آسیانیوز ایران؛ سرویس اجتماعی:
طرح وام ۳۰ میلیونی فرهنگیان که از تابستان ۱۴۰۳ با شعار حمایت از معلمان بازنشسته کلید خورد، اکنون با پردهبرداری از پشتپردهای نگرانکننده روبرو شده است. آنچه به عنوان یک طرح رفاهی معرفی شده بود، در عمل به ابزاری برای نجات بانکی زیانده تبدیل شده است. بررسی اسناد و مدارک نشان میدهد که صندوق ذخیره فرهنگیان بار دیگر در نقش نجاتدهنده بانکهای وابسته ظاهر شده است. این الگو پیش از این نیز در مورد بانک سرمایه تجربه شده بود و اکنون با ابعادی بزرگتر در حال تکرار است. بانک گردشگری که متولی پرداخت این وام بوده، با زیان انباشته ۸۵۰۰ میلیارد تومانی دست و پنجه نرم میکند. صورتهای مالی این بانک نشان میدهد بخش قابل توجهی از این زیان با منابع صندوق ذخیره فرهنگیان پوشش داده شده است. فرآیند پرداخت وام که ابتدا از طریق اپلیکیشن «توبانک» به صورت دیجیتال انجام میشد، از شهریور ۱۴۰۴ با اختلالات جدی مواجه شده است. بسیاری از فرهنگیان در میانه راه دریافت وام متوقف ماندهاند در حالی که هزینههای اولیه از حسابشان کسر شده است.
اکنون فرهنگیان بازنشسته بین صفهای طولانی شعب بانک و وعدههای عملینشده برای راهاندازی اپلیکیشن جدید سرگردان ماندهاند. این در حالی است که بانک گردشگری وعده داده تا آبان ۱۴۰۴ اپلیکیشن جدید «گردشگری پلاس» را راهاندازی خواهد کرد. بررسی تاریخچه استفاده از منابع صندوق ذخیره فرهنگیان نشان میدهد این الگو به دهه ۹۰ بازمیگردد. زمانی که بخش قابل توجهی از سپردههای فرهنگیان در بانک سرمایه به شرکتهای زیرمجموعه انتقال یافت و هرگز بازنگشت. اکنون به نظر میرسد این سنت نادرست با ارقامی بسیار بزرگتر در حال تکرار است. آینده معیشتی فرهنگیان بازنشسته بار دیگر قربانی مدیریت نادرست منابع مالی شده است. پرسش اساسی این است: چرا منابع صندوق ذخیره فرهنگیان که باید ضامن آینده معیشتی معلمان باشد، بارها و بارها برای جبران زیانهای بانکی استفاده میشود؟
بررسی سازوکار مالی وام و ارتباط آن با بانک گردشگری
طرح وام ۳۰ میلیونی فرهنگیان با ظاهری رفاهی اما با سازوکاری پیچیده طراحی شده است. بر اساس اسناد، بانک گردشگری که متولی پرداخت این وام است، خود با زیان انباشته ۸۵۰۰ میلیارد تومانی دست به گریبان است. بررسی صورتهای مالی نشان میدهد حدود ۶۰۰ میلیارد تومان از منابع صندوق ذخیره فرهنگیان به تامین خط اعتباری این وام اختصاص یافته است. این در حالی است که بازپرداخت اقساط وامها تاکنون کمتر از ۲۵ درصد تحقق یافته که نشان از ریسک بالای این سرمایهگذاری دارد.
تحلیل تاریخچه استفاده از منابع صندوق ذخیره فرهنگیان
استفاده از منابع صندوق ذخیره فرهنگیان برای نجات بانکهای زیانده سابقهای طولانی دارد. اولین بار در دهه ۹۰ و در مورد بانک سرمایه این الگو مشاهده شد. بر اساس گزارش خبرگزاری مهر در آبان ۱۳۹۵، بخش قابل توجهی از سپردههای فرهنگیان در قالب سرمایهگذاری به شرکتهای زیرمجموعه بانک منتقل شد و هرگز بازنگشت. گزارش ایرنا در شهریور ۱۳۹۶ نیز تأیید کرد که این منابع عمدتاً صرف تسویه بدهیهای بانک سرمایه شده است.
تاثیر اختلالات اجرایی بر فرهنگیان بازنشسته
اختلال در اپلیکیشن توبانک که از شهریور ۱۴۰۴ آغاز شد، مشکلات متعددی برای فرهنگیان ایجاد کرده است. بسیاری از متقاضیان که مراحل دریافت وام را تا حدی پیش برده بودند، اکنون در میانه راه متوقف ماندهاند. این در حالی است که هزینههای اولیه شامل افتتاح حساب و خرید سفته از حساب آنان کسر شده است. انتقال فرآیند به شعب فیزیکی نیز هزینههای اضافی ۱۵ تا ۲۰ هزار تومانی برای فرهنگیان به همراه داشته است.
بررسی سلامت مالی بانک گردشگری
بانک گردشگری با زیان انباشته ۸۵۰۰ میلیارد تومانی در وضعیت نامناسبی به سر میبرد. بر اساس اسناد، ۲۰۰۰ میلیارد تومان از این زیان مربوط به پوشش هزینههای جاری و بدهیهای بینبانکی، ۱۴۰۰ میلیارد تومان مربوط به انتقال منابع به زیرمجموعههای زیانده و ۶۰۰ میلیارد تومان نیز به تامین خط اعتباری وام فرهنگیان اختصاص دارد. بدهی مستقیم این بانک به صندوق ذخیره فرهنگیان حدود ۳۴۰۰ میلیارد تومان گزارش شده است.
پیامدهای بلندمدت برای صندوق ذخیره فرهنگیان
تکرار الگوی استفاده از منابع صندوق برای نجات بانکهای زیانده، آینده معیشتی فرهنگیان را با مخاطره مواجه کرده است. این اقدام نه تنها اعتماد فرهنگیان به نهادهای متولی را مخدوش کرده، بلکه ثبات مالی صندوق را نیز تهدید میکند. با توجه به سابقه عدم بازپرداخت کامل منابع در مورد بانک سرمایه، نگرانی از تکرار این سناریو در مورد بانک گردشگری کاملاً موجه به نظر میرسد. این موضوع نیازمند نظارت جدی مراجع ناظر و شفافیت در گزارشدهی است.