آسیانیوز ایران؛ سرویس فرهنگی هنری:
جامعه روشنفکری ایران یکی از چهرههای شاخص خود را از دست داد. بهرام مشیری، نویسنده و پژوهشگر تاریخ که سالها با برنامههایی چون «سرزمین جاوید» به نقد ساختارهای فکری سنتی میپرداخت، در ۷۸ سالگی در کالیفرنیا درگذشت. مرگ او که بر اثر خونریزی مغزی رخ داده، ضایعهای بزرگ برای دوستداران اندیشه نقاد است. برنامه «سرزمین جاوید» که سالها پایگاه فکری و فعالیت مشیری بود، نه تنها یک برنامه رسانهای، که محفلی برای طرح اندیشههای نو و شکستن تابوهای ذهنی بود. صدای رسا و بیان صریح او در نقد سنتهای فکری، برای بسیاری از ایرانیان به منزله پنجرهای به سوی جهانبینی جدید بود. او از جمله چهرههایی بود که گفتوگوهای آزاد درباره اندیشه، تاریخ و انسانگرایی را ترویج میکرد.
اکنون با درگذشت او، جامعه روشنفکری ایران یکی از صداهای متمایز و اثرگذار خود را از دست داده است. صدایی که اگرچه در دوری از میهن طنین انداز بود، اما همواره پیوندی ناگسستنی با دغدغههای مردم ایران داشت. میراث فکری مشیری، فراتر از برنامههای رسانهای و نوشتههایش، روحیه نقادی و جسارت فکری بود که در مخاطبانش میدمید. او به بسیاری آموخت که چگونه میتوان با نگاهی نقادانه به تاریخ و سنت، راهی برای خردورزی و آزادیخواهی گشود.
نقش مشیری در شکستن تابوهای فکری
بهرام مشیری با برنامههایی مانند «سرزمین جاوید»، جسارت نقد ساختارهای فکری سنتی را در میان فارسیزبانان تقویت کرد. روش او در ارائه نقدها، ترکیبی از پژوهش تاریخی و تحلیل فلسفی بود. این رویکرد علمی به نقدهایش اعتبار خاصی میبخشید و باعث میشد حتی منتقدانش نیز نتوانند به سادگی از کنار استدلالاتش بگذرند. مشیری با شکستن تابوهای فکری، فضایی برای گفتوگوی آزاد درباره مسائل اساسی تاریخ و فرهنگ ایران ایجاد کرد.
تأثیر مشیری بر گفتمان روشنفکری ایرانی
مشیری از چهرههای اثرگذار در شکلدهی به گفتمان روشنفکری ایرانی در خارج از کشور بود. نگاه تاریخی و فلسفی او به مسائل، عمق خاصی به این گفتمان میبخشید. او انسانگرایی و عقلانیت را پایه اندیشه خود قرار داده بود. این مبنا باعث میشد نقدهایش نه بر اساس احساسات، که بر اساس استدلال و خرد استوار باشد. گفتمانی که مشیری ترویج میکرد، بر آزادی اندیشه و بیان تأکید داشت. او نشان داد که میتوان با حفظ احترام به مخاطب، صریح و بیپرده به نقد پرداخت.
میراث فکری و فرهنگی مشیری
میراث مشیری تنها به برنامههای رسانهای محدود نمیشود. او نسلی از اندیشمندان و کنشگران را تحت تأثیر قرار داد که امروز خود حاملان اندیشههای نقادانه هستند. روش پژوهش تاریخی او الگویی برای نسلهای بعدی شد. مشیری نشان داد که چگونه میتوان با مطالعه تاریخ، به درک بهتری از مسائل رسید.
واکنشها به درگذشت مشیری
درگذشت مشیری واکنشهای گستردهای در میان جامعه ایرانیان داخل و خارج کشور برانگیخته است. بسیاری از روشنفکران و کنشگران فرهنگی این ضایعه را تسلیت گفتهاند. رسانههای مستقل فارسیزبان نیز به طور گسترده به این خبر پرداختهاند. این پوشش گسترده نشان از اهمیت و تأثیر مشیری در فضای فکری ایران دارد. حتی برخی از منتقدان مشیری نیز به مناسبت درگذشت او، بر نقش اثرگذارش در گفتمان روشنفکری ایرانی اذعان کردهاند. این موضوع نشان میدهد که مشیری چهرهای بود که نمیشد او را نادیده گرفت.
شایان ذکر است که زندهیاد مشیری، که به دلیل گرایشهای سیاسی رادیکال، پیش از انقلاب ایران را ترک گفته بود، در رشته مهندسی شیمی تحصیل کرده بود. وی نام برنامه خود، «سرزمین جاوید»، را از پاورقیای که مرحوم ذبیحالله منصوری در نشریه سپید و سیاه منتشر کرده بود، اقتباس نمود. تصویر مربوط به این پاورقی و نشریه در ادامه قابل مشاهده است:
