آسیانیوز ایران / یزد ؛ نخستین همایش ملی «جهتگیری الهی و فرهنگی» در حالی به میزبانی دانشگاه آزاد اسلامی یزد برگزار میشود که این طرح، حاصل دوازده سال تلاش مداوم برای آشتی دادن دو قلمرو بنیادین معرفت—دین و علم—است. تجربهای که از یک ایده بومی در یزد آغاز شد و امروز به شبکهای ملی از اساتید، پژوهشگران و نهادهای علمی بدل شده است؛ شبکهای که مأموریت خود را «جهتدهی الهی به علم و آموزش» میداند، نه در تقابل با روش علمی، بلکه در امتداد آن.
در روزگاری که نظام آموزشی و فرهنگی کشور بیش از هر زمان دیگری نیازمند توازن میان عقلانیت تجربی و هویت الهی است، برگزاری نخستین همایش ملی «جهتگیری الهی و فرهنگی» در یزد را میتوان نقطه عطفی در بازتعریف نسبت دین و علم دانست. حرکتی که از سال ۱۳۹۲ در واحد یزد دانشگاه آزاد اسلامی آغاز شد، امروز به یک جریان ملی بدل شده است و در ۳۰۰ دانشگاه کشور، با مشارکت بیش از ۲۰۰۰ عضو هیأت علمی، در حال اجراست.
محمدرضا دهقان اشکذری، رئیس دانشگاه آزاد اسلامی یزد، در نشست خبری این رویداد، از طرح «جهتگیری الهی» بهعنوان یکی از فاخرترین ابتکارات فرهنگی دانشگاه آزاد یاد کرد و گفت: «هدف ما این است که دانشجو در کنار هر درس تخصصی، نگاهی الهی و خداشناسانه نیز بیاموزد؛ علمی که از خالق جدا شود، آرامش و معنا نمیآورد.»
از یزد تا ملیشدن یک ایده
طرح جهتگیری الهی نخستین بار با هدف ادغام مفاهیم خداشناسی در دروس تخصصی در یزد آغاز شد. تجربهای که اکنون پس از دوازده سال به بلوغ نهادی رسیده است. این طرح، نه صرفاً افزودن واژههای دینی به متون درسی، بلکه بازاندیشی در شیوه تدریس، زبان علمی و فلسفه آموزش است.
در قالب این طرح، برای ۲۲ رشته تخصصی جزوهها و کتابهایی تدوین شده که به استادان کمک میکند تا در خلال تدریس دروسی مانند ریاضی، فیزیک، زیستشناسی یا مدیریت، به مفاهیم الهی و اخلاقی نیز اشاره کنند. دو تکنیک محوری این روش، «توجه به فاعل حقیقی» و «پیوند و گریز» نام دارد: در اولی، مدرس ضمن توضیح یک پدیده علمی، به علت نخستین و خالق آن اشاره میکند؛ و در دومی، در خلال تدریس بهصورت طبیعی پلی میان مفهوم تخصصی و معناشناسی دینی میسازد.
علم، دین و تربیت انسان متعالی
دهقان اشکذری در ادامه با تأکید بر اینکه علم بدون اخلاق و خداشناسی، جهت ندارد، گفت: «در مدیریت انسانها باید به یاد داشته باشیم که خداوند مدیر اول و آخر عالم است. علم و دین اگر همپوشان باشند، نه تنها زیانآور نمیشوند بلکه به تعالی انسان کمک میکنند.»
در این میان، نسبت میان تولید علم، پرورش عالم و جهتگیری علم—سه مأموریت کلیدی که رهبر معظم انقلاب برای دانشگاهها برشمردهاند—در قالب این طرح معنا یافته است. «علم» زمانی در خدمت جامعه است که نه صرفاً ابزار تولید، بلکه راهی برای تقرب و فهم حکمت خلقت شود.
اعداد و ابعاد یک تحول ملی
نخستین همایش ملی «جهتگیری الهی و فرهنگی» که روز پنجشنبه ۲۲ آبان در یزد برگزار میشود، بازتابی از گستره این حرکت است:
• ۴۵۲ مقاله از سراسر کشور به دبیرخانه همایش ارسال شده است؛
• ۳۴۵ اثر پس از داوری پذیرفته شد که ۱۷۵ مقاله بهصورت سخنرانی و ۱۷۰ مقاله بهصورت پوستر ارائه میشوند؛
• ۱۷۰ داور علمی و پژوهشی از دانشگاههای کشور در ارزیابی آثار مشارکت داشتهاند؛
• و نشریه ملی «رویکرد الهی و فرهنگی» نیز در همین رویداد رونمایی خواهد شد.
توزیع آثار نیز خود بیانگر گسترش گفتمان است: تنها از استان یزد ۱۶۴ مقاله، از تهران ۵۷ و از اصفهان ۳۱ مقاله ارسال شده است—نشانهای از تبدیل یک تجربه محلی به شبکهای فکری در سطح ملی.
عقلانیت دینی در برابر سکولاریسم آموزشی
این حرکت در برابر نوعی از مدرنسازی تقلیدی نیز ایستاده است؛ همان الگویی که علم را از اخلاق و دین جدا میکند. به گفته رئیس دانشگاه آزاد یزد، «علمی که از غرب گرفته شد، چون از دین جدا بود، در برخی عرصهها به بحران انجامید. امروز باید به علمی بازگردیم که در عین تجربهگرایی، الهی و معنوی است.»
در این چارچوب، طرح جهتگیری الهی نه بهدنبال تحمیل ایدئولوژی، بلکه بهدنبال بازگرداندن روح الهی به متن آموزش تخصصی است. چنانکه در بیانیه این همایش آمده است، هدف نهایی «آموزش مسئلهمحور، اخلاقمحور و خدامحور» است؛ آموزشی که دانشجو را از سطح یادگیری فنی به سطح تفکر معنوی ارتقا دهد.
افق آینده و ضرورت استمرار
دستاوردهای یزد اکنون میتواند الگوی بومی تلفیق علم و ایمان در نظام آموزش عالی کشور باشد. از این منظر، این همایش نه پایان یک مسیر، بلکه آغاز گام دوم است:
• طراحی دروس میانرشتهای در حوزههای فلسفه علم و اخلاق
فناوری،
• توانمندسازی اساتید علوم و معارف در قالب پودمانهای روششناسی،
• و ایجاد شبکههای ملی پژوهش در محورهایی چون «الهیات علم»، «انسان و تکنولوژی» و «معرفت زیستمحیطی دینی».
در گام بعدی، ارزیابی اثرگذاری این طرح در نگرش و انگیزه دانشجویان، تعیینکننده موفقیت واقعی آن خواهد بود.
شایان ذکر اینکه ؛
یزد بار دیگر نقش تاریخی خود را در پیوند سنت و مدرنیته، علم و ایمان، و دانشگاه و حوزه احیا کرده است. اگر در گذشته این شهر مهد گفتوگوی فرهنگ و دین بود، امروز با طرح «جهتگیری الهی و فرهنگی» بار دیگر پیشقراول گفتمان عقلانیت دینی در آموزش عالی شده است.
حرکت دوازدهسالهای که از کلاسهای کوچک یزد آغاز شد، اکنون در قامت یک جریان ملی میکوشد علم را به اخلاق، تخصص را به توحید و دانشگاه را به معنویت پیوند دهد؛ گامی در مسیر تربیت انسانی که نه فقط دانا، بلکه الهی بیندیشد