آسیانیوز ایران؛ سرویس سیاسی:
شبکهٔ تلویزیونی «سیانان» روز چهارشنبه هفتم آبان گزارش داد که ایران بهرغم اعمال مجدد تحریمهای سازمان ملل در مهرماه که فروش سلاح به تهران و فعالیتهای موشکی بالستیک آن را ممنوع میکند، به سرعت در حال بازسازی این برنامه است. این شبکه به نقل از منابع اطلاعاتی اروپایی گزارش داد که از زمان فعال شدن «سازوکار ماشه» و بازگشت تحریمهای سازمان ملل در پنجم مهر، چندین محموله پرکلرات سدیم، ماده اصلی تولید سوخت جامد برای موشکهای میانبرد ایران، از چین به بندر عباس رسیده است.
این منابع میگویند محمولهها که روز ۲۹ سپتامبر (هفتم مهر) وارد شدهاند، حاوی ۲۰۰۰ تن پرکلرات سدیم هستند که ایران پس از درگیری ۱۲ روزه با اسرائیل در خرداد و تیرماه، از تأمینکنندگان چینی خریداری کرده است. به نوشتهٔ سیانان، گمان میرود این خریدها بخشی از تلاش مصمم ایران برای بازسازی ذخایر موشکی تخلیهشدهٔ خود است. چندین کشتی باری و نهادهای چینی درگیر این معامله تحت تحریمهای ایالات متحده هستند.
واردات این مواد شیمیایی پس از آن صورت میگیرد که سه کشور اروپایی بریتانیا، فرانسه و آلمان بیش از یک ماه مانده به منقضی شدن قطعنامهٔ ۲۲۳۱ شورای امنیت و خاتمه سازوکار ماشه، ایران را به نقض تعهداتش در چارچوب توافق تهران و شش قدرت جهانی موسوم به «برجام» متهم کردند و از سازمان ملل خواستند تحریمهای ایران را بازگرداند. ایران همراه با روسیه و چین این اقدام را رد کرده و گفتهاند که آن را به رسمیت نمیشناسند. پکن و مسکو میگویند که این امر تلاشها برای «حلوفصل دیپلماتیک مسئله هستهای ایران» را تضعیف میکند.
ممنوعیت برنامهٔ موشکی ایران
طبق تحریمهایی که بار دیگر علیه تهران اعمال شده است، ایران نباید هیچ فعالیتی در رابطه با موشکهای بالستیکِ قادر به حمل کلاهکهای هستهای انجام دهد. کشورهای عضو سازمان ملل متحد همچنین باید از ارائه موادی به ایران که میتواند به توسعهٔ سامانهٔ حمل سلاحهای هستهای توسط آن کمک کند، جلوگیری کنند، که به گفته کارشناسان میتواند شامل موشکهای بالستیک نیز شود.
تهران میگوید برنامه هستهایش مسالمتآمیز بوده و اهداف نظامی ندارد. با این حال، سه تأسیسات مهم ایران شامل فردو، نطنز و مرکز فرآوری اورانیوم اصفهان در جریان جنگ ۱۲ روزه با اسرائیل و حملهٔ روز اول تیرماه آمریکا، بمباران شدند. دونالد ترامپ، رئیسجمهور آمریکا، گفته است که این تأسیسات «بهطور کامل و مطلق نابود شدهاند». بر اساس تحریمهای سازمان ملل، کشورها همچنین موظفند از ارائه کمک به ایران برای ساخت سلاح جلوگیری کنند.
در حالی که ماده پرکلرات سدیم به طور خاص در اسناد سازمان ملل به عنوان مادهٔ ممنوعه برای صادرات به ایران ذکر نشده است، از آن برای تولید پرکلرات آمونیوم استفاده میشود، که یک اکسیدکنندهٔ فهرستشده و ممنوعه در ساخت موشکهای بالستیک است. با این حال، کارشناسان میگویند که عدم ممنوعیت صریح این مادهٔ شیمیایی در تحریمها ممکن است به چین امکان دهد تا استدلال کند که این ماده هیچکدام از ممنوعیتهای سازمان ملل را نقض نمیکند.
ردیابی کشتیهای حامل پرکلرات سدیم
سیانان میگوید که با استفاده از دادههای ردیابی کشتیها و حساب کاربری خدمه چند کشتی باری در شبکههای اجتماعی که توسط منابع اطلاعاتی به عنوان کشتیهای حامل آخرین محمولههای پرکلرات سدیم از بنادر چین به ایران شناسایی شدهاند، سفر آنها را دنبال کرده است. بر اساس این گزارش، به نظر میرسد بسیاری از این کشتیها از اواخر ماه آوریل چندین بار بین چین و ایران رفتوآمد کردهاند. منابع اطلاعاتی اروپایی میگویند به نظر میرسد خدمهٔ این کشتیها از سوی خطوط کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران استخدام شدهاند و پستهای منظم آنها در شبکههای اجتماعی، ردی از توقفهای آنها در سفر چین به ایران را نشان میدهد. جفری لوئیس، مدیر پروژهٔ منع گسترش سلاحهای هستهای شرق آسیا در موسسهٔ مطالعات بینالمللی میدلبری، گفت: «ایران اکنون به پرکلرات سدیمِ بسیار بیشتری برای جایگزینی موشکهای مصرفشده در جنگ و افزایش تولید نیاز دارد».
او افزود: من انتظار دارم که محمولههای بزرگی به ایران ارسال شود، زیرا تهران تلاش میکند تا ذخایر تسلیحاتیاش را بازسازی کند، همانطور که انتظار دارم اسرائیل و ایالات متحده برای جایگزینی رهگیرها و مهمات مصرفشده با هم همکاری کنند. به گفتهٔ لوئیس، «دو هزار تن پرکلرات سدیم فقط برای حدود ۵۰۰ موشک کافی است. این مقدار زیادی است، اما ایران قبل از جنگ قصد داشت چیزی حدود ۲۰۰ موشک در ماه تولید کند و اکنون باید تمام موشکهایی را که یا اسرائیل نابود کرده یا علیه آن استفاده کرده است، جایگزین کند».
جایگاه پرکلرات سدیم در صنایع موشکی
پرکلرات سدیم به عنوان ماده اولیه اصلی در تولید پرکلرات آمونیوم کاربرد دارد. پرکلرات آمونیوم یک اکسیدکننده قوی در سوخت جامد موشکهای بالستیک محسوب میشود. این ماده با تأمین اکسیژن لازم برای احتراق، امکان کنترل بهتر و عملکرد پایدارتر موشک را فراهم میکند. کیفیت و خلوص این ماده شیمیایی مستقیماً بر دقت و برد موشک تأثیرگذار است. واردات ۲۰۰۰ تنی این ماده نشان از حجم بالای تولید موشکی ایران دارد.
تحلیل حقوقی و چالشهای تحریمی
اگرچه پرکلرات سدیم به طور صریح در فهرست مواد ممنوعه تحریمها ذکر نشده، اما استفاده نهایی آن در تولید پرکلرات آمونیوم - که یک ماده ممنوعه است - مسئلهسازی حقوقی ایجاد میکند. این خلأ قانونی به چین اجازه میدهد با استناد به عدم تصریح ممنوعیت، به صادرات ادامه دهد. از دیدگاه حقوق بینالملل، این موضوع نیازمند بازنگری در متن تحریمها و شفافسازی بیشتر است.
ابعاد امنیتی-نظامی
بر اساس برآورد کارشناسان، ۲۰۰۰ تن پرکلرات سدیم برای تولید حدود ۵۰۰ موشک کافی است. این حجم از مواد اولیه نشان میدهد ایران قصد دارد نه تنها موشکهای از دست رفته در درگیری با اسرائیل را جایگزین کند، بلکه ظرفیت تولید ماهانه خود را نیز افزایش دهد. این موضوع میتواند توازن قوا در منطقه را تحت تأثیر قرار داده و نگرانی متحدان غربی را برانگیزد.
نقش چین در برنامه موشکی ایران
چین به عنوان تأمینکننده اصلی مواد اولیه برنامه موشکی ایران، نقش محوری در توان بازدارندگی این کشور ایفا میکند. علیرغم تحریمهای آمریکا، شرکتهای چینی با استفاده از مکانیزمهای پیچیده مالی و لجستیکی، به همکاری خود با ایران ادامه میدهند. این همکاری بخشی از استراتژی کلان تر چین برای حفظ نفوذ در خاورمیانه و مقابله با هژمونی آمریکا است.
پیامدهای منطقهای و بینالمللی
بازسازی سریع توان موشکی ایران توسط تهران میتواند پیامدهای گستردهای داشته باشد؛ این مسئله ممکن است باعث تشدید رقابت تسلیحاتی در منطقه شود. میتواند مذاکرات بازگشت به برجام را تحت تأثیر قرار دهد. همچنین، احتمال تقویت گزینه نظامی توسط اسرائیل و متحدانش را افزایش میدهد. این تحولات ثبات منطقه را در معرض تهدید جدی قرار میدهد.