آسیانیوز ایران؛ سرویس سیاسی:
پنج سال پس از سقوط دلخراش هواپیمای مسافربری اوکراینی، روایتهای رسمی از چگونگی و زمان اطلاعرسانی این فاجعه همچنان در هالهای از ابهام قرار دارد. اظهارات اخیر علی شمخانی، دبیر وقت شورای عالی امنیت ملی، در تقابل مستقیم با روایت حسن روحانی، رئیسجمهور وقت، قرار گرفته است. امیرعلی حاجیزاده، فرمانده وقت نیروی هوافضای سپاه، در همان روزهای ابتدایی حادثه اعلام کرده بود: «صبح چهارشنبه در بین راه به مسئولین اطلاع دادم احتمال بالا میدهم که هواپیمای خودی را زدهایم.» این اظهارات نشان میدهد که مقامات نظامی بلافاصله از احتمال خطای انسانی مطلع بودهاند.
در مقابل، حسن روحانی در خاطرات خود تأکید کرده که اولین اطلاع رسمی از خطای انسانی را ساعت ۴:۵ بعدازظهر جمعه - یعنی سه روز پس از حادثه - دریافت کرده است. اما علی شمخانی اخیراً ادعا کرده که «بلافاصله» پس از دریافت خبر از سردار حسن باقری، این موضوع را به رئیسجمهور اطلاع داده است. این تقابل روایتها، پرسشهای جدی درباره شفافیت و سرعت اطلاعرسانی در یکی از بحرانیترین رویدادهای تاریخ معاصر ایران ایجاد کرده است.
سقوط هواپیمای اوکراینی؛ واکاوی تقابل روایتها و مدیریت بحران
این تقابل روایی را میتوان از چند منظر تحلیل کرد:
۱. زمانبندی اطلاعرسانی
- روز چهارشنبه (حادثه): اطلاعرسانی فوری فرمانده نیروی هوافضای سپاه به مسئولان
- روز پنجشنبه: تشدید شبهات نزد رئیسجمهور
- غروب پنجشنبه: احتمال قوی خطای انسانی از نظر روحانی
- بعدازظهر جمعه: اطلاع رسمی به رئیسجمهور
۲. شکاف اطلاعاتی در بدنه حکومت
- اختلاف در سطوح مختلف تصمیمگیری
- احتمال فیلتر شدن اطلاعات در مسیرهای اداری
- تفاوت بین "اطلاعرسانی غیررسمی" و "اعلام رسمی"
- چالشهای ارتباطی بین نهادهای نظامی و اجرایی
۳. مدیریت بحران
- تأخیر ۷۲ ساعته در اعلام علت واقعی سانحه
- اثرات منفی بر اعتماد عمومی و وجهه بینالمللی
- ضرورت شفافیت در سوانح غیرمنتظره
- درسآموزی برای مدیریت بحرانهای آینده
۴. ابعاد حقوقی و مسئولیتپذیری
- مسئولیت نهادهای مختلف در افشای به موقع حقایق
- ضرورت پاسخگویی نهادهای مسئول
- تأثیر بر پروندههای حقوقی بینالمللی
۵. پیامدهای اجتماعی و سیاسی
- ضرورت اصلاح ساختارهای تصمیمگیری
- اهمیت شفافیت در حکمرانی مدرن
۶. راهکارهای آینده
- ایجاد سازوکارهای شفاف برای اطلاعرسانی فوری
- استقرار سیستم یکپارچه مدیریت بحران
- تعریف دقیق مسئولیتهای نهادهای مختلف
- تضمین دسترسی عموم به اطلاعات در بحرانها
این تحلیل نشان میدهد که عدم شفافیت به موقع، هزینههای سنگین اجتماعی و بینالمللی برای ایران به همراه داشته است.