال تاثیر بر IQ تنها در سطوح بسیار بالا
۴. تحلیل وضعیت در ایران
براساس دادههای موجود، میانگین غلظت فلوراید در آب آشامیدنی ایران ۰.۶۵±۰.۳۸ میلیگرم در لیتر است که در محدوده ایمن قرار دارد. البته در برخی مناطق جنوبی کشور این مقدار ممکن است بالاتر باشد که نیازمند نظارت دقیقتر است.