قشر ضعیف دیگر توان تهیه دارو ندارد

صدای هشدار از درون مجلس این بار درباره بحران دارو و عواقب خطرناک آن برای سلامت عمومی به گوش می‌رسد. هشداری که اگر جدی گرفته نشود، ممکن است به فاجعه‌ای انسانی بینجامد. سید محمد جمالیان، عضو کمیسیون بهداشت و درمان مجلس، با بیان جمله‌ای تکان‌دهنده پرده از واقعیتی تلخ برداشته است: «قشر ضعیف دیگر توان تهیه داروی خود را ندارد.» این اعتراف از زبان یک مقام مسئول، نشان از عمق بحران در نظام سلامت کشور دارد. به گفته جمالیان، پیامدهای این بحران به زودی و در قالب افزایش موارد سکته‌های مغزی و قلبی، رشد شمار بیماران دیالیزی و دیگر عوارض جدی سلامت خود را نشان خواهد داد. هشداری که باید آن را جدی گرفت.

وی با اشاره به مکانیسم ماشه یادآور شده که کارشناسان پیش از فعال شدن این مکانیسم هشدار داده بودند که فعال شدن آن به افزایش قیمت دارو و بروز کمبودهای دارویی خواهد انجامید. هشداری که به اندازه کافی جدی گرفته نشد. عضو کمیسیون بهداشت مجلس، افزایش قیمت دارو را در چارچوب افزایش عمومی هزینه‌ها تحلیل کرده است. به گفته او، وقتی شیشه، پلاستیک و مواد بسته‌بندی گران می‌شوند، طبیعی است که قیمت دارو نیز افزایش یابد. این در حالی است که دارو کالایی اساسی و حیاتی محسوب می‌شود و افزایش قیمت آن مستقیماً بر سلامت و جان میلیون‌ها نفر تأثیر می‌گذارد. به ویژه قشرهای کم‌درآمد جامعه که سهم بیشتری از درآمد خود را به سلامت اختصاص می‌دهند. بحران دارو در ایران ابعاد مختلفی دارد. از یک سو مشکلات ناشی از تحریم‌ها و محدودیت در واردات مواد اولیه دارویی، و از سوی دیگر مشکلات داخلی در تولید و توزیع دارو، سیستم سلامت کشور را تحت فشار قرار داده است. اکنون هشدار جمالیان زنگ خطری است برای تمام نهادهای مسئول که باید هرچه سریع‌تر برای حل این بحران چاره‌اندیشی کنند، پیش از آن که شاهد عواقب جبران‌ناپذیر آن باشیم.

افزایش قیمت دارو مستقیماً بر دسترسی اقشار کم‌درآمد به خدمات سلامت تأثیر می‌گذارد. وقتی بیماران نتوانند داروهای ضروری خود را تهیه کنند، مجبور به قطع مصرف یا کاهش دوز دارو می‌شوند. این امر به ویژه برای بیماران مبتلا به بیماری‌های مزمن مانند فشار خون، دیابت و بیماری‌های قلبی عروقی خطرناک است. قطع مصرف دارو در این بیماران می‌تواند به عوارض جدی از جمله سکته‌های مغزی و قلبی بینجامد. پیش‌بینی جمالیان درباره افزایش بیماران دیالیزی نیز نگران‌کننده است. کنترل نکردن بیماری‌های زمینه‌ای مانند دیابت و فشار خون می‌تواند به نارسایی کلیه و نیاز به دیالیز منجر شود.

فعال شدن مکانیسم ماشه تأثیر قابل توجهی بر بازار دارو داشته است. این مکانیسم با ایجاد محدودیت در مبادلات بانکی، واردات مواد اولیه دارویی را با مشکل مواجه کرده است. کاهش واردات مواد اولیه نه تنها به کمبود دارو می‌انجامد، که بر قیمت آن نیز تأثیر می‌گذارد. کمبود عرضه در کنار افزایش هزینه‌های تولید، قیمت دارو را به طور قابل توجهی افزایش داده است. هشدارهای پیشین کارشناسان درباره عواقب فعال شدن این مکانیسم  نادیده گرفته شده است. این امر نشان از ضعف در برنامه‌ریزی و مدیریت بحران دارد.

افزایش قیمت شیشه، پلاستیک و مواد بسته‌بندی، سهم قابل توجهی در افزایش قیمت دارو دارد. این مواد اگرچه به خودی خود ارزش دارویی ندارند، اما برای نگهداری و انتقال دارو ضروری هستند. تورم فزاینده در کشور، هزینه‌های تولید تمام کالاها از جمله دارو را افزایش داده است. این در حالی است که درآمد خانوارها همگام با تورم رشد نکرده است. در چنین شرایطی، سهم دارو از سبد هزینه‌های خانوار افزایش یافته و بسیاری از خانواده‌ها مجبور به انتخاب بین دارو و سایر نیازهای اساسی شده‌اند.

بحران دارو می‌تواند به تشدید نابرابری‌های اجتماعی بینجامد. اقشار مرفه می‌توانند داروهای مورد نیاز خود را تهیه کنند، در حالی که اقشار کم‌درآمد از این امکان محروم هستند. این نابرابری در دسترسی به خدمات سلامت، به معنای نابرابری در فرصت زندگی سالم و طولانی است. این امر می‌تواند به شکاف اجتماعی بینجامد. افزایش بیماری‌های قابل پیشگیری نیز می‌تواند بار اقتصادی بیشتری بر دوش نظام سلامت و جامعه وارد کند. درمان عوارض بیماری‌هایی که قابل پیشگیری هستند، هزینه‌های بسیار بیشتری دارد.