آسیانیوز ایران؛ سرویس سیاسی:
ماههاست ادعای عجیبی در فضای رسانهای ایران و شبکههای اجتماعی دست به دست میشود: "۸۰۰ اسرائیلی در جنگ ۱۲ روزه کشته شدهاند." این ادعا آنقدر گسترده تکرار شده که برای بسیاری به واقعیتی تبدیل شده است. اما منشأ این عدد از کجا آمده و آیا اساساً سند معتبری دارد؟ ماجرا از تابستان امسال آغاز شد، زمانی که یک مدیر شرکت فناوری اسرائیلی در شبکه اجتماعی خود، عکسی از یک زیرنویس تلویزیونی را منتشر کرد. این زیرنویس مربوط به برنامهای در شبکه ۱۲ اسرائیل بود که به کنایه به تلفات نظامیان اسرائیلی اشاره داشت. این پست شوخیآمیز، ناخواسته به مهمترین سند رسانهای برای اثبات ادعای ۸۰۰ کشته تبدیل شد!
روزنامه کیهان بدون بررسی صحت این ادعا، آن را به عنوان "اعتراف رسمی اسرائیل" منتشر کرد. این گزارش نادرست سپس در سخنرانیهای افراد مختلف از جمله احمد خاتمی نیز تکرار شد و ابعاد گستردهتری یافت. در حالی که رسانههای بینالمللی مانند الجزیره با استناد به آمار رسمی وزارت بهداشت اسرائیل، تعداد کشتههای این جنگ را ۲۸ نفر اعلام کردهاند. سؤال اینجاست: چگونه یک شوخی اینترنتی توانست به یک "واقعیت رسانهای" تبدیل شود؟ و چرا با وجود تکذیبهای متعدد، همچنان این ادعا در فضای مجازی و برخی محافل رسانهای تکرار میشود؟ برای درک کامل این پدیده رسانهای، باید به تحلیل چندبعدی آن بپردازیم:
۱. تحلیل زنجیره اطلاعاتی: از شوخی تا "واقعیت"
منشأ: پست کنایهآمیز یک مدیر اسرائیلی (۲۵ تیر ۱۴۰۴)
- تحریف اول: رسانههای ایرانی جدا کردن پست از محتوای طنزآمیز آن
- تحریف دوم: تبدیل عدد ۸۹۳ (که مربوط به عملیات دیگری بود) به ۸۰۰ کشته در جنگ ۱۲ روزه
- نهادینهسازی: تکرار این ادعا توسط شخصیتهای عمومی و رسانههای پرنفوذ
۲. تحلیل جامعهشناختی: چرا این ادعا گسترش یافت؟
- تأیید پیشفرضها: این ادعا با روایت "پیروزی قاطع" در جنگ ۱۲ روزه همسو بود
- عاطفهگرایی: ایجاد احساس غرور و پیروزی در افکار عمومی
- سادهسازی: عدد ۸۰۰ به راحتی قابل درک و تکرار بود
۳. تحلیل منطقی: چرا این ادعا غیرممکن است؟
- شفافیت رسانهای: اسرائیل جامعهای با رسانههای آزاد و فعال است
- زیرساختهای مدنی: امکان مخفیکردن ۸۰۰ کشته در کشوری با این اندازه وجود ندارد
- اسناد بینالمللی: هیچ نهاد بینالمللی این آمار را تأیید نکرده است
۴. تحلیل رسانهای: نقش رسانهها در گسترش شایعات
- عدم رعایت اصول حرفهای: انتشار بدون راستیآزمایی
- تکرار بدون بررسی: بازیافت ادعاهای قبلی بدون اصلاح
- اثر مارپیچ سکوت: برخی رسانهها از ترس اتهام، از نقد این ادعا خودداری کردند
۵. تحلیل پیامدهای گسترش اطلاعات نادرست
- کاهش اعتماد عمومی: تضعیف اعتماد به رسانههای داخلی
- تخریب اعتبار بینالمللی: کاهش قابلیت اتکای گزارشهای ایرانی در سطح جهانی
- تصمیمگیری نادرست: تأثیر بر تحلیلهای راهبردی بر اساس دادههای غلط